სამწუხაროდ, საქართველოს ისტორია ისე წარიმართა, რომ დიდი ხნის განმავლობაში დიადი სსრკ-ის შემადგენლობაში შევდიოდით.
კომუნისტური იდეოლოგიის ბატონობის პერიოდში ქართველები საკუთარი ადათ-წესებისა და ტრადიციების შენარჩუნებას მაინც ახერხებდნენ. საბჭოთა სინამდვილე მეტად მძიმე გახლდათ და ნიჭიერ ადამიანს ამასთან შეგუება ძალიან უჭირდა. ამის მიუხედავად, არაერთი ჩვენი მწერალი, საზოგადო მოღვაწე თუ სპორტსმენი საკუთარ თვითმყოფადობას ინარჩუნებდა და არსებული პოლიტიკური რეჟიმის პირობებში იუმორის გრძნობას არ კარგავდა. დღევანდელ წერილში მინდა რომ რამდენიმე ათეული წლის წინ საქართველოში გახმაურებული რამდენიმე სახალისო ისტორია გავიხსენო.
მწერალ რევაზ მიშველაძეს ერთი ამბის მოყოლა განსაკუთრებით უყვარდა. ქვემოთ მოყვანილი “პოლიტიკური ინციდენტი” ბატონი რევაზის ნაცნობ ერთ ლიტერატორს შეემთხვა.
ამ ისტორიას მიშველაძე შემდეგნაირად იხსენებდა.
“მატარებელში მიამბო ერთმა ქართველმა მწერალმა. თავის დროზე კომპარტიაში მინდოდა შესვლა, მაგრამ ენამ წამისწრო და რაიკომის ბიუროდან გამომაბუნძულესო. ანკეტაც შევავსე, კრებამაც მიმიღო, გასაუბრებაც გავიარე და ბოლოს რაიკომის ბიუროზე რომ გამიყვანეს, ერთმა ლოტოსკოჭისდარმა პარტიულმა სხვათაშორის მკითხა:
– მანდატს სად შეინახავო.
– გულის ჯიბეში-მეთქი.
– პიჯაკი რომ მოგპარონო?
– მაშინ შარვლის ჯიბეში-მეთქი.
– შარვლის ჯიბე რომ გაგიჭრას ჯიბგირმაო?
– შინ, კარადაში შევინახავ-მეთქი.
– სახლში რომ ქურდი გეწვიოს და კარადა გაგიცარიელოსო?
– კედლის ღრიჭოში დავმალავ, რომ ქურდმა ვერ იპოვოს-მეთქი.
– სახლი რომ დაგეწვასო? – ჩამომსდია, საშველს არ მაძლევს.
ნერვებმა მიმტყუნა:
– შე ოჯახაშენებულო, კოსტიუმი თუ მომპარეს, კარადა გამიქურდეს და სახლი დამიწვეს, ეს თქვენი მანდატი რა ოხრად მინდა-მეთქი!
– წადი, თავისუფალი ხარო.”
რევაზ მიშველაძის შემდეგ ბატონი ნოდარ დუმბაძე გავიხსენოთ. ერთხელ “მე, ბებია, ილიკო და ილარიონის” ავტორი, მოსკოვში ჩატარებული რომელიღაც ყრილობის მონაწილე დელეგატთა შორის აღმოჩნდა. მწერალმა გიორგი ბედინეიშვილმა, მუსიკოსმა ელისო ვირსალაძემ, მოჭადრაკე ნონა გაფრინდაშვილმა და ნოდარ დუმბაძემ მოსკოვამდე მატარებლით ერთად იმგზავრეს. ყრილობის ერთ სამუშაო დღეს ნოდარს პროგრამა “ვრემიას” ჟურნალისტი გოგონა მიუახლოვდა. „რამ მოახდინა ყრილობაზე ყველაზე დიდი შთაბეჭდილება?“ – შეკითხვა დაუსვა. ბატონი გიორგი იმ ინტერვიუს პერიპეტიებს შემდეგნაირად იხსენებდა.
“გამართული რუსულით, ოღონდ აქცენტით ნოდარი პასუხობს:
– ჩემზე ყველაზე დიდი შთაბეჭდილება მოახდინა, და იგი კუბოს კარამდე დამრჩება, იმან, რომ მოსკოვში მგზავრობის დროს დავუახლოვდი და მთელი არსებით შევიყვარე ბრწყინვალე, დამატყვევებელი ერუდიციისა და სიტყვით გამოუთქმელი სულიერი სინატიფის ქართველი გოგონები ელისო ვირსალაძე და ნონა გაფრინდაშვილი.
ნოდარს ფრაზა არ ჰქონდა დამთავრებული, დავინახე, როგორ გამორთეს კორესპონდენტმა – დიქტოფონი, ოპერატორმა – ტელეკამერა და, ბოლოს, გამნათებელმა – “იუპიტერი”.
– მოიცათ, მეგობრებო, გვითხარით, როდის ვიქნებით ტელევიზორში, ელისოს და ნონას გავაფრთხილებ!
– დღეს, 7 საათზე, ყრილობის დღიურში.
რა თქმა უნდა, ნოდარის უიღბლო ინტერვიუ ეთერში არ გასულა.”
სიტყვამ ქალბატონი ნონა გაფრინდაშვილი მოიტანა და, ჭადრაკის დაფის ჩემპიონმა ერთხელ მცირე “პოლიტიკური გამარჯვებაც” მოიპოვა.
1985 წელს მიხეილ გორბაჩოვმა გამოსცა მშრალი კანონი, რომლის მიხედვითაც ალკოჰოლური სასმელის მიღება იკრძალებოდა. იმ პერიოდში ხევსურეთში მთავრობის სხვა წევრებთან ერთად ჯუმბერ პატიაშვილიც იმყოფებოდა. იმ დელეგაციაში ნონა გაფრინდაშვილიც შედიოდა. საღამოს საზეიმო ბანკეტი გაიმართა. ჯუმბერი თურმე სერიოზული სახით მჯდარა და სასმელისაკენ საერთოდ არ იყურებოდა. უყურა ნონამ რამდენიმე წუთი და იმდროინდელი საქართველოს პირველ პირს საყვედური უთხრა – რა არის, ჯუმბერ ილიჩ, კაცი ხართ და ერთი ჭიქა მაინც არ უნდა აიღოთ ხელშიო? შერცხვა პატიაშვილს, ყველა დაივიწყა, კარგად შეუკურთხა გორბაჩოვს და სადღეგრძელო დალია.
კარგი იუმორის პატრონი გახლავთ პოეტი ჯანსუღ ჩარკვიანი. ერთხელ ბატონ ჯანსუღს შემდეგი სიტყვები წარმოუთქვამს: „პლენუმი იცით, რა არის? პლენად რომ ხარ და უმად გჭამენო“.
ქართლოს კასრაძეც გავიხსენოთ, რომელმაც გაგანია კომუნისტების დროს თამამი “დისიდენტური” ნაბიჯი გადადგა. საბჭოთა პერიოდში პასპორტში ლენინის სურათი ჩააკრა და მილიციელებს უმტკიცებდა – “ონ მოი ატეც,” ამის გამო რუსეთში გასტროლებისას რამდენიმე დღე დაკავებული ჰყავდათ. ჩხრეკისას ხელებაწეული ქართლოსი “ს ჩევო ნაჩინაეტსია როდინას” მღეროდა. რუსებმა რომ მოიკითხეს, ქართულმა “კაგებემ” უპასუხა, გაუშვითო.
გახსოვთ, ალბათ, ქართული სერიალი “წიგნი ფიცისა”. ამ სურათისათვის რეჟისორი გიგა ლორთქიფანიძე კახეთში ერეკლე მეფის როლის შემსრულებელს ეძებდა. მიუყვანეს ერთი. მოეწონა, მაგრამ იმ კაცმა თამაშზე სასტიკი უარი განაცხადა. მიეძალნენ, კარგ გასამრჯელოსაც დაჰპირდნენ.
– კაი, ვითამაშებ, – დაეთანხმა იგი, – ოღონდ, აქედანვე იცოდეთ, იმ რაღაც გეორგიევსკის ტრაქტატს ხელს არ მოვაწერო.
ერთხელ პოეტი ირაკლი აბაშიძე ცეკას დერეფანში მიდიოდა და ვიღაცას ეძებდა. გაჩერდა ერთ კართან, რომელსაც ეწერა გვარი – ადამიანი. სომეხი ეროვნების ცეკას ერთ-ერთი ინსტრუქტორის ოთახი იყო, ალიკა ადამიანის. ირაკლი აბაშიძემ გაოცებულმა თქვა, ხედავთ, თურმე ცეკაშიც ნამუშევარან ადამიანებიო.
იოსებ სტალინი სიჭაბუკეში ლექსებს წერდა. 1938 წელს კრემლის სასახლეში მიღებაზე სიმონ ჩიქოვანმა უთხრა სტალინს.
– ყველა ქართველი პოეტი თქვენს ნაწარმოებებზე იზრდება.
– წარმომიდგენია, რა ცუდი პოეზია გქონიათ, – უპასუხა სტალინმა.
დღევანდელი წერილის დასასრულს კიდევ ერთხელ გავიხსენოთ ბატონი ნოდარ დუმბაძე.
სერგო ორჯონიკიძის ძეგლის გახსნაზე ნოდარს ერთი მაღალი თანამდებობის პირი ეუბნება:
– ძალიან ცუდი ადგილი შეურჩევიათ ძეგლისთვის!
– კარგი ადგილი რაც იყო საქართველოში, გააჩუქა მაგ მამაცხონებულმა და რაც დარჩა, აგია! – აუხსნა ნოდარმა.
იმავე დღეს ერთმა სკულპტორმა სერგო ორჯონიკიძის ძეგლზე აზრი ჰკითხა ნოდარს.
– კაია, ძამა, მარა ნამეტანი ჰგავს იმას… – აღარ დაამთავრა აზრი ნოდარმა.
– ვის? – დაინტერესდა სკულპტორი.
– ე ბიჭო, იმას, იი რომ იყო…
– ვის? – კიდევ უფრო გაუცხოველდა ინტერესი მოქანდაკეს.
– ე ბიჭო, იმას, სერგოს…
ავტორი
