2016 წელს საქართველოში პირველად ტარდება საპარლამენტო არჩევნები, რომლის წინა საარჩევნო კამპანიაში (აგიტაციაში) პრემიერ-მინისტრი თანამდებობის დატოვების გარეშე მონაწილეობს.
აღნიშნული ცვლილება საარჩევნო კოდექსში ძალაში 2013 წლიდან შევიდა, როცა ქვეყანა საპრეზიდენტო მმართველობიდან საპარლამენტო მმართველობის მოდელზე გადავიდა და პრემიერ-მინისტრის უფლება-მოვალეობებიც სხვაგვარად განისაზღვრა.
საარჩევნო კოდექსის თანახმად, წინასაარჩევნო აგიტაციის გაწევასა და აგიტაციაში მონაწილეობის უფლება აქვს ნებისმიერ პირს, გარდა: საარჩევნო კომისიის წევრისა; მოსამართლისა; საქართველოს პროკურატურის, საქართველოს შინაგან საქმეთა და თავდაცვის სამინისტროების, საქართველოს სახელმწიფო უსაფრთხოებისა და დაზვერვის სამსახურებისა და სახელმწიფო დაცვის სპეციალური სამსახურის საჯარო მოხელეებისა; გენერალური აუდიტორისა; საქართველოს სახალხო დამცველისა; უცხო ქვეყნის მოქალაქისა და ორგანიზაციისა; საქველმოქმედო და რელიგიური ორგანიზაციებისა; სახელმწიფო ხელისუფლებისა და ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოების საჯარო მოხელეებისა – სამუშაო საათების განმავლობაში ან/და როდესაც ისინი უშუალოდ ასრულებენ სამსახურებრივ ფუნქციებს; საქართველოს კომუნიკაციების ეროვნული კომისიისა და საქართველოს ენერგეტიკისა და წყალმომარაგების მარეგულირებელი ეროვნული კომისიის წევრებისა.
ამავე კოდექსითაა განსაზღვრული, თუ ვინ უნდა დატოვოს თანამდებობა მაჟორიტარ კანდიდატად წარდგენის შემთხვევაში. თანამდებობის დატოვების ვალდებულება აქვს ყველა პირს, გარდა პრემიერ-მინისტრისა.
კერძოდ, საქართველოს პარლამენტის წევრობის კანდიდატად რეგისტრაციის შესახებ შესაბამისი საარჩევნო კომისიისთვის განცხადების წარდგენიდან არა უგვიანეს მე-2 დღისა, დაკავებული თანამდებობიდან უნდა გადადგნენ და გათავისუფლდნენ შემდეგი თანამდებობის პირები:
პრეზიდენტი; მინისტრები (გარდა საქართველოს პრემიერ-მინისტრისა), აგრეთვე ავტონომიური რესპუბლიკების მინისტრები, სამთავრობო და სახელმწიფო საქვეუწყებო დაწესებულებათა ხელმძღვანელები და მათი მოადგილეები; ეროვნული უშიშროების საბჭოს წევრები (გარდა საქართველოს პრემიერ-მინისტრისა და საქართველოს პარლამენტის წევრებისა); ეროვნული ბანკის საბჭოს და საქართველოს საფინანსო ზედამხედველობის სააგენტოს საბჭოს წევრები; გენერალური აუდიტორი და მისი მოადგილეები; სახელმწიფო რწმუნებულები _ გუბერნატორები და მათი მოადგილეები; საკრებულოს თავმჯდომარე, გამგებელი, ქალაქის მერი; საქართველოს შინაგან საქმეთა და თავდაცვის სამინისტროების, საქართველოს სახელმწიფო უსაფრთხოებისა და დაზვერვის სამსახურების და სახელმწიფო დაცვის სპეციალური სამსახურის ოფიცრები; მოსამართლეები; საქართველოს სახალხო დამცველი და მისი მოადგილე; პრეზიდენტის მრჩევლები; იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს წევრები; საჯარო სამსახურის ბიუროს უფროსი და მისი მოადგილეები; პროკურორები, მათი მოადგილეები, თანაშემწეები და გამომძიებლები; საქართველოს კომუნიკაციების ეროვნული კომისიისა და საქართველოს ენერგეტიკისა და წყალმომარაგების მარეგულირებელი ეროვნული კომისიის წევრები.
საარჩევნო კოდექსის თანახმად, თანამდებობებიდან გადადგომისა და გათავისუფლების შესახებ სათანადო სამართლებრივი აქტი დაუყოვნებლივ უნდა წარედგინოს შესაბამის საარჩევნო კომისიას. წინააღმდეგ შემთხვევაში, პირს უარი ეთქმება საქართველოს პარლამენტის წევრობის კანდიდატად რეგისტრაციაზე, ხოლო თუ რეგისტრაცია გახორციელდა _ ის უქმდება.
როგორ აისახა საარჩევნო კოდექსში შესული ცვლილებები წინასაარჩევნო კამპანიაზე, ამ საკითხზე "გურია ნიუსს" საია-ს იურისტი ირმა პავლიაშვილი ესაუბრა.
როგორც პავლიაშვილმა განმარტა, საარჩევნო კოდექსში ცვლილება მხოლოდ შეუთავსებლობის შესახებ მუხლს შეეხო და პოლიტიკურ პირთა წრე, რომელიც აგიტაციაში მონაწილეობს, არ შეცვლილა.:
"ცვლილება შეეხო მუხლს, რომლითაც განსაზღვრულია საქართველოს პარლამენტის წევრობის კანდიდატის სტატუსის შეუთავსებლობა თანამდებობრივ მდგომარეობასთან. რაც ნიშნავს, რომ პრემიერ-მინისტრი როდესაც მაჟორიტარობის კანდიდატად დარეგისტრირდება, თანამდებობიდან გადადგომა აღარ მოუწევს," _ აღნიშნავს პავლიაშვილი და დასძენს, რომ "ცვლილება მას შემდეგ გახდა საჭირო, რაც ჩვენ გადავედით საპარლამენტო მმართველობაზე, გვყავს მთავრობა და პრემიერ-მინისტრი არის მთავრობის პირველი პირი".
როგორც იურისტი განმარტავს, აღნიშნული ცვლილების გახორციელება დღის წესრიგში იმიტომ დადგა, რომ პრემიერ-მინისტრის გადადგომის შემთხვევაში, თანამდებობა მთავრობის სხვა წევრებსაც უნდა დაეტოვებინათ, რის გამოც, ქვეყანაში კრიზისი შეიქმნებოდა:
"კოდექსში ცვლილების შეტანამდე კონკრეტულად პრემიერ-მინისტრზე ყურადღება არ იყო გამახვილებული, უნდა დაეტოვებინა თუ არა მას თანამდებობა მაჟორიტარ კანდიდატად წარდგენის შემთხვევაში. ანუ პრემიერ-მინისტრიც უნდა გადამდგარიყო. ცვლილება მას შემდგომ გახდა საჭირო, რაც ქვეყნის მმართველობის მოდელი შეიცვალა და საპრეზიდენტო მმართველობიდან საპარლამენტო მმართველობაზე გადავედით. პრემიერ-მინისტრი არის მთავრობის პირველი პირი. მისი გადადგომა კი გამოიწვევს მთავრობისთვის ახალი ნდობის საკითხის დაყენებას, რადგან მისი გადადგომა გამოიწვევდა მთავრობის სხვა წევრებისთვის ავტომატურად უფლებამოსილების შეწყვეტას. პარლამენტს კი ახალი მთავრობისთვის, რომელიც მხოლოდ 2 თვე იფუნქციონირებდა, ნდობა უნდა გამოეცხადებინა. შემდგომ კი, როდესაც ახალი პარლამენტი შეიკრიბებოდა კვლავ ახალი მთავრობისთვის უნდა გამოეცხადებინა ეს ნდობა. რომ არ შექმნილიყო კრიზისული სიტუაცია გახორციელდა ცვლილება, პრემიერ-მინისტრის თანამდებობა მის კანდიდატად წარდგენის შემთხვევაში შეუსაბამო აღარ არის ანუ, გამონაკლისის სახით დაიშვა, რომ ის უნდა დარჩეს თანამდებობაზე," _ ამბობს პავლიაშვილი.
ცვლილებას, რომლის მიხედვით, პრემიერ-მინისტრს თანამდებობიდან გადადგომის ვალდებულება არ აქვს, იურისტი დადებითად აფასებს და ამბობს, რომ ქვეყანამ დისკომფორტი და კრიზისი აიცილა.
რაც შეეხება სხვა თანამდებობის პირებს, რომლებიც კანდიდატად წარდგენის შემთხვევაში უნდა გადადგნენ, კოდექსით უცვლელი დარჩა.
ამასთანავე, კოდექსში ცვლილება არ გახორციელებულა წინასაარჩევნო აგიტაციაში მონაწილე პირებთან დაკავშირებითაც.
კოდექსის მიხედვით განსაზღვრულია პოლიტიკური თანამდებობის მქონე პირთა წრე, რომლებსაც სხვა თანამდებობის პირებისგან განსხვავებით, ნებისმიერ დროს შეუძლიათ აგიტაციაში მონაწილეობა.
"თუ სხვა თანამდებობის პირებს აკრძალული აქვთ აგიტაციაში მონაწილეობა სამუშაო საათებში, ასევე დაკისრებული მოვალეობის შესრულებისას, ამ თანამდებობის პირებს შეუძლიათ ეს უფლება შეუზღუდავად გამოიყენონ. კერძოდ, ამ კატეგორიაში შედიან საქართველოს პრეზიდენტი, პარლამენტის წევრები, პრემიერ-მინისტრი, მთავრობის სხვა წევრები და მათი მოადგილეები, ავტონომიური რესპუბლიკის უმაღლესი წარმომადგენლობითი ორგანოების წევრები, აფხაზეთისა და აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკების მთავრობათა ხელმძღვანელები, ასევე აღმასრულებელი ორგანოს ხელმძღვანელი, მერი, გამგებელი, სახელმწიფო რწმუნებული, გუბერნატორი. შესაბამისად, ისინი არ არიან ვალდებულები, რომ შეიჩერონ უფლებამოსილება სამსახურში და ისე ჩაერთონ აგიტაციაში, თუმცა აგიტაციის დროს ადმინისტრაციული რესურსის გამოყენების უფლება არავის აქვს," _ ამბობს საია-ს იურისტი ირმა პავლიაშვილი.
მისივე შეფასებით, თუ წინასაარჩევნო პერიოდს შევაფასებთ და შევადარებთ 2012 წლის ამავე პერიოდთან, დავინახავთ, რომ მდგომარეობა საგრძნობლად გაუმჯობესებულია:
"არ არის ისეთი დაპირისპირების ფაქტები, როგორიც 2012 წელს. მაშინ ორპოლუსიანი კამპანია გვქონდა, მმართველი გუნდი და გაერთიანებული ოპოზიცია ებრძოდა ერთმანეთს. ერთ პარალელში თუ დავაყენებთ ამ კამპანიებს, ისეთი დარღვევა არ ყოფილა, რომელმაც შესაძლოა გავლენა მოახდინოს არჩევნების შედეგებზე. თუმცა, რამდენიმე მიმართულებით დარღვევები მაინც იკვეთება. ისევ დაფიქსირდა ადმინისტრაციული რესურსის გამოყენების, უკანონო აგიტაციის, ამომრჩევლის მოსყიდვისა და სააგიტაციო მასალების დაზიანების ფაქტები", _ აღნიშნავს პავლიაშვილი.
სტატია ქვეყნდება პროექტის _ "გაცნობიერებული არჩევანი _ დემოკრატიის ფუნდამენტი" ფარგლებში.
ავტორის/ავტორების მიერ საინფორმაციო მასალაში გამოთქმული მოსაზრება, შესაძლოა, არ გამოხატავდეს ფონდ "ღია საზოგადოება _ საქართველოს" პოზიციას. შესაბამისად, ფონდი არ არის პასუხისმგებელი მასალის შინაარსზე.