ოზურგეთის მუნიციპალიტეტის 2010 წლის ბიუჯეტის პროექტი მუნიციპალიტეტის საკრებულოს დასამტკიცებლად 2009 წლის 13 ნოემბერს წარედგინა, ხოლო 25 ნოემბერს საკრებულომ ბიუჯეტი გამგეობას დაუბრუნა სოციალური და ჯანდაცვითი პროგრამების არასაკმარისი მოცულობის გამო. პროექტით სოციალური და ჯანდაცვითი ღონისძიებებისთვის წარდგენილი იყო 612,3 ათასი ლარი, ხოლო სოციალურ უზრუნველყოფაზე გათვალისწინებული იყო 552,3 ათასი ლარი. საკრებულოს მიერ დაწუნებული ბიუჯეტი გამგეობიდან ხელახლა შეიტანეს და სოციალურ უზრუნველყოფაზე ამჯერად გათვალისწინებული იქნა 580 ათასი ლარი. ამავე დროს, მუნიციპალიტეტის ბიუჯეტის საპროგნოზო მაჩვენებლები გაიზარდა 328 ათასი ლარით, მაგრამ საკრებულოს ძირითადი მითითება არ გაითვალისწინეს, სოციალურმა და ჯანდაცვითმა ღონისძიებებმა მცირედი ცვლილება განიცადეს, ხოლო მუნიციპალიტეტის საკრებულოს, მუნიციპალიტეტის გამგეობის, ინფრასტრუქტურის, განათლებისა და სპორტულ-კულტურული ღონისძიებები 300 ათასი ლარით გაიზარდა.
გამგეობის მიერ შესწორებული ბიუჯეტის პროექტი წარდგენილი და დამტკიცებული იქნა მუნიციპალიტეტის საკრებულოს მიერ 2009 წლის 28 დეკემბერს. 2010 წლის ბიუჯეტის საშემოსავლო ნაწილი განისაზღვრა 5864 ათ. ლარით; მათ შორის, საგადასახადო შემოსავლები _ 1315 ათ. ლარი, გრანტები _ 3645,8 ათ. ლარი, სხვა შემოსავლები _ 559,2 ათ. ლარი, არაფინანსური აქტივები _ 344 ათ. ლარი.
ოზურგეთის მუნიციპალიტეტის 2010 წლის ბიუჯეტმა 2010 წლის პერიოდში განიცადა 8 ცვლილება, რომლებიც გახორციელდა შემდეგ თარიღებში: 18 იანვარი, 10 თებერვალი, 19 მარტი, 19 ივლისი, 1 სექტემბერი, 12 ნოემბერი, 14 დეკემბერი და 29 დეკემბერი. 2010 წლის 29 დეკემბრის ცვლილებით მუნიციპალიტეტის ბიუჯეტი განისაზღვრა 11 363,1 ათ. ლარით. საგადასახადო შემოსავლები _ 2025,9 ათ. ლარი, გრანტები _ 6,709.2 ათ. ლარი, სხვა შემოსავლები _ 764 ათ. ლარი, არაფინანსური აქტივების კლება _ 519 ათ. ლარი, ფინანსური აქტივები (ნაშთი) _ 1345 ათ. ლარი. ბიუჯეტის რვა ცვლილების მიუხედავად, ბიუჯეტის შემოსავლების ნაწილში ვერ შესრულდა “არაფინანსური აქტივების კლება“, რაც გულისხმობს, რომ მუნიციპალიტეტის ქონების რეალიზაციას 88,1 ათ. ლარი დააკლდა. გადაჭარბებით შესრულდა მუხლი “სხვა შემოსავლები“ 82,9 ათ. ლარით. ამ მუხლში შემოსავლების ზრდა განპირობებულია “მოსაკრებელი ბუნებრივი რესურსების სარგებლობისათვის“, “სათამაშო ბიზნესის მოსაკრებელი“, “ჯარიმები და სანქციები“.
გადასახადების კუთხით მნიშვნელოვანი თანხების მობილიზება იქნა შესაძლებელი; შესრულებამ 147,8 ათ. ლარით გადააჭარბა წლიურ გეგმას. აღსანიშნავია ის გარემოება, რომ ბიუჯეტის რამდენიმე დაზუსტების შემდეგ, წლის განმავლობაში სახეობების მიხედვით შემოსავლების ნაწილმა მნიშვნელოვანი ზრდა განიცადა, რამაც 4 256,9 ათ. ლარი შეადგინა (იხილეთ დიაგრამა). ასეთი ზრდა საგადასახადო კუთხითაც იქნა გახორციელებული, რომელმაც საგადასახადო ბაზის თითქმის 40% შეადგინა. ძალზე საგულისხმო მაჩვენებელია _ გამოდის, რომ ბიუჯეტის დაგეგმვისას, საგადასახადო შემოსავლების თითქმის ნახევარი გაუთვალისწინებელი იყო ბიუჯეტის პირვანდელ დოკუმენტში.
მუნიციპალიტეტის ბიუჯეტის გრანტის კომპონენტმა 3 063 ათ. ლარით მოიმატა. მატება გამოწვეული იყო მუხლით: რეგიონების ფონდის პირველადი განაწილება _ 1700 ათ. ლარი, სოფლის მხარდაჭერის პროგრამითЙ_ 1125,6 ათ. ლარი, მგფ-ის თანადაფინანსება _ 232,6 ათ. ლარი. სოფლის მხარდაჭერის პროგრამის ფარგლებში მუნიციპალიტეტის ბიუჯეტით გახორციელდა 224 პროექტი საერთო თანხით 1 125 623 ლარი.
საგადასახადო შემოსავლების მატებამ წლის განმავლობაში შეადგინა 858,7 ათ. ლარი. საქართველოს საწარმოთა ქონებაზე, გარდა მიწისა, გეგმა შეადგენდა 845 ათ. ლარს; საბოლოო შესრულება განისაზღვრა 1,348.7 ათ. ლარით. აღსანიშნავია, რომ წლის განმავლობაში დაზუსტებული გეგმით საგადასახადო შემოსავლების მატებამ გადააჭარბა წლის დასაწყისში დაგეგმილ საწარმოთა ქონების გადასახადს. ეს მეტყველებს მხოლოდ და მხოლოდ იმ გარემოებებზე, რომ ბიუჯეტის საწყისი დაგეგმვა აშკარად მოკლებულია სწორ ფინანსურ გათვლებს. აქვე აღვნიშნავთ, მსგავსი მიდგომები კარგა ხანია აპრობირებულია მუნიციპალიტეტის მიერ, რაზედაც მეტყველებს, თუნდაც, 2011 წლის ბიუჯეტი. ქონების გადასახადი გასული წლის გეგმასთან მიმართებაში 545 ათ. ლარით ნაკლებია დაგეგმილი 2010 წელთან მიმართებაში. სასოფლო სამეურნეო მიწაზე ქონების გადასახადი წლის დასაწყისში განისაზღვრა 70 ათ. ლარით, ხოლო დაზუსტებული გეგმით _ 141 ათ. ლარით. ისევე, როგორც სხვა გადასახადებთან სასოფლო-სამეურნეო მიწის ქონების გადასახადიც მიმდინარე 2011 წელს დაგეგმილია 61 ათ. ლარით ნაკლები. ასევე, არასასოფლო-სამეურნეო მიწა, საწყისი მონაცემებით 400 ათ. ლარს შეადგენდა, ხოლო დაზუსტებული გეგმის თანახმად _ 552,9 ათ. ლარს. ზემოთ მოტანილი მონაცემების გაანალიზებით, შესაძლოა, დავასკვნათ, რომ 2010 წლის განმავლობაში საგადასახადო ბაზა დადგენილი იყო დიდი ცდომილებით, რომელიც, წლის განმავლობაში ბიუჯეტში გახორციელებული ცვლილებების კვალობაზე, ბიუჯეტის დაზუსტებების მეშვეობით შესწორდა. ასეთ მიდგომას გააჩნია თავისი პლუსები; ის, რომ მანიპულაციებით ბიუჯეტი შესაძლებელია ყოველთვის შესრულდეს. გვაქვს ზრდადი ბიუჯეტი და მისი ზრდის ტემპები საკმაოდ მაღალი მაჩვენებელია, რაც ქმნის ეკონომიკური განვითარების ტემპების დადებით ტენდენციას. ასეთ მიდგომას უარყოფითი ეფექტებიც გააჩნია. მუნიციპალიტეტი, წლის დასაწყისში, როდესაც ხდება პროექტების ღირებულების დადგენა, უარს ამბობს ისეთ პროექტებზე, რომლებიც ფინანსურად მეტ დანახარჯებს მოითხოვს. სახელმწიფო შესყიდვების დაგეგმვისას ერთგვაროვანი შესყიდვების გახორციელების მონეტარული ზღვრები არასწორად დგება, რაც იწვევს შესყიდვის მეთოდების დაბალი საფეხურით გახორციელებას, რომელიც ხელს უშლის სახელმწიფო შესყიდვების პრინციპის _ სახელმწიფო ფინანსების რაციონალურ ხარჯვას.
მუნიციპალიტეტის ბიუჯეტის შესრულების ანგარიშში გადასახადში _ ფიზიკური პირთა ქონებაზე (გარდა მიწისა) არაეკონომიკური საქმიანობისათვის გამოყენებულ უძრავ ქონებაზე შემოსავლები არაა დაფიქსირებული. აღნიშნული მეტყველებს იმაზე, რომ თანამდებობის პირები და მეწარმე ფიზიკური პირები, რომელთა ოჯახის წლიური შემოსავალი 40 000 ლარზე მეტია, გადასახადებს არ იხდიან. სასურველია, რომ ამ მიმართულებით საგადასახადო ადმინისტრირება გამკაცრდეს.
ოზურგეთის მუნიციპალიტეტს სახელმწიფო ბიუჯეტიდან გადმოცემული სპეციალური ტრანსფერის სახით, გამოყოფილი ჰქონდა 1345 ათ. ლარი. 2010 წლის ბიუჯეტის შესრულების ანგარიშიდან გაურკვეველი რჩება 2010 წლის შემოსულობების მოცულობა. დანართში „შემოსულობები“ მითითებულია თანხა 10 160,7 ათ. ლარი; ამავე დროს, გადასახდელები _ 11 344,1 ათ. ლარი; სხვაობა მათ შორის შეადგენს 1 183,4 ათ. ლარს. ბიუჯეტის ბალანსის დოკუმენტში მითითებულია ფინანსური აქტივების კლება 1 226,9 ათ. ლარით; რომელი მონაცემია სწორი 1 226,9 ათ. თუ 1 183,4 ათ., გაურკვეველია; არადა, სხვაობა მნიშვნელოვანი ციფრია 43,5 ათ. ლარი. იგივე ითქმის ფინანსური ვალდებულების ზრდაზეც; 2010 წლის შესრულების ანგარიშში მითითებულია, რომ აღნიშნული მუხლით ზრდამ შეადგინა 157,4 ათ. ლარი. 2011 წლის ბიუჯეტში კი, ანალოგიური მაჩვენებელი 161 ათ. ლარს შეადგენს. აღნიშნულის გარდა, სხვა ხარვეზებსაც შეიცავს ბიუჯეტის შემოსულობების დოკუმენტი; შემოსულობებში მითითებული არ არის წლის დასაწყისში არსებული ფინანსური აქტივები, რომელიც ამავე მუხლის კლების ნაწილში უნდა დაფიქსირებულიყო.
გადასახდელები
ოზურგეთის მუნიციპალიტეტის 2010 წლის ბიუჯეტის გადასახდელები შეადგენდა 11 344,071 ლარს და ოდნავ, 18,9 ათ. ლარით ჩამორჩება წლიურ გეგმას (11 363,07 ათ. ლარი). გადასახდელების სტრუქტურაში მნიშვნელოვანი წილი აქვს გამოყოფილი ეკონომიკური საქმიანობის დაფინანსებას; დაფინანსების მოცულობა 29%-ს შეადგენს მთლიანი ხარჯვის მონაცემებში. მომდევნო პრიორიტეტს წარმოადგენს დასვენება და კულტურა; მასზე გაიხარჯა მთელი ბიუჯეტის 17%. პრიორიტეტულობის რანგში მესამე ადგილზეა ადმინისტრაციული ხარჯი.
დაფინანსების მოცულობის მიხედვით, მომდევნო ადგილზეა: საბინაო-კომუნალური მეურნეობა, განათლება, სოციალური დაცვა, გარემოს დაცვა, საზოგადოებრივი წესრიგი, ჯანდაცვა და თავდაცვა.
2010 წელს, მუნიციპალიტეტის ბიუჯეტიდან ინფრასტრუქტურაში ინვესტირებული იქნა 4 814,3 ათ. ლარი, რაც მთლიანი ბიუჯეტის 43%-ს შეადგენს. ამ მონაცემიდან სოფლის განვითარებას მოხმარდა 1 125 623 ლარი, რაც ინფრასტრუქტურაზე გამოყოფილი თანხების 23%-ია.
სოფლის პროექტების მიზნობრიობისა და დაფინანსების მოცულობის შესახებ ინფორმაცია ასეთია: ოზურგეთის მუნიციპალიტეტის პრიორიტეტები _ 1,125,623 ლარი; პროექტების რაოდენობა _ 224; სასმელი წყლის სისტემები _ 166,349.26; სანიაღვრე არხები _ 14,724.7; სკოლების რეაბილიტაცია (მთ. განკ-ით) _ 5,109.1; სკოლამდელი დაწესებულებები _ 71,037.13; გზები _ 267,087.42; ხიდები _ 86,414.18; გარე განათება _ 94,245.27; მრავალბინიანი საცხ. სახლები, ამხანაგობები _ 11,115; ნაპირსამაგრი სამუშაოები _ 55,136.5; ამბულატორიის შენობის რემონტი _ 7,979.4; კულტურის სახლები _ 45,882.6; სპორტული მოედნები _ 92,497.14; სკვერები, ბაღები _ 2,580.1; გაჩერების, მოსაცდელის მოწყობა _ 77,711.21; თავშეყრის ადგილების მოწყობა _ 2,846.1; სარიტუალო სახლების აღჭურვა _ 5,144.1; სასაფლაოს შეღობვა _ 19,955.5; სხვა სამუშაოები _ 99,813.31.
2010 წლის გადასახდელები მნიშვნელოვნად განსხვავდება 2009 წლის ანალოგიურ მაჩვენებლებთან მიმართებაში. 2010 წელს ადმინისტრაციული ხარჯი თითქმის 5 მილიონი ლარითაა შემცირებული. ცვლილება თითქოს ნათელია, რომ არა მუნიციპალიტეტის საგადასახადო ვალები; წლების განმავლობაში გადაუხდელი საგადასახადო ვალდებულებების გამო, მუნიციპალიტეტს 2009 წელს მოუხდა 4 889 ათ ლარის გადახდა, რომელიც ასახეს მუნიციპალიტეტის ადმინისტრაციულ ხარჯებში. ყოველივე ზემოთ აღნიშნულის გათვალისწინებით, ფუნქციონალური კლასიფიკაციის მიხედვით, 2009 წელს ადმინისტრაციული ხარჯის მაჩვენებელი 1 567,1 ათ. ლარს შეადგენდა, ხოლო 2010 წელს კი, 1 640 ათ. ლარს.
ადმინისტრაციული ხარჯების მატება ძირითადად, განპირობებულია შტატგარეშე თანამშრომელთა სიმრავლითა და მათზე გაცემული ანაზღაურების სიდიდის გამო. კერძოდ, საქართველოს კანონი “საქართველოს 2010 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტის შესახებ“ განსაზღვრავს: “საბიუჯეტო ორგანიზაციებსა და საჯარო სამართლის იურიდიულ პირებში ხელშეკრულებით დაქირავებულთა რაოდენობა არ უნდა აღემატებოდეს საშტატო რიცხოვნობის 2%-ს.“ ასევე, “შტატგარეშე მომუშავეთა საშუალო შრომის ანაზღაურება არ უნდა აღემატებოდეს შესაბამის საბიუჯეტო ორგანიზაციაში შტატით გათვალისწინებული თანამშრომლების საშუალო შრომის ანაზღაურებას“. კანონის მოთხოვნებიდან გამომდინარე, მუნიციპალიტეტს უფლება გააჩნდა მხოლოდ 5 შტატგარეშე თანამშრომელი აეყვანა ხელშეკრულებით; მუნიციპალიტეტში კი ასეთი 21 თანამშრომელია. შესაბამისად, 16 თანამშრომლისთვის ხელშეკრულების გაფორმების უფლებამოსილება მუნიციპალიტეტს არ გააჩნდა, ხოლო მათზე გაცემული 83 ათ. ლარი კანონსაწინააღმდეგოდ გაიცა. გარდა ამისა, 2010 წელს გაცემული ხელფასები და სხვა განაცემები საშტატო განრიგით განსაზღვრულ მუშაკებზე 1 156 943 ლარს შეადგენს; როგორც ეს აუდიტის დასკვნაშია აღნიშნული, ერთ მუშაკზე წლიურად 4 761 ლარი გაიცემა. შტატგარეშე თანამშრომლების ანალოგიური მონაცემი კი 5 590 ლარს შეადგენს. აშკარაა, რომ მუნიციპალიტეტმა არა მარტო შტატგარეშე თანამშრომლები კანონის მოთხოვნათა გადამეტებით დაასაქმა, არამედ, მათზე გაცემული საშუალო ხელფასის მოცულობაც ეწინააღმდეგება საქართველოს 2010 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტის მოთხოვნებს. ხარჯები _ 7061,871; შრომის ანაზღაურება _ 1156,9; ხელფასი _ 1156,9; საქონელი და მომსახურება _ 1152,971; შტატგარეშე მომუშავეთა ანაზღაურება _ 110,7; მივლინებები _ 27,4; ოფისის ხარჯები _ 617,643; ტრანსპორტისა და ტექნიკის ექსპლოატაციის და მოვლა-შენახვის ხარჯები _ 161,328; სხვა დანარჩენი საქონელი და მომსახურება _ 235,9; სუბსიდიები _ 3702; სოციალური უზრუნველყოფა _ 746,4; სხვა ხარჯები _ 303,6; სხვადასხვა ხარჯები _ 303,6; არაფინანსური აქტივების ზრდა _ 4282,2; ძირითადი აქტივები _ 4282,2; შენობა ნაგებობები _ 4236,8; მანქანა დანადგარები და ინვენტარი _ 45,4.
მუნიციპალიტეტის ოფისის ხარჯით გახარჯული 617 ათ. ლარიდან, საკანცელარიო საქონელზე გაიხარჯა 16,6 ათ ლარი; ამდენივე თანხა გაუხარჯიათ მობილური ტელეფონების შეძენაზე, რაც ძალზე მნიშვნელოვან ციფრს წარმოადგენს. სანიტარული საგნების შეძენაზე გახარჯულია 11,1 ათ. ლარი; კავშირგაბმულობის ხარჯისათვის 152,7 ათ. ლარია დახარჯული, რაშიც შედის როგორც ადგილობრივი სატელეფონო მომსახურების ხარჯები, ასევე მობილური კავშირგაბმულობის ხარჯები. ტრანსპორტისა და ტექნიკის ექსპლოატაციის და მოვლა-შენახვის ხარჯები: ამ მუხლით გახარჯულია საწვავ-საპოხი მასალისათვის 131,7 ათ. ლარი, 19,9 ათ. ლარი _ სათადარიგო ნაწილებისათვის. აქვე აღვნიშნავთ, რომ ამ თანხით ახალი მანქანის ყიდვაც კი შეიძლება. სუბსიდიების მუხლით გახარჯული 3702 ათ. ლარი მთლიანად არასამეწარმეო იურიდიული პირების დაფინანსებას მოხმარდა, ისეთების, როგორიცაა საბავშვო ბაღები და სხვა. სოციალური უზრუნველყოფის მუხლით გახარჯულია 746,4 ათ. ლარი. აქედან, ონკოავადმყოფებზე _ 48,6 ათ. ლარი; ინვალიდთა დახმარებაზე გაიხარჯა 44,4 ათ. ლარი; ბავშვთა დაბადება, მრავალშვილიან ოჯახებზე _ 373,1 ათ. ლარი; უსახლკარო შეჭირვებულ ოჯახებზე _ 30 ათ. ლარი, ხოლო სხვა დახმარებების სახით 250 ათ. ლარი გაიხარჯა. ეს თანხა, ძირითადად, ერთჯერად დახმარებებს მოხმარდა.
საქართველოს დემოკრატიული განვითარების კავშირი
სტატია მომზადებულია ევრაზიის თანამშრომლობის ფონდის მიერ დაფინანსებული პროექტის “სახალხო ინიციატივები დემოკრატიისთვის” ფარგლებში
