“გურიაში ფუტკარი ყველას უნდა ჰყავდეს”

ათასობით მწერიდან ადამიანი სოფლის მეურნეობაში აბრეშუმის ჭიას და ფუტკარს იყენებს, მაგრამ დღეისთვის ჩვენი ქვეყნის სოფლის მეურნეობის ერთ-ერთ მნიშვნელოვან დარგად მაინც მეფუტკრეობა რჩება. ჩვენი ნომრის სტუმარი ჩოხატაურის მუნიციპალიტეტის სოფელ იანეულის მკვიდრი, მეფუტკრე გოჩა კეკელიძეა, რომელიც უკვე 20 წელია, ამ საქმიანობითაა დაკავებული და სიამოვნებით დაგვთანხმდა, თავისი გამოცდილებიდან ცოტა რამ ჩვენთვისაც გაეზიარებინა.

_ 20 წელია, ამ საქმიანობას ვეწევი, ჩემი ოჯახის ძირითადი შემოსავალიც მეფუტკრეობიდან შემოსული თანხაა. თავიდან ორი ოჯახით დავიწყე, მერე 100-150 ოჯახზეც ავედი. ამ ბოლოს, სამწუხაროდ, რამდენიმე ოჯახი დავკარგე, მაგრამ ისევ შევუდექი აღდგენას.

_ რა სამუშაოები ტარდება ამ პერიოდში მეფუტკრეობაში?

_ საგაზაფხულო სამუშაოების დროა. ამ პერიოდში უნდა გავწმინდოთ და დავასუფთაოთ სკა. მართალია, ამას ფუტკარიც აკეთებს, მაგრამ არ უნდა გავაწვალოთ. შემდეგ საჭიროა, ერთი-ერთზე დამზადებული სიროფის მიწოდება (ყანდი). სიროფს ადრე არ ვაძლევდით, მაგრამ კლიმატი შეიცვალა და ახლა სჭირდება. თუ ძლიერია ფუტკრის ოჯახი, აკაციის ყვავილობის დაწყებასთან ერთად, უნდა მივაწოდოთ ფიჭა. ფიჭასაც დაკვირვება უნდა _ ხელოვნური ფიჭის შემადგენლობაში 85% ნატურალური სანთელია და 15% პარაფინი. თუ ფიჭის შემცველობაში პარაფინის რაოდენობა მეტია, ფუტკარი სუნს გრძნობს და მისთვის ეს სუნი გამაღიზიანებელია. ასე რომ, ფიჭის ნატურალურობას დიდი ყურადღება ექცევა. როცა ფუტკარი დაფარავს ფიჭის ყველა უჯრას, ახალ-ახალი ფიჭა უნდა ვაძლიოთ. ამით ბუდეც ახლდება. ბუდის გაახლება მთავარია, რადგან, როცა ფიჭა ძველდება, უჯრები ჭუჭყით ივსება, ვიწროვდება. შესაბამისად, კვერცხი ვეღარ ვითარდება კარგად და ფუტკრის ზომაც იკლებს.

_ რა წამლობა უტარდება ფუტკარს?

_ ფუტკარს სჭირდება ჩაკირულ ბარტყზე მკურნალობა (პრეპარატი ასკოვარი), ტკიპაზე (აკაროზი, ეკოსტოპი) და ტილზე მკურნალობას (ვაროკომი, ვაროსტოპი). ტილის სამკურნალო პრეპარატი ოჯახს სიძლიერის მიხედვით ეძლევა. თოვლის გადნობის შემდეგ, უნდა მიეცეს ბაქტოციდი, ბაქტოპოლი. არის ასევე ფუტკრის დაავადება _ სიდამპლე, რომელიც რთული დაავადებაა და სერიოზულ მკურნალობას საჭიროებს, მაგრამ, საბედნიეროდ, ჩვენთან ეს დაავადება იშვიათია. ამბობენ, თითქოს მსგავსი დაავადება შეამჩნიეს, მაგრამ ასე არ არის _ ეს დაავადება კი არა, კვერცხის გადაციებაა, როცა ფუტკარმა ვერ მოუარა კვერცხს და გაფუჭდა.

_ ფუტკარი კვერცხის დებას როდის იწყებს?

_ კვერცხის დებას, თუ ძლიერი ყინვები არ არის, 15 იანვრიდან იწყებს და დღეში 1 500-მდე კვერცხს დებს. ფუტკრისთვის ზამთარი თოვლიანი ჯობს, იმიტომ, რომ როცა ზამთარში კარგი ამინდებია, ტყუვდება ფუტკარი და გარეთ გამოდის, რის გამოც იღუპება. ამ დროს კანდის მიცემა არ შეიძლება, უფრო რომ არ გაღიზიანდეს. საერთოდ, როცა ფუტკარი არ მუშაობს, 3-4 თვეს ძლებს და მუშაობის პერიოდში მხოლოდ 30 დღე ცოცხლობს. აქტიურ გამოსვლას იწყებს, როგორც კი კარგი ამინდები დაიწყება და ფერდობებზე ყვავილები გამოჩნდება. ამ დროს ისინი კვერცხის გამოსაკვებად “ჭეოს” ეზიდებიან. იმისთვის, რომ გავარკვიოთ, ფიჭის უჯრებში ჩადებული კვერცხი ჯანმრთელია თუ არა, საჭიროა, დავაკვირდეთ, ჩაზნექილი არ ჰქონდეს თავები.

_ ოჯახების გაყოფა როდის ხდება?

_ ერთი ოჯახიდან შესაძლოა, ოთხი ოჯახი გამოვიდეს. დამწყები მეფუტკრეები ზოგჯერ ცდილობენ, რაც შეიძლება, სწრაფად გაჰყონ და გაამრავლონ ოჯახები, მაგრამ ჯობია, 10 ოჯახი გყავდეს და ძლიერი, ვიდრე _ 100 და სუსტი. ოჯახების გაყოფის დროს, მთავარია, დედა ფუტკარი. მასზეა დამოკიდებული, რამდენად ჯანმრთელ კვერცხს დადებს. შესაბამისად, ფუტკარიც ჯანმრთელი და უფრო შრომისუნარიანი იქნება. ამიტომ, ხშირად, დედა ფუტკარი გამოგვყავს და მას “ნამყენი დედა” ეწოდება. ბუნებაში, უმეტესად მამრი ფუტკარი იჩეკება. ადამიანმა ხელოვნურ ფიჭაზე ისე უნდა ამუშაოს ფუტკარი, რომ რაც შეიძლება, მეტი მუშა ფუტკარი გამოვიდეს. მამრი ფუტკრები, როცა აღარ გვჭირდება, ჩვენ თვითონ ვსპობთ. ამიტომ ხელოვნური ფიჭის გამოგონებამ და ადამიანის ჩარევამ წინ წასწია მეფუტკრეობის საქმე.

_ თუ აქვს მნიშვნელობა, რა მასალისგან იქნება დამზადებული სკა?

_ რა თქმა უნდა! მასალა უნდა იყოს უსუნო, მსუბუქი, ძირითადად ნაძვის ან წაბლის. ვისაც შეუძლია, სახლში ამზადებს, მაგრამ უფრო მეტად ვყიდულობთ.

_ ზამთარში როგორ უნდა შევინარჩუნოთ შესაბამისი ტემპერატურა სკაში?

_ სხვადასხვა წიგნებში წერია, რომ საჭიროა, ზამთარში შევფუთოთ სკა, დავათბუნოთ ბალიშებით და ა.შ. დასავლეთ საქართველოში ყინვები არ იცის და დათბუნება, შეფუთვა, საჭირო არ არის. უნდა ჰქონდეს მუდმივი ვენტილაცია და არც ჭუჭყი დაგროვდება შიგ. ჩვენში ნესტი უფრო იცის და როცა შევფუთე, სკა დაინესტა და საერთოდ გაფუჭდა. ახლა მხოლოდ ტომრები მაქვს გადაფარებული. ბალიშები უფრო კარგი ზაფხულშია, თუ მზის გულზე დგას სკები, რადგან ბამბა სიცხეს არ ატარებს. საერთოდ, ჯობს, სკები ისეთ ადგილას განვალაგოთ, სადაც მზეც და ჩრდილიც ერთნაირად ხვდება.

_ ძირითადად, რომელი მცენარეების ყვავილზე მუშაობს ჩვენთან ფუტკარი?

_ ჩვენში აკაცია ჭარბობს. ერთი ჰექტარი აკაციის ფართობიდან ფუტკარი ტონანახევრამდე თაფლს იძლევა. არის წაბლი, ნახევარი ტონა თაფლი ჰექტარზე და კიდევ ცაცხვი, რომელიც ასევე მაღალპროდუქტიულია, მაგრამ ჩვენთან იშვიათია. საერთოდ, ამ ბოლო დროს, რაც სატელეფონო ანძები დაიდგა, ფუტკრის მუშაობამ იკლო. ფუტკარი პირველი რადიაციის მიმღებია, მაგრამ თანდათან ეჩვევა გარემო პირობებს და მათი მუშაობაც იმატებს.

_ თაფლის დაწურვა რამდენჯერ ხდება წელიწადში?

_ ადრე ერთიანად ვიღებდი წაბლის ყვავილობის დასრულების შემდეგ, მაგრამ ახლა თურქეთში იყიდება კარგად წაბლის თაფლი და ამიტომ აკაციის თაფლს ცალკე ვიღებთ, წაბლისას _ ცალკე.

_ ფუტკრის მოვლა ჩვენ პირობებში რთულია?

_ ჩვენს პირობებში, სოფლის მეურნეობის დარგებს შორის, ფუტკრის მოვლა ყველაზე ადვილი და ნაკლებად შრომატევადი საქმეა. მთავარი ცოდნაა, რომ ზუსტად და თავის დროზე მივაწოდოთ ფუტკარს საჭირო მასალა. მაგალითად, ზოგიერთი მეფუტკრე დღეში რამდენჯერმე ხდის თავს სკას, რაც არ შეიძლება _ ყოველ თავის ახდაზე იკარგება ფუტკრის სხეულის ტემპერატურა. ზამთარში კი საერთოდ არ უნდა შევაწუხოთ. ჩემი აზრით, გურიაში ყველა ოჯახს უნდა ჰყავდეს ერთი-ორი ოჯახი მაინც. იმიტომ, რომ ჩვენი გეოგრაფიული მდებარეობა საფუტკრედ ძალიან კარგია. საქართველოში ყოველდღე იმდენი კილოგრამი თაფლი იღვრება და იკარგება, შეიძლება, სიმინდის მოსავალი ვერ ავიღოთ ამდენი.