Human Rights Watch-ის ყოველწლიური ანგარიში მსოფლიოში ადამიანის უფლებათა კუთხით არსებულ ტენდენციებს მიმოიხილავს. რასაკვირველია, იგი საქართველოში არსებულ მდგომარეობასაც ეხება. როგორც 2011 წელის ანგარიშშია აღნიშნული, გასულ წელს ადამიანის უფლებათა კუთხით არსებული ვითარება საქართველოში “არაერთგვაროვანი” იყო.
ჩვენს ქვეყანაში არსებულ პრობლემებს შორისაა პოლიციის მიერ გადაჭარბებული ძალის გამოყენება, მაისში, ხელისუფლების წინააღმდეგ მიმართული საპროტესტო აქციის დაშლის დროს; “შეკრებისა და მედიის თავისუფლების შეზღუდვა”; დევნილთა ძალადობრივი გამოსახლება თბილისის დროებითი თავშესაფრიდან; ასევე, შრომითი უფლებების დარღვევა, კერძოდ, ქუთაისის მეტალურგიული ქარხნის მუშების გაფიცვის დროს.
Human Rights Watch-ი “საქართველოს ადმინისტრაციული პატიმრობის არასრულყოფილ სისტემაზეც” ამახვილებს ყურადღებას: _ საქართველოში არსებული სისტემა, რომელიც ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევებს არეგულირებს, ნაკლოვანებით გამოირჩევა, რომელიც ვერ უზრუნველყოფს ბრალდებულთა უფლებას სათანადო სამართლებრივ პროცედურებზე და სამართლიან სასამართლოზე, _ ნათქვამია ანგარიშში.
_ “ვარდების რევოლუციის” შემდეგ ქვეყანაში გამამართლებელი განაჩენის რაოდენობა ისე შემცირდა, რომ 0,2%-მდე ჩამოვიდა, თანაც ესენი გამამართლებელ განაჩენს ეძახიან იმას, თუ მსჯავრდებულს რამდენიმე ბრალდებიდან ერთ-ერთს მოუხსნიან და სასჯელს შეუმსუბუქებენ, ანუ სრული გამამართლებელი განაჩენი ბუნებაში არ არსებობს. გადაუჭარბებლად შეიძლება ითქვას, რომ ასეთი მდგომარეობა საქართველოს ისტორიის არც ერთ ეპოქაში არ ყოფილა _ თვით 1937 წელსაც კი, როცა საბჭოთა კავშირში გამალებული რეპრესიები მძვინვარებდა, მსგავსი რამ არ ხდებოდა. მაშინ გამამართლებელ განაჩენთა რაოდენობა 9%-ს შეადგენდა, _ აღნიშნავს უფლებადამცველი ლალი აფციაური.
ჩვენს მიერ მოპოვებული ინფორმაციით, გამართლებულთა რაოდენობა სხვადასხვა წლებში, პროცენტულად ასე გამოიყურება:
1937-1940 წლები _ 10%; 1941-1945 წლები _ 10%; 1946-1950 წლები _ 9%; 1967-1970 წლები _ 1.0%; 2004 წელი _ 0,7; 2005 წელი _ 0,8%; 2006 _ 0,2%; 2007 _ 0,05%; 2008 _ 0,01%; 2009 _ 0,01%; 2010 _ 0,01%. გასულ წელს მდგომარეობა არ შეცვლილა _ გამამართლებელ განაჩენთა რაოდენობა ჩვენს ქვეყანაში 0,01%-ს ისევ ვერ ასცდა.
ოზურგეთის რაიონულმა სასამართლომ, 2011 წელს, 293 სისხლის სამართლის საქმე განიხილა, რომელთაგან 241 საპროცესო შეთანხმებით დასრულდა. ამავე სასამართლოს მიერ განხილული იქნა 658 სამოქალაქო და 181 ადმინისტრაციული საქმე; ლანჩხუთის მაგისტრატი სასამართლოს მიერ გასულ წელს ერთი სისხლის სამართლის საქმე იქნა განხილული და ისიც საპროცესო გარიგებით დასრულდა. განხილული იქნა 117 სამოქალაქო და 2 ადმინისტრაციული საქმე.
ჩოხატაურის მაგისტრმა სასამართლომ, ლანჩხუთის მსგავსად, ერთი სისხლის სამართლის საქმე განიხილა და საპროცესო შეთანხმებით დაასრულა. მას, გასულ წელს, 114 საქალაქო და 1 ადმინისტრაციული საქმე ჰქონდა.
ოზურგეთის რაიონულ სასამართლოს სრული გამამართლებელი განაჩენი არც ერთ საქმეზე არ გამოუტანია. ოფიციალური ინფორმაციით, 2011 წელს, ოზურგეთის რაიონული სასამართლოს მიერ სისხლის სამართლის ერთ საქმეზე დადგა ნაწილობრივი გამამართლებელი განაჩენი _ მსჯავრდებულ კალიტონ ცხომელიძის და ილია გოგოტიშვილის მიმართ.
“საერთაშორისო გამჭვირვალობა _ საქართველოს” 2010 წელის ანგარიშის თანახმად: 2005 წელს 7 358 დანაშაული მოხდა, საპროცესო შეთანხმება 932 საქმეზე გაფორმდა; 2006 წელს 13 602 დანაშაული აღირიცხა, საპროცესო შეთანხმება 3 791 საქმეზე გაფორმდა; 2007 წელს 17 526 დანაშაულია რეგისტრირებული, საპროცესო შეთანხმება 8 432 საქმეზე გაფორმდა; 2008 წელს 17 639 დანაშაული მოხდა, საპროცესო შეთანხმება 9 207 საქმეზე გაფორმდა; 2009 წლის იანვრიდან აგვისტოს ჩათვლით, 9 459 დანაშაულია აღრიცხული, საპროცესო შეთანხმება 5 380 საქმეზე გაფორმდა.
საპროცესო შეთანხმებების რაოდენობამ რეკორდულ მაჩვენებელს 2011 წელს მიაღწია _ საქართველოს მთავარი პროკურატურის მიერ მოწოდებული ინფორმაციით, გასულ წლის 1 იანვრიდან 31 ნოემბრის ჩათვლით, საქართველოში 14 448 პირს გაუფორმდა საპროცესო შეთანხმება. აქედან, 252 პირს ოზურგეთის რაიონულმა პროკურატურამ გაუფორმა საპროცესო შეთანხმება.
ამავე პერიოდში, საპროცესო შეთანხმებისა გაფორმებისას, 30,1 %-ის შემთხვევაში გამოყენებული იქნა ვადიანი თავისუფლების აღკვეთა, 59, 9%-ის შემთხვევაში _ პირობითი მსჯავრი, ხოლო 10%-ის შემთხვევაში _ ჯარიმა.
ოზურგეთის რაიონული პროკურატურის მიერ გაფორმებული საპროცესო შეთანხმებებიდან 44,6%-ის შემთხვევაში გამოყენებული იქნა ვადიანი თავისუფლების აღკვეთა, პირობით მსჯავრი _ 46,6 %-ის შემთხვევაში, ხოლო ჯარიმა _ 6,1 %-ის შემთხვევაში.
ამ გახშირებული საპროცესო შეთანხმებების მიზეზად “საერთაშორისო გამჭვირვალობა _ საქართველო” სასამართლოს მიმართ საზოგადოებრივი ნდობის ნაკლებობას ასახელებს. ანგარიშში აღნიშნულია, რომ საპროცესო შეთანხმება “თავისუფლების ნაღდი ანგარიშსწორებით ყიდვის საშუალებად” გამოიყენება.
საქართველოს იუსტიციის სამინისტრომ იმ თანხის რაოდენობა არ მოგვწერა, რაც გასულ წელს ჯარიმის და საპროცესო შეთანხმებების შედეგად სახელმწიფო ბიუჯეტში შევიდა.
შინაგან საქმეთა სამინისტროს ტერიტორიულ ორგანოებში საპროკურორო საქმიანობაზე ზედამხედველობის დეპარტამენტის ხელმძღვანელის, ქეთევან ჩომახაშვილის ინფორმაციით, აღნიშნული სტატისტიკა საქართველოს პროკურატურას არ გააჩნია.
“საერთაშორისო გამჭვირვალობა _ საქართველოს” მიერ გამოქვეყნებული ანგარიშის თანახმად, 2009 წლის პირველი რვა თვის განმავლობაში, საპროცესო შეთანხმებებიდან ხაზინაში 32 760 994 ლარი შევიდა. საპროცესო შეთანხმებების გაფორმება წლის ბოლომდე, იმავე ტემპით რომ გაგრძელებულიყო, წლის ბოლოსთვის ხაზინა კიდევ 50 მილიონ ლარს მიიღებდა. ჯამში ეს თანხა საქართველოს 2010 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტის დაახლოებით 1% და ცხრა სამინისტროს და პარლამენტის ბიუჯეტებზე მეტი იქნებოდა.
საქართველოს სასამართლოსადმი რომ ნდობა ძალიან დაბალია, ადამიანის უფლებათა ევროპულ სასამართლოში გაგზავნილი საქმეების რაოდენობაც ადასტურებს _ 2008, 2009, 2010 წლებში სტრასბურგის სასამართლოში საქართველოდან 5 ათასზე მეტი საჩივარია შესული.
