ჯერჯერობით 2008 წლიდან ჟენევის მოლაპარაკებების ფორმატში 15 შეხვედრა უკვე გაიმართა. აგვისტოს ომის შემდეგ, ჟენევის ფორმატი დაპირისპირებული მხარეებისთვის მოლაპარაკებების ერთ-ერთ ღია ფანჯარა იყო. თუმცა, ექსპერტებს აღნიშნულ საკითხთან დაკავშირებით, არაერთგავროვანი დამოკიდებულება აქვთ. კონფლიქტოლოგი პაატა ზაქარეიშვილი რუსეთის კვლევების ინსტიტუტთან ინტერვიუში აცხადებს:
“ჟენევა რომ არ იყოს, სულ რაღაც ილუზიები მექნებოდა იმისა, რომ იქნებ რაღაც გამოსავალი არსებობდეს, აი მოლაპარაკებები რომ მიმდინარეობდეს, რაღაც ფორმატი რომ არსებობდეს, თუმცა არა. ფორმატი არსებობს, მაგრამ მოლაპარაკებები არ მიმდინარეობს. სამწუხაროდ თუ საუბედუროდ ეს არის კარგი საშუალება რათა დავინახოთ ჩვენი უღირსი თავი ჩვენსავე მრუდე სარკეში.”
ამ თემაზე საუბრისას, გეოპოლიტიკური კვლევების ცენტრის ხელმძღვანელი თენგიზ ფხალაძე აცხადებს: “თავისთავად, ასეთი ფორმატის არსებობა უკვე დადებითი შედეგია, მითუმეტეს, როდესაც გაწყვეტილია რუსეთ–საქართველოს შორის დიპლომატიური ურთიერთობა. გარდა ამისა, ეს არის ის ფორმატი, სადაც ჩვენ რუსეთს არ ველაპარაკებით ერთიერთზე და იქ არის ჩართული და წარმოდგენილი როგორც ევროკავშირი, ასევე ამერიკის შეერთებული შტატები, ანუ საქართველოს ის პარტნიორები, რომელთა დახმარების იმედიც აქვს საქართველოს. ეს არის ის პლატფორმა და ფორმატი, სადაც ჩვენ საერთაშორისო საზოგადოებას შეგვიძლია ღიად მივაწოდოთ ჩვენ ხედვა კონკრეტულად ამათუიმ საკითხებთან დაკავშირებით, მათ შორის რუსეთის მხარეს და ოკუპირებული ტერიტორიების დეფაქტო ხელისუფლებებს”.
ევროკავშირის თავმჯდომარე ქვეყნის, საფრანგეთის შუამავლობით 12 აგვისტოს მიღწეული ცეცხლის შეწყვეტის შეთანხმების შესაბამისად, 2008 წლის 15 ოქტომბერს ჟენევაში, საერთაშორისო დისკუსიები დაიწყო. ეს მოლაპარაკებები ტარდება ფორმატით სამს პლიუს სამი.
– საქართველო, რუსეთი და შეერთებული შტატები. ამავე დროს სამი საერთაშორისო ორგანიზაცია: ევროკავშირი, გაერო და ეუთო. ჟენევის მოლაპარაკებებზე პლენარული სესიის გარდა არსებობს მეორე ფორმატიც, რომელსაც მონაწილეები ესწრებიან ინდივიდუალური ფორმით და არა როგორც რომელიმე ქვეყნის დელეგაციის წევრები. ამ ფორმატმა რუსეთის ძალისხმევის შედეგად, საშუალება მისცა აფხაზეთისა და სამხრეთ ოსეთის დეფაქტო წარმომადგენლებს მოლაპარაკებების პროცესში ჩართულიყვნენ, თუმცა საქართველოს მოთხოვნით ჟენევის შეხვედრებს ესწრებიან სამხრეთ ოსეთის დროებითი ადმინისტრაციის და აფხაზეთის ლეგიტიმური მთავრობის წარმომადგენლებიც. შეიქმნა ორი სამუშაო ჯგუფი:
1. უსაფრთხოების და სტაბილურობის საკითხებზე,
2. ადგილნაცვალ პირთა და ლტოლვილთა საკითხებზე.
მალევე გამოიკვეთა, რომ ქართული მხარე ომის შემდეგ მოლაპარაკებების აღნიშნულ ფორმატს აქტიურად გამოიყენებდა სტატუს ქვოს აღდგენისა და მედვედევ–სარკოზის 6 პუნქტიანი შეთანხმების შესასრულებლად. ასევე, ერთ-ერთ მთავარ მოთხოვნას წარმოადგენს ძალის გამოუყენებლობის შესახებ შეთანხმება რუსეთთან, თუმცა რუსული მხარე აღნიშნული შეთანხმების გაფორმების შესაძლებლობას, მხოლოდ საქართველოსა და სეპარატისტული რეჟიმების წარმომადგენლებს შორის ხედავს. ის თავს, აღნიშნულ კონფლიქტში მხარედ არ მიიჩნევს. შესაბამისად, საკითხი წინ ვერ მიდის.
პაატა ზაქარეიშვილი ამასთან დაკავშირებით დასძენს:
“შედეგი არის ის, რომ შედეგი არ არის, ანუ ჩემთვის ეს შედეგია რომ შედეგი არ არის. თუ გავიხსენებთ, 1992 წლის დაგომისის ხელშეკრულებას, როცა დასრულდა ქართულ–ოსური კონფლიქტი, 1993 წელს დასრულდა ქართულ–აფხაზური საომარი მოქმედებები და უკვე 1994 წლის აპრილ–მაისში ხელი მოეწერა სამშვიდობო ხელშეკრულებებს, ანუ ერთ შემთხვევაში იმ დღეებშივე, როცა საომარი მოქმედებები მიმდინარეობდა, და მეორე შემთხვევაში ერთ წელიწადში, უკვე 2008 წლის შემდეგ მესამე წელი გავიდა და დღემდე ჩამოყალიბდებულიც კი არ არის, ვინაა კონფქლიტის მხარეები: ქართულ–რუსული მხარე, როგორც საქართველოს მხარე ამბობს, თუ ქართულ–ოსური ერთი, პლიუს ქართულ–ოსური და ქართულ–აფხაზური.”
მიუხედავად იმისა, რომ ქართული მხარის მიერ ფორმატის ფარგლებში არცერთი პრიციპული საკითხი არ დაკმაყოფილებულა, ექსპერტთა ნაწილი მიიჩნევს, რომ გარკვეულ წარმატებებს ადგილი მაინც ჰქონდა.
ექსპერტი, კახა გოგოლაშვილი ამასთან დაკავშირებით აცხადებს: “ჟენევის პროცესმა, საკმაოდ შეამცირა კონფლიქტის განახლების და ინციდენტების რაოდენობა და კონფლიქტის განახლების შესაძლებლობა და საბოლოო ჯამში ყველა სადაო საკითხთან დაკავშირებით პოზიციები მაინც გახადა ნათელი. რაც შეეხება ჟენევის პროცესის მნიშვნელობას, საბოლოო ჯამში სტატუს ქვოს აღსადგენად ან აგვისტო–სექტემბრის შეთანხმებების იმპლემენტაციის მიმართულებით, რათქმა უნდა, მან ვერ შეასრულა თავის მიზნები”.
თენგო ფხალაძე კი დასძენს: “არ უნდა დაგვავიწყდეს, რომ დიდი მნიშვნელობა აქვს იმას, რომ ეს დიალოგი გაეროს ეგიდითაა წარმართული, აქედან გამომდინარე, ეს ყველაფერი აძლიერებს საქართველოს პოზიციებს გაეროში და იმ რეზოლუციების მიღება, რაც თუნდაც გასულ წელს გაეროს ასამბლეაზე მოხდა, ეს ყველაფერი გამომდინარეობს სწორედ ჟენევის პროცესიდან.
როდესაც ვლაპარაკობთ ფორმატის ეფექტურობაზე, მხოლოდ იმ რეზოლუციებს და განცხადებებს კი არ უნდა ვუყუროთ, რაც მიღებულ იქნა ჟენევაში, არამედ ჟენევიდან გამომდინარე რა რეაქცია მოიტანა ამან საერთაშორისო არენაზე, თუნდაც ის, რომ უფრო და უფრო მკვიდრდება საერთაშორისო არენაზე ტერმინი ოკუპირებული ტერიტორიები ეს ყველაფერი არის ქართული დიპლომატიის წარმატება, ამიტომაც ჟენევის პროცესის შეჩერება არანაირად არ შეიძლება”
მაგრამ ფაქტია, რომ მხარეთა ჯიუტი პოზიციების არსებობა ზოგადად ფორმატის შედეგიანობას ვერ უზრუნვეყოფს. ჟენევის ფორმატში რუსული მხარის სტრატეგია კი ასე შეიძლება ფორმულირდეს:
შექმნას გარემო რომელიც პირდაპირ თუ ირიბად მაინც ხელს შეუწყობს სეპარატისტული რეგიონების აღიარების პოლიტიკას. ასევე რაიმე ფორმით მოახერხოს და გამოიყენოს მსგავსი ტიპის მოლაპარაკების ფორმატი საკუთარი ინტერესების მისაღწევად.
ამ მიმართულებით მან მოახერხა და ჟენევის დისკუსიების ფორმატში ჩართო დე-ფაქტო აფხაზეთისა და ცხინვალის რეგიონის წარმომადგენლები. ამავე პერიოდში კი გენერალური მდივნის ანგარიშის სათაურში სადაც ყოველთვის ფიგურირებდა “აფხაზეთი, საქართველო”, შეიცვალა ნეიტრალური ფორმულირებით, რასაც წინ უსწრებდა რუსეთისა და დე-ფაქტი აფხაზეთის წარმომადგენელთა ჟენევის მე-5 რაუნდის ბოიკოტირება. გენერალური მდივნის ანგარიში კი საბოლოოდ ასე ჩამოყალიბდა:
გენერალური მდივნის მოხსენება წარმოდგენილი უშიშროების საბჭოს 1808-ე, 1839-ე და 1866-ე რეზოლუციების შესაბამისად. ამ რეზოლუციებთან დაკავშირებით, საქართველოს საგარეო საქმეთა მინისტრი გრიგოლ ვაშაძე აცხადებდა:
“ეს ნიშნავს იმას რომ სამდივნომ დიდხანს იფიქრა კომპრომისულ ვარიანტზე, ამიტომ შეიტანა ყველა ის რეზოლუცია, სადაც საქართველოს ტერიტორიული მთლიანობა არის აღიარებული. მე ვერ გეტყვით, რომ ძალიან კმაყოფილი ვარ ამ კომპრომისით, მაგრამ იმასაც ვერ ვიტყვი, რომ ეს კომპრომისი რაღაც სიხარულის საშუალებას მისცემს რუსეთის ფედერაციას ან მარიონეტულ რეჟიმებს”.
ასეთ პირობებში, ჟენევის მე-16 რაუნდამდე ცოტა ხნით ადრე როგორც ზემოთ ითქვა ცნობილი ხდება, რომ ჟენევის მოლაპარაკებები ფინანსური პრობლემის წინაშე დადგა.
პაატა ზაქარეიშვილი ფინასურ საკითხთან დაკავშირებით აცხადებს: “ფული მოდის გაეროდან. გაეროს უშიშროების საბჭოს წევრი არის რუსეთი, ანუ რუსეთის მონაწილეობით იმართება გაეროს ფინანსები, მით უმეტეს იმ სფეროში, სადაც რუსეთის ინტერესები უშუალოდ არის ჩართული. შესაბამისად რუსეთს საკმაოდ სერიოზული ბერკეტი აქვს ჟენევის მოლაპარაკებებზე ზემოქმედებაზე დაფინასების კუთხიდან გამომდინარე. მიუხედავად იმისა, რომ გაეროს წესდებით ყველაფერი სწორია, ანუ გაერო ამბობს რომ დაფიქსირდით რამენაირად, რადგან მე არ შემიძლია ჰაერში ფული გადავიხადო. ამ შემთხვევაში გაერო სწორია და კითხულობს თუ სად მიდის მისი ფული, სადღაც უაზრო კონფლიქტში? გაერო ამბობ, მაჩვენეთ ჩემი ფული რაში იხარჯება”.
თუმცა, აღნიშნული ინფორმაციიდან, მალევე გამოქვეყნდა გაეროს გენერალური მდივნის პან გი მუნის განცხადება: “პროცესი კარგ საშუალებას ქმნის მშვიდობისა და სტაბილურობის გამყარების საქმეში… მე, როგორც გაეროს გენერალური მდივანი მხარს ვუჭერ ყოველივე ამას”.
გაგრძელდება თუ არა ჟენევის მოლაპარაკებების ფორმატი მეომარ მხარეებს შორის? ამასთან დაკავშირებით, თენგიზ ფხალაძე აღნიშნავს:
“მე ვერ ვიტყვი, რომ რუსეთი ჟენევის მოლაპარაკებებზე კომფორტულად უნდა გრძნობდეს თავს. ის ტაქტიკა, რომ საკითხი დავბლოკო, თავისთავად იმ მხარეს აყენებს არაკონსტრუქციულ ვითარებაში. აქედან გამომდინარე, ეს არაკომპორტულობა გამოსაყენებელია ქართული დიპლომატიის მიერ. ის რომ, რუსეთმა შეწყვიტოს ჟენევის მოლაპარაკებების პროცესი, არ მგონია, რომ ეს იყოს საუკეთესო გამოსავალი თავად რუსეთისთვის, რადგან იმ ვითარებაში, როცა რუსეთი ცდილობს დაანახოს მსოფლიოს რომ ის მზად არის იყოს მედიატორი, თუნდაც ამ მიზნებიდან გამომდინარე არაკონსრუქციული პოზიციის დაჭერა და გამოსვლა ჟენევის ფორმატიდან, ვერანაირად ვერ წაადგება რუსულ დიპლომატიას.”
თუმცა, ექსპერტთა ნაწილი მიიჩნევს, რომ აღნიშნული ფორმატიდან რუსეთი პოლიტიკურ სარგებელს მაინც ნახულობს.
პაატა ზაქარეიშვილი მიიჩნევს, რომ “თუ ვინმე ხელს ითბობს ამაზე, არის მხოლოდამხოლოდ რუსეთი. მისი თქმით, აგებს ოსური და აფხაზური მხარე, აგებს საქართველო, როგორც სახელწიფო, რადგან ჩვენს ტერიტორიაზე ხდება ყოველივე ეს და რუსეთისთვის ეს უცხო ქვეყანაა და აფხაზები და ოსები მას სულ ფეხებზე კიდია. მას ჭირდება კავკასიაში გავლენები და ამ თვალსაზრისით ბუნებრივია რუსეთი ხელს ითბობს, იმიტომ რომ რაც უფრო ჩიხში იქნება ვითარება, რუსეთი გააგრძელებს საქართველოს და მათ შორის აფხაზური და ოსური საზოგადოების ძარცვას”.
თავის მხრივ, ექპსერტი კახა გოგოლაშვილი დასძენს, რომ რუსეთისთვის ეს ფორმატი საკმაოდ მომგებიანია პირველ რიგში იმიტომ, რომ მას მიეცა საშუალება შეენელებინა ორი დარღვეული შეთანხმების გარშემო შეენელებინა ვნებათაღელვა. ჟენევის პროცესი რუსეთს აძლევს საშუალებას გადაიტანოს ყურადღება შესრულების ვალდებულებებიდან ამ პროცესზე.
იმ შემთხვევაში, თუ აღნიშნული მოლაპარაკებების ფორმატი გაგრძელდება, საინტერესოა იქნება თუ არა მომავალი საქართველოში ევროკავშირის მისიის ხელმძღვანელის ჰანს იოჰან ჰაბერის ინიციატივას ფორმატის ცვლილებასთან დაკავშირებით, რაც დაპირისპირებული მხარეების ერთი ერთზე მოლაპარაკებების წარმოებას გულისხმობს. კახა გოგოლაშვილის თქმით, საქართველოს პირდაპირ მოლაპარაკებებზე უარი არასოდეს არ უთქვამს, მაგრამ იქეთა მხრიდან არ არის ამისთვის მზაობა.
პაატა ზაქარეიშვილი კი მიიჩნევს, რომ ჟენევაში ქართული, აფხაზური და ოსური მხარეები ერთად არიან და შეუძლიათ მაგალითად ცალკე რესტორანში გაისეირნონ, რაც მსოფლიო პრაქტიკაში ხშირად ხდებოდა, მაგრამ როგორც მისთვის ცნობილია მაგალითად გიგა ბოკერია მათთან საუბრისას მარიონეტების სახელით მიმართავს და ამის შემდგომ ასეთი შეხვედრების ალბათობას ნაკლებსავარაუდოდ მიაჩნევს.
თენგო ფხალაძეს მიაჩნია, რომ ჟენევის პარალერულად არსებობდეს სხვა ფორმატები ასეთი პირდაპირი დიალოგის საწარმოებლად, რადგან ჟენევის ფორმატის ჩარჩოების საკითხებში რაღაც საკითხების გადაჭრა არის წარმოუდგენელი. მისი თქმით სასურველი იქნებოდა საქართველოს შეექმნა ისეთი ფორმატი, სადაც ისაუბრებდა არამხოლოდ ოკუპირებული ტერიტორიების დეფქატო ხელისუფლებებთან, არამედ ამ რეგიონების საზოგადოებებთან.
სულ ცოტა მოლაპარაკებები 30 აპრილამდე აღნიშნულ ფორმატში გაგრძელდება, თუმცა არ არის გამორიცხული, რომ ფორმატის ცვლილების და მოლაპარაკებების შეწყვეტის საკითხი დღის წესრიგში დადგეს, მაგრამ მანამდე, სანამ მხარეების საინფორმაციო ომის პირობებში იმყოფებიან, განსაკუთრებით წამგებიან პოზიციაში აღმოჩნდება ის, ვინც დაფინანსების შეჩერებამდე საკუთარი სურვილით პირველი დატოვებს აღნიშნული მოლაპარაკებების მაგიდას.
