ხარისშუბლა იზრდება ტყის ზედა და სუბალპურ ზონაში. იგი უმეტესად კარგადაა განვითარებული ზღვის დონიდან 1500-2500 მ სიმაღლემდე. რეცენზირებადი ელექტრონული სამეცნიერო ჟურნალის ,,Plants Science” ISSN-ის ინფორმაციით, ამ მცენარის მარაგები, არასწორი ექსპლოატაციის გამო, დიდად შემცირებულია, განსაკუთრებით ბაკურიანში, ზეკარისა და გოდერძის უღელტეხილებზე, ბახმაროზე, სადაც მცენარე პლატიფილინის მაღალი შემცველობით გამოირჩევა, _ ვკითხულობთ ჟურნალში.
სწორედ ამიტომ, მცენარის დაცვის მიზნით, მე-20 საუკუნის 60-იანი წლებიდან შექმნილი იყო აღკვეთილები ბახმაროსა და გომის მთაზე.
ხარისშუბლას ყველა ორგანო შეიცავს ალკალოიდებს. მათგან აღსანიშნავია: პლატიფილინი, სარაცინი, სენეციფილინი და სხვა. მიწისზედა ნაწილში ალკალოიდების შემცველობა 0,6დ3%დის ფარგლებშია, ფესვურებში 2-5%, ალკალოიდების ჯამური რაოდენობის 30%დმდე პლატიფილინზე მოდის. კიდევ უფრო მეტია _ სენეციფილინი.
სარაცინსა და პლატიფილინს ყველაზე მეტი რაოდენობით შეიცავს მცენარის ფესურა და ფესვები. მისი შემცველობა 2-ჯერ ნაკლებია მწვანე მასაში (ყვავილობის დაწყებისას). არსებობს ხარისშუბლას სხვადასხვა ფორმები, რომლებიც პლატიფილინს და სარაცინს სხვადასხვა თანაფარდობით შეიცავენ.
ნედლეულის მარაგების შემცირების გამო, მე-20 საუკუნის 70-იან წლებში საქართველოში აიკრძალა ხარისშუბლას მიწისქვეშა ნაწილის დამზადება და მხოლოდ მცენარის მიწისზედა ნაწილის დამზადება ხდებოდა.
_ ბუნებრივი მარაგების რაოდენობა ბოლო დროს, უცნობია, სავარაუდოდ, იგი გაიზარდა, მაგრამ ბუნებაში ხარისშუბლას მიწისქვეშა ნაწილის დამზადება, ნებისმიერ შემთხვევაში, დაუშვებელია. ხარისშუბლას ფესვი და ფესურები უნდა დამზადდეს მხოლოდ კულტივირებული ეგზემპლიარებიდან, _ მიაჩნიათ სპეციალისტებს.
საქართველოს გარემოსა და ბუნებრივი რესურსების დაცვის მინისტრის #76 ბრძანებით ( 2003 წლის 5 აგვისტო) გადაშენების საფრთხის წინაშე მყოფი სახეობების ჩამონათვალის (წითელი ნუსხის) დამტკიცების შესახებ, ხარისშუბლა გადაშენების საფრთხის წინაშე მყოფი ველური მცენარეების სახეობების ჩამონათვალშია.
ამ ბრძანებას ხელს მაშინდელი მინისტრი, ნინო ჩხობაძე აწერს, რომელიც ჩვენთან საუბრისას აღნიშნავს, რომ ხარისშუბლა უნიკალური მცენარეა:
_ ხარისშუბლას მოპოვება არ არის დასაშვები. თუკი მისი დიდი რაოდენობით მოპოვება ხდება, კანონი ამ შემთხვევაში სისხლის სამართლის პასუხისმგებლობას ითვალისწინებს. ხარისშუბლა ასეთი მარტივი მცენარე არ არის საკმაოდ საინტერესო მცენარეა, მიუხედავად იმისა, რომ დასავლეთ საქართველოში ბევრ ადგილზე არის, მაგრამ ის შეიძლება ერთ მშვენიერ დღეს გაქრეს, _ ამბობს ჩხობაძე.
ეს მცენარე გურიაში ცოტა ხანში აღარ იქნება. საქმე იმაშია, რომ ჩოხატაურის მუნიციპალიტეტის სოფლებში _ ზოტსა და ჩხაკაურაში ბოლო ერთი თვეა მისი ტონობით მოპოვება ხდება, თანაც ძირებიანად, რაც როგორც ზემოთ აღვნიშნეთ, აკრძალულია.
როგორც ზოტში გვითხრეს, ხარისშუბლას ერთ კილოგრამ ძირში კერძო პირები, რომლის შესახებ ინფორმაცია ძალიან მწირია, 2 ლარს უხდიან:
_ რამდენიმე ტონა გავატანეთ ცოტა ხნის წინ. ერთ კილოგრამში 2 ლარი გადაგვიხადეს, თუმცა, ახლა 1.80-ს გვიხდიან, რადგან ბევრი ტალახი მოყვება მცენარეს და ან გაგვირეცხეთ, ან 1.80 გადაგიხდითო. არადა, თავიდან 2 ლარზე მოვილაპარაკეთ, _ ამბობენ ჩვენთან საუბარში ზოტელები.
როგორც გავარკვიეთ, შემსყიდველებთან კონტაქტი ჩოხატაურის მუნიციპალიტეტის საკრებულოს თავმჯდომარეს, ანტონ ხუნდაძეს აქვს, რომელიც პირადად ახლდა მათ ზოტში. თუმცა, ხუნდაძე ჩვენთან საუბრისას ამბობს, რომ შემსყიდველებთან ურთიერთობა არ აქვს:
_ ჩემთან მოვიდნენ, ძალიან სერიოზული ხალხია. მითხრეს, რომ ხალხს დაასაქმებდნენ, ფულს მისცემდნენ. ზოტელები თურქეთში დადიან პურის ფულის საშოვნელად და ეს ძალიან კარგი იყო მათთვის. მე მხოლოდ ავყევი და ხალხს შევახვედრე. ერთხელ უკვე წაიღეს, მაგრამ როგორც მითხრეს, ზოტელებმა მოატყუეს რაღაც და ახლა სიტუაციას არკვევენ, _ გვითხრა ხუნდაძემ, რომელმაც შემსყიდველების ვინაობის დასახელებისგან თავი შეიკავა და აღნიშნა, რომ მათი კოორდინატები არ აქვთ.
ამ ადამიანების კოორდინატები არც სოფელ ზოტის რწმუნებულმა, თემურ კონცელიძემ იცის. უფრო მეტიც, კონცელიძემ სატელეფონო საუბრისას გვითხრა, რომ აღნიშნულის შესახებ ინფორმაციას საერთოდ არ ფლობს და ის ჩოხატაურში რამდენიმე დღეა არ იმყოფება. თუმცა, გადამოწმებისას გაირკვა, რომ რწმუნებული საქმის კურსშია და ჩვენთან ტელეფონზე საუბრის დროს ჩოხატაურში, გამგეობაში იმყოფებოდა.
ჩოხატაურის მუნიციპალიტეტის გამგებლის მოვალეობის შემსრულებლის, თამაზ ჯინჭარაძის თქმით, აღნიშნულის შესახებ მას ინფორმაცია სოფლის რწმუნებულიდან აქვს:
– დაზუსტებით ვერ გეტყვით რა მცენარეზეა საუბარი. ვიცი, რომ მოპოვება ხდება ტონობით, მოდის ადამიანი და მიაქვს, _ გვითხრა ჯინჭარაძემ.
დაზუსტებული ინფორმაციით, ახლა, ზოტში 4 სატვირთო ხარისთვალას ძირები აქვთ გამზადებული და შემსყიდველებს ელოდებიან იმის გასარკვევად ისევ ორ ლარს გადაუხდიან თუ არა მცენარის ძირებში, რომლის მოპოვება კანონმდებლობით აკრძალულია და მის დასაცავად ჩოხატაურში, ბახმარო აღკვეთილადაა გამოცხადებული!
