საქართველოს ყველა კუთხეში ფანდურს ოდითგან განსაკუთრებული მოკრძალებით ეპყრობოდნენ. უმისოდ არ არსებობდა ლხინი და და ბედნიერება, ხოლო ცალკეულ ოჯახებში, კედელზე საგანგებოდ გაკრულ ფარდაგზე, თვალსაჩინო ადგილზე ფანდური ეკიდა. საგმირო თუ სატრფიალო სიმღერები, მართალია, ხშირად სხვადასხვანაირი მელოდიით, მაგრამ მაინც ერთნაირი ლირიზმით ისმოდა მთელ საქართველოში. დროთა დინებამ ფანდურს ვერც ხმა გაუხუნა და ვერც დანიშნულება წაართვა, მიუხედავად სხვადასხვა დროს სხვადასხვანაირი მიდგომებისა.
_ ფანდურზე სიმღერა ღირსებაა, მაგრამ ფანდურის სათანადოდ გამოთლა ისე, რომ ხმის ჟღერადობა ქართული ჰანგის შესაფერი იყოს, უფრო დიდი საქმეა, _ მიიჩნევს ოზურგეთის მუნიციპალიტეტის სოფელ წითელმთის მკვიდრი, ხუთი შვილის მამა მალხაზ კუჭუხიძე.
იგი არც ისე დიდი ხანია, რაც ფანდურების გამოთლის ხელოვნებას ეზიარა. თავდაპირველად ამ სამსიმიანი სააკომპანიმენტო საკრავის რეალიზაციას ოჯახში თავად ახდენდნენ. იბარებდნენ სხვისგან, შემდეგ კი ჰყიდნენ. ეს მათი მცირე ბიზნესის შემადგენელი ნაწილი იყო.
ხუთი შვილის მამას, უფროსმა ვაჟმა, გიორგიმ შესთავაზა, ეცადათ, თავად გამოეთალათ ფანდური. მით უფრო, ოჯახში ყველა მღერის და მხოლოდ ბიზნესის კეთების სურვილით ნაკარნახევი არ იყო ეს განწყობა. სცადეს და გამოუვიდათ. ახლა, ტყუპისცალი სოსიკო კუჭუხიძე, მამაზე უკეთ დახელოვნებული, საქმეს ღიღინით აკეთებს და მამასავით სიტყვაძუნწი, თვალებით სახელოსნოს კედლისკენ მიგვანიშნებს, სადაც ფანდურების გამოფენაა. ერთ რიგში განლაგებულ ფანდურებს, ცოტაღა რომ უკლია დასრულებამდე, "შესვენების ჟამი" უდგას.
_ ჩემი სამუშაო იარაღებია ხის ჩაქუჩი და სპეციალური რკინის სატეხი, მორჩა, სულ ეგ არის! რთულია მხოლოდ ხელით მუშაობა. საგულდაგულო სიზუსტეს მოითხოვს თითოეული დეტალი _ ფანდურის კორპუსი, ტარი და სხვა დამხმარე ნაწილები ცალ-ცალკე კეთდება. სიმებად, ძირითადად, გიტარის ძაფს ვხმარობთ. უკვე თბილისშიც გვყავს კლიენტურა. ძირითადად, ქრომატიულ ფანდურებს ვამზადებთ, ხალხური ფანდურის შეკვეთა უფრო ნაკლებად გვაქვს, _ ამბობს მალხაზ კუჭუხიძე და კიდევ ერთი ჩანაფიქრის შესახებ გვიმხელს _ სურთ, სალამურიც გათალონ.
"წინაპრებს ჩემსას ჰყვარებიათ ლარების ჟღერა, მაღალ ხევსურეთს ფანდურები თალეს მთებური" _ უნებურად გახსენდება მირზა გელოვანი და მისგან ნახსენები შინდის ხისგან გათლილი ვაჟას ფანდური… მასპინძელს ლექსი ეცნო და საკუთარი სათქმელი გააგრძელა:
_ პალმონიისგან ვთლი ფანდურებს, თუთაც შესანიშნავია, თუმცა, დიდი რაოდენობით არ მოიპოვება. ამიტომ ამ მცენარის მასალის ყიდვას ვამჯობინებთ, კარგ ხმას გამოსცემს, ჟღერადობა არ აკლია. დოლებსაც ვამზადებთ. სალამურის გაკეთება არ გვიცდია და ახლა უნდა მოვახერხოთ, _ ამბობს ბატონი მალხაზი და მოკრძალებით საუბრობს წინაპართა დიდ ტრადიციებზე ხალხური საკრავების მიმართ დამოკიდებულებაში. იხსენებს ფოლკლორისტ იური ჩიხლაძეს, რომელმაც მის შვილებს ფანდურზე დაკვრა ასწავლა.
_ ეს დიდი სიყვარულიც, რასაც ფანდურთან სიახლოვე ჰქვია, მისგან გადმოგვედო. სამწუხაროდ, ის ნაადრევად წავიდა ამ ქვეყნიდან, თუმცა, არა ერთ თაობას უსაზღვროდ შეაყვარა ხალხური ჰანგი, ხალხური საკრავი. ამის ერთი თვალსაჩინო დასტური ჩემი ოჯახია, ჩემი ხუთი შვილი. ამაზე დიდი ბედნიერება რამ ან ვინ უნდა მოგანიჭოს, ვის შეუძლია ასე დიდი საქმე აკეთოს, რაც იური ჩიხლაძემ შეძლო?! მის ხსოვნას მეტი პატივი უნდა მივაგოთ, _ სინანულით ამბობს ბატონი მალხაზი…
24 წლის გიორგი, 23 წლის თეონა, 21 წლის ტყუპი_ სოსიკო და ვერიკო, 6 წლის იოანე და სანაქებო მეუღლე ნანა კუჭუხიძე, და კიდევ…. უამრავი გაკეთებული და გასაკეთებელი ფანდური… გალობენ შვილები, საქმიანობს მთელი ოჯახი, ფუსფუსებს თავდაუზოგავ შრომაში ჩაფლული დედა და ხარობს დიდ ოჯახი, მრავალი ჯიშის ვაზის ტალავერი თანაზიარი სიხარულით რომ გადმოხურვია ოდის ფასადს. უერთმანეთობა წუთით არ უღირთ, თითქოს…
დიდხანს ისმოდეს ლარების ჟღერა კუჭუხიძეთა მგალობელ ოჯახში!
