საუკეთესო მერქნიან მცენარეთა გვარის წარმომადგენელი _ წაბლი, საქართველოს დასავლეთ ნაწილში კარგადაა გავრცელებული.
წაბლის ღირსება მხოლოდ მერქანი არ არის და როგორც ნაყოფიერი, ისე, თაფლოვანი მცენარე უნიკალურია. მასზე მოთხოვნილება დღითიდღე იზრდება. წაბლის ექსპლუატაცია, განსაკუთრებით გასული საუკუნის 80-იანი წლებიდან, უმართავი და უკონტროლო გახდა და განადგურების საფრთხეც კი დაემუქრა. ამიტომ ის წითელ წიგნშია შეტანილი.
“დიდი ალბათობით, წაბლი უნდა იქცეს თხილის ეპოქის გამგრძელებლად ჩვენს ქვეყანაში”, _ მიიჩნევს აგრონომი, მეურნე აკაკი ღლონტი, რომელმაც საქართველოში პირველმა სცადა, დაემყნო მისივე დაკვირვებით შერჩეული წაბლის საუკეთესო ჯიშები და გამოუვიდა.
“კარმიდამო ჩემი” ესაუბრა აკაკი ღლონტს კონკრეტულად ამ თემაზე, თუმცა, ის მრავალმხრივი მეურნეა და ჩვენი მკითხველებისთვის არასდროს იშურებს საჭირო და საუკეთესო რჩევებს, რაც, უმეტესად, საკუთარი გამოცდილებით აქვს შეძენილი.
_ ბატონო აკაკი, პირველ რიგში გვინდა, ნამყენი წაბლის შესახებ გკითხოთ. როდის გაგიჩნდათ იდეა, დაგემყნათ წაბლი, რაც აქამდე არავის უცდია და რამდენად ხართ შედეგით კმაყოფილი?
_ ზოგადად, მყნობის მიზანი უკეთესი ჯიშის კიდევ უფრო გამრავლება და შენარჩუნებაა. წაბლის საუკეთესო ჯიშებიც ბუნებაში საკუთარი დაკვირვებით აღმოვაჩინე. ზოგი ადრე შემოდის, აგვისტოს ბოლოს; ზოგი _ სექტემბერში და ზოგიც _ უფრო მოგვიანებით. სელექცია ანუ შერჩევა და გამორჩევა ნებისმიერ დაინტერესებულ მეურნეს შეუძლია. მე ამით რაიმე საკვირველი არ აღმომიჩენია. როცა 2011 წელს პირველად ვცადე და დავამყენი, დაკვირვებამ მიჩვენა, რომ მყნობის პროცესს განსაკუთრებით სჭირდება სისწრაფე, მთრმილავი ნივთიერების შემცველობის გამო, რაც ჟანგვის პროცესს უწყობს ხელს. ამიტომ სწორედ ჟანგვის პროცესს რომ დავასწროთ, საჭიროა სისწრაფე. წინააღმდეგ შემთხვევაში, ხალხური ენით რომ ვთქვათ, ნამყენის შეხორცება დაგვიანდება ან სულაც არ მოხდება. გეტყვით იმასაც, რომ 2012 წელს, თურქეთში ყოფნის დროს, ერთ-ერთ მეურნეობაში თურქი ფერმერი ამყნობდა კაკალს და რომ ვუამბე წაბლის მყნობის შესახებ, ძალიან გაუკვირდა და ინტერესი გამოხატა. ჯერჯერობით, მყნობის 30%-იანი შედეგი მაქვს. უკმაყოფილო ნამდვილად არ ვარ _ შედეგის გაუმჯობესება დაკვირვებით, უნარ-ჩვევების გამომუშავებით, ადვილად შეიძლება და მიუღწეველო არაფერია.
_ დათესვით თუ გიცდიათ წაბლის ნერგის მიღება?
_ არ ამართლებს. თესლს ამოსვლაც უჭირს და დამტვერვის გავლენით იგივე სახეობას ვერ ვიღებთ.
_ საძირეს შერჩევას როგორ ახდენთ?
_ აუცილებლად ერთი ან ორწლიანი უნდა იყოს. საძირეც და სანამყენეც ასევე ახალგაზრდა ასაკისა უნდა შეირჩეს.
_ წაბლის უპირველეს ღირსებად რას მიიჩნევთ?
_ რომელი ერთი ჩამოვთვალო? პირველ რიგში, მინდა, ყველას მოვუწოდო, კიდევ უფრო დავუახლოვდეთ ამ ბუნებისგან ნაჩუქარ უნიკალურ კულტურას, რომელიც მოვლა-გაშენებისთვის დიდ ძალისხმევას სულაც არ გვთხოვს და დიდი სარგებლობის მოტანა შეუძლია. წაბლის უნიკალური ღირსებებია ის, რომ თაფლოვანი მცენარეა, ფუტკრისთვის საუცხოო “პლაცდარმია” წაბლის აყვავებული ხე. აქვს საუკეთესო ნაყოფი, რაზეც მსოფლიო ბაზარზე დღითიდღე იზრდება მოთხოვნა. გამოიყენება, როგორც კულინარიაში, ისე _ პარფიუმერიაში. მისი ტყეები თუ კორომები შესანიშნავ ქარსაფარს ქმნის ჩვენს პირობებში. მერქნის მასალა რომ ავეჯის წარმოებაში საუცხოოა, ვიცით, თუმცა, მის მოჭრაზე ნაკლებად უნდა ვიფიქროთ, რადგან წაბლს ძალზე ხანგრძლივად შეუძლია ადამიანს უდიდესი სარგებელი მოუტანოს და მისი ეკონომიკა საგრძნობლად გააუმჯობესოს.
_ მოსავლიანობის მიხედვით თუ არის გამორჩეული? მაგალითად, რა რაოდენობის წაბლი შეიძლება მივიღოთ ერთ ჰექტარზე?
_ წაბლს ერთ ჰექტარზე 5,5 ტონა მოსავლის მოცემა შეუძლია, ორჯერ მეტის, ვიდრე თხილს. ესეც გასათვალისწინებელია.
_ თხილის ეპოქა შესაძლოა, წაბლმა ჩაანაცვლოს?
_ შეცვლაზე ნუ გავამახვილებთ ყურადღებას. უფრო გააგრძელებს, მგონია. რატომ? დავიწყოთ იმით, რომ წაბლი ენდემური კულტურაა. განსაკუთრებით, დასავლეთ საქართველოში. ნაკლები მოვლა და მზრუნველობა სჭირდება და ყვავილობს იმ დროს, როცა არ არსებობს წაყინვის საშიშროება. საადრეო, საშუალო და საგვიანო ჯიშებს გააჩნია თავისი ეკონომიკური უპირატესობანი _ საადრეოს ზოგჯერ მეტი ფასი აქვს, ასევე საგვიანოსაც. საშუალო ანუ შუა, სექტემბრის ბოლოს შემოდის. ასეთი ჯიში უფრო ფართოდ არის გავრცელებული და რაოდენობრივადაც მეტი მოსავლის მიღებაა შესაძლებელი.
_ ბატონო აკაკი, ფერმერთა წრეებში უკვე პოპულარული გახდა თქვენი, ასე ვთქვათ, ინოვაცია ფაროსანას და წაბლის ნაყოფის “ორთაბრძოლის” შესახებ, როცა მავნებელი უძლურია. კონკრეტულად გვითხარით ამის შესახებ.
_ ეს თვალსაზრისია და არა რაიმეს აღმოჩენა. უბრალოდ, დააკვირდით. წაბლის ნაყოფს გააჩნია უნიკალური ბუნებრივი ჯავშანი. ბევრად უფრო მაგარი და შეუვალი, ვიდრე თავად ფაროსანას. მოგეხსენებათ, ეს მავნებელი მხოლოდ სანაყოფე კვირტს აზიანებს და ნებისმიერი კულტურის სრული განადგურება შეუძლია, გარდა წაბლისა. წაბლის ნაყოფს ხომ საწყისიდანვე უხეში ეკლები გააჩნია, რის გამოც ფაროსანა უძლურია ჩაწვდეს სანაყოფე კვირტს და დააზიანოს.
_ ანუ ფაროსანასგან თავს სრულად იცავს წაბლი და თხილი ამ კულტურით უნდა ჩავანაცვლოთ?
_ ვიმეორებ, ასე არ ვფიქრობ. როგორმე ფაროსანასაც მოვერევით. ბუნებაც იმოქმედებს ამისთვის. ფაროსანასგან თავდაცვა წაბლის ნაყოფის ერთ-ერთი საუკეთესო თვისებაა, თუმცა, ის კი არ “უფიქრია”, ფაროსანა გამოჩნდება და ეკლებს ამიტომ დავისხამო. წაბლზე იმდენად არის მოთხოვნა გაზრდილი, აუცილებლად უნდა ვიზრუნოთ ამ კულტურის კიდევ უფრო გაშენებაზე, მყნობაზე. წაბლი მართლაც ღმერთის საჩუქარია ჩვენთვის, რომლის ფასი ნაკლებად ვიცით და ახლა ვიგებთ.
_ როგორია წაბლის მოსავლიანობა წლების მიხედვით, რამდენად იმუნური მცენარეა, დაავადება ადვილად უჩნდება?
_ მოსავალს ორი წლის მანძილზე კარგად იძლევა, მესამე წელს კი იკლებს. ძირითადად, ყველა კულტურა ასეა. თხილს ყოველ წელს კარგი მოსავალი აქვს? რაც შეეხება დაავადებას, წაბლსაც უჩნდება მერქნის საფარი კანის ავადმყოფობა, უმეტესად სოკოვანი, თუმცა, ესეც განკურნებას ექვემდებარება. მოვლა ყველაფერს სჭირდება.
_ რას ურჩევთ ჩვენს მეურნეებს, როგორ გააშენონ და გააძლიერონ წაბლის კულტურა?
_ ისე არ გამიგოთ, რომ ვინმეს ვარწმუნებდე, თხილი აჩეხონ და წაბლის კულტურა დარგონ. ოღონდაც, წაბლის გაშენებაზეც ისე უნდა ვიფიქროთ, როგორც წლების წინ თხილისთვის დავიწყეთ ფაციფუცი. მე დარწმუნებული ვარ, რომ თხილის ეპოქას წაბლი გააგრძელებს, ამოუდგება გვერდით. წაბლი ჩვენი უნიკალური სიმდიდრეა და უნდა დავიწყოთ მასზე გულისხმიერი ზრუნვა. ის აუცილებლად გააძლიერებს ქართველი კაცის ეკონომიკას.
_ შესაძლოა, თქვან, რომ წაბლის მოსავლის მისაღებად დიდი დროა საჭირო. უნდა გაიზარდოს ხე, რომელიც ზოგჯერ სიმაღლეში 30-50 მეტრსაც აღწევს…
_ სულაც არა. საკუთარ კარმიდამოში დავამტკიცე, რომ წაბლის მოსავლის მისაღებად წლობით ლოდინი არაა საჭირო. ორწლიანი ნერგი უკვე მსხმოიარეა, ხუთ წელში კი კარგ მოსავალს მივიღებთ. თხილსაც თითქმის იგივე დრო არ ჭირდება? და თუნდაც, ცოტა მეტი დასჭირდეს, მერე რომ, ლამის საუკუნე განახლება არ ჭირდება? რა თქმა უნდა, თუ ახალ კორომებს გავაშენებთ, ეს სასურველიც არის და საჭიროც. მთავარია, მონდომება და მოტივირებული შრომა. მივცეთ ერთმანეთს მაგალითი _ ღობეების და საყანეების გასწვრივ, ცარიელ ფართობებზე, თუნდაც, სოფლების ტყიან, გამეჩხერებულ ადგილებში დავრგოთ წაბლი, ვისწავლოთ მისი მყნობა. მერწმუნეთ, ეს იქნება კიდევ ერთი საშვილიშვილო საქმე, რომელიც წითელი წიგნის ბინადრად ქცეულ ჩვენს უნიკალურ წაბლს, ჩვენი კარმიდამოების და ახლო-მახლო ტყეების სტაბილურ ბინადრად აქცევს და ქართველ კაცს ეკონომიკური ყოფის გაძლიერების საიმედო გარანტად დაუდგება.