მსოფლიოს ჩემპიონატებზე რამდენჯერმე მონაწილე სსრკ-ის ნაკრების შემადგენლობაში ქართველი მოთამაშეები ხშირად ირიცხებოდნენ. არაერთმა ჩვენებურმა ფეხბურთელმა გამოიჩინა თავი ამ ასპარეზობაში, ზოგიერთი მათგანისათვის კი ეს შეჯიბრება დიდი გულისტკივილის მიზეზი გახდა.
დღევანდელ წერილში ქართველების სამუნდიალე ამბებს გავიხსენებ და იმ ფაქტების შესახებ მოგითხრობთ როდესაც რუსმა სპორტულმა ფუნქციონერებმა და მწვრთნელებმა ჩვენებურები განსაკუთრებით დაჩაგრეს. ამბების მოყოლას შორეული 1962 წლიდან შევუდგები. მართალია საბჭოელებს მსოფლიო პირველობაზე დებიუტი 1958 წელს ჰქონდათ, მაგრამ სკანდინავიაში ძირითადად რუსებით დაკომპლექტებული გუნდი გაემგზავრა და იმ ფორმაციის ნაკრებში ჩვენი თანამემამულეებისათვის ადგილი „ვერ“ გამოიძებნა.
1962 წლის მსოფლიოს პირველობას ჩილემ უმასპინძლა. საბჭოთა გუნდის შემადგენლობაში მიხეილ მესხი, სლავა მეტრეველი, გივი ჩოხელი და სერგო კოტრიკაძე ირიცხებოდნენ.
სერგო კოტრიკაძე
„1962 წელს შესანიშნავ ფორმაში ვიყავი, ნაკრების პირველი მეკარე ლევ იაშინი კი პირიქით, შეცდომას შეცდომაზე უშვებდა. ჩილეს მსოფლიო ჩემპიონატის წინ ნაკრების მთავარი მწვრთნელი გავრილ კაჩალინი მამხნევებდა, თუ ასე გააგრძელე, მსოფლიო ჩემპიონატზე პირველი მეკარე იქნებიო. მწვრთნელებმა ჩილეში კი წამიყვანეს, მაგრამ იქ მაინც იაშინს ანდეს კარი. ჯგუფურ ტურნირში მან კარგი შთაბეჭდილება ვერ დატოვა, ამიტომ, მეოთხედფინალის წინ კაჩალინმა მითხრა, მოემზადე, შენი დრო მოვიდაო. ფრთები შემესხა, მაგრამ რად გინდა? კარში კვლავ იაშინი ჩადგა და სწორედ მისი შეცდომის გამო გამოვეთხოვეთ შეჯიბრებას. წლის ბოლოს ჟურნალმა „ოგონიოკმა”, რომელიც ქვეყნის საუკეთესო მეკარეს ავლენდა, მთავარი პრიზი მე გადმომცა – ეს ერთგვარი ნუგეში იყო“.
მომდევნო ოთხი წლის შემდეგ მსოფლიო ჩემპიონატს ინგლისმა უმასპინძლა. საბჭოთა ნაკრებში იყვნენ მურთაზ ხურცილავა, გიორგი სიჭინავა და სლავა მეტრეველი. მიხეილ მესხის ნაცვლად ინგლისში ჰუსაინოვი და პორკუიანი წაიყვანეს. „ნისლიანი ალბიონის“ ქვეყანაში იასპარეზა კარის დარაჯმა ანზორ კავაზაშვილმაც, მაგრამ ამ დროისთვის ფეხბურთელს „მშობლიური“ საქართველო უკვე დატოვებული ჰქონდა. საინტერესოა რომ რუსული მას-მედია დღემდე კავაზაშვილს რუს მოთამაშედ მოიხსენიებს. ამ მიზეზის გამო (მეკარემ 1970 წლის მუნდიალზეც იასპარეზა) ქართველებს შორის ნამდვილად ვერ მოვიხსენიებ.
ინგლისის მსოფლიო ჩემპიონატზე „კურიოზი” შეემთხვა მურთაზ ხურცილავას. მას მცირე ბრინჯაოს მედალს არ აძლევდნენ. მისი კუთვნილი ჯილდო კინაღამ პორკუიანს მიაკუთვნეს, თუმცა პირველობის შემდეგ მედალი მაინც გადასცეს.
მომდევნო პირველობას 1970 წელს მექსიკამ უმასპინძლა. მწვრთნელმა გავრილ კაჩალინმა ქართველთაგან რევაზ ძოძუაშვილი, მურთაზ ხურცილავა, კახი ასათიანი, გივი ნოდია და სლავა მეტრეველი იახლა. მექსიკაში იასპარეზა კარის დარაჯმა ანზორ კავაზაშვილმაც.
ფეხბურთის სპეციალისტების აზრით, კაჩალინის მთავარი შეცდომა ის იყო, რომ მან მინდორზე საერთოდ არ გამოიყვანა სლავა მეტრეველი. ამ ფეხბურთელის „თამაშგარე” მდგომარეობაში დატოვებას წინ ერთი ისტორია უძღოდა.
ჩემპიონატის დაწყებამდე სსრკ-ის ნაკრები ვარჯიშს ატარებდა. ერთ ეპიზოდში ბურთი ევგენი ლოვჩევმა მიიღო და კარისკენ დაიძრა. კუთხურის ალამთან მისულს ფეხი დაუსხლტა და დავარდა. ამაზე სლავას სიცილი აუტყდა, რაზეც კაჩალინი სასტიკად განრისხდა და მეტრეველიც, საბჭოთა სპორტსმენისათვის შეუფერებელი საქციელისათვის „უმკაცრესად დასაჯა“.
ესპანეთის მსოფლიო ჩემპიონატი 1982 წელს გაიმართა და სსრკ-ის გუნდის შემადგენლობაში ალექსანდრე ჩივაძე, ვიტალი დარასელია, თენგიზ სულაქველიძე და რამაზ შენგელია ირიცხებოდნენ. ეს პირველობა ქართველ ფეხბურთის მოყვარულებში დავით ყიფიანის გამო დღემდე გაორებულ გრძნობას იწვევს. ერთი მხრივ – ბრწყინვალე სპორტული შეჯიბრება, მეორე მხრივ კი – დიდებული მოთამაშის სამშობლოში დატოვების გამო მიღებული დაუვიწყარი წყენა.
საბჭოთა ნაკრების მწვრთნელები კარგა ხანს ბჭობდნენ ჩემპიონატზე იური გავრილოვი და დავით ყიფიანი ერთად წაეყვანათ, თუ რომელიმე მათგანისათვის მიენიჭებინათ უპირატესობა. სანაკრებო სამწვრთნელო შტაბში შემავალი გენადი ლოგოფეტი მოგვიანებით იხსენებდა, რომ მან და მეორე მწვრთნელმა ფედოტოვმა ბესკოვს და ლობანოვსკის ურჩიეს, რომ გავრილოვი-ყიფიანის წყვილი რამდენიმე ამხანაგურ შეხვედრაში გამოეცადათ და საბოლოო გადაწყვეტილება ამის შემდეგ მიეღოთ. მთავარმა მწვრთნელებმა სხვანაირად გადაწყვიტეს და ესპანეთშიც იური გავრილოვი გაემგზავრა.
დავით ყიფიანის გარდა ესპანეთის მსოფლიო პირველობაზე ვლადიმერ გუცაევიც არ წაიყვანეს.
ვლადიმერ გუცაევი
„საბჭოთა კავშირის ნაკრებში ბევრი თამაში არ დამიგროვდა, მაგრამ არა იმიტომ, რომ სხვები მჯობნიდნენ. იცით როგორ იყო? მაგალითად, დაინიშნებოდა მთავარ მწვრთნელად კონსტანტინ ბესკოვი და ნაკრებში თავის 15-16 კაცი მიჰყავდა. თუ ვალერი ლობანოვსკი მივიდოდა, უკვე კიევის „დინამო” ხდებოდა საბაზო გუნდი… ესაა ყველაფრის მიზეზი. ესპანეთი-1982 ხომ გახსოვთ? ბესკოვმა და ლობანოვსკიმ მე და დათო ყიფიანი მსოფლიო ჩემპიონატზე არ წაგვიყვანეს, სამაგიეროდ, თან იახლეს ფეხმოტეხილი ლეონიდ ბურიაკი…“
1982 წლის მსოფლიო პირველობას სინანულის გრძნობით ქართველი ფეხბურთელებიც იხსენებდნენ.
რამაზ შენგელია
„მსოფლიოს 1982 წლის ჩემპიონატის წინ საბჭოთა კავშირის ნაკრები ერთ-ერთ ფავორიტად ითვლებოდა. გუნდში ბევრი კარგი ფეხბურთელი იყო, საქმისადმი სწორი მიდგომის შემთხვევაში ჩვენ მართლა შეგვეძლო ესპანეთში წარმატებით გამოსვლა, მაგრამ როცა სამი მწვრთნელი დაგვინიშნეს, მივხვდი, რომ საფეხბურთო კავშირში სხვანაირად ფიქრობდნენ. ახალკაცის, ბესკოვის და ლობანოვსკის ერთად დანიშვნა დიდი შეცდომა იყო და ეს ესპანეთში ნათლად გამოჩნდა: ბესკოვი სხვანაირად გვავარჯიშებდა, ლობანოვსკი სულ სხვას ითხოვდა ჩვენგან… მოკლედ, სამწვრთნელო შტაბში დიდი არეულობა იყო“.
ალექსანდრე ჩივაძე
„მსოფლიოს 1982 წლის ჩემპიონატზე ყიფოს და გუცაევის არწაყვანა, მწვრთნელთა ძალიან დიდი და უხეში შეცდომა იყო. რაც შეეხება შედეგს, თუ გუნდის „სამზარეულოს” გავიხსენებ, ვთვლი, რომ ის ლოგიკურიც იყო – მაშინდელი ნაკრები არ იყო ერთიანი კოლექტივი და პირველივე წინაღობაზე დაიშალა“.
თენგიზ სულაქველიძე
„1982 წელს პირველად და უკანასკნელად ვითამაშე მსოფლიო ჩემპიონატზე. ძალიან ბედნიერი ვიყავი ნაკრების საბოლოო შემადგენლობაში რომ მოვხვდი, დღეებს ვითვლიდი ტურნირის დაწყებამდე! მიმაჩნდა და ახლაც ამ აზრზე ვარ, რომ საბჭოთა კავშირის ის ნაკრები მართლა კარგი გუნდი იყო და მწვრთნელებს ვოვა გუცაევი და დათო ყიფიანიც რომ წაეყვანათ ესპანეთში, საერთოდ ზღაპრული შემადგენლობა გვეყოლებოდა! თუმცა რაც იყო იყო, ერთი იმაზე მწყდება გული, რომ მეტი ვერ შევძელით. არადა, შანსი ნაღდად გვქონდა.
იმ ჩემპიონატისთვის ძალიან დიდხანს ვემზადებოდით, რაც, ჩემი აზრით, შეცდომა იყო. ორჯერ ვიყავით ესპანეთში შეკრებაზე: ზამთარში და მერე გაზაფხულზე. დღეში ორჯერ, ხანდახან სამჯერაც გვავარჯიშებდნენ, შუაში კი კომერციულ მატჩებს ვატარებდით ადგილობრივ კლუბებთან. არასწორად დაგეგმილმა შეკრებებმა უარყოფითი შედეგი გამოიღო – ბევრი მოთამაშე ჩემპიონატამდე „გადაიწვა”.
უკანასკნელი ქართველი ფეხბურთელი, რომელიც მსოფლიო ჩემპიონატზე იმყოფებოდა, ალექსანდრე ჩივაძე აღმოჩნდა. 1986 წელს, მექსიკაში იგი ტრავმირებული იყო და ნაკრების მწვრთნელი ლობანოვსკი მას მეოთხედფინალური მატჩისათვის ამზადებდა. საბჭოელები მერვედფინალში ბელგიელებთან დამარცხდნენ და ჩივაძესაც სამშობლოში უთამაშებლად დაბრუნება მოუწია. ბატონი ალექსანდრე მექსიკის პირველობას დღემდე დიდი გულისტკივილით იგონებს:
„1986 წელს კიდევ ერთხელ გავემგზავრე მსოფლიო ჩემპიონატზე, მაგრამ იმის გამო, რომ მექსიკაში, სრულიად უწყინარ სიტუაციაში ტრავმა მივიღე, ჯგუფის სამი შეხვედრა გამიცდა. მერვედფინალში, ბელგიასთან მატჩის წინ ლობანოვსკიმ მიხმო და მითხრა, ამ მატჩში უნდა გეთამაშა, მაგრამ მოდი ტრავმას ნუ გავირთულებთ, ბელგიას უშენოდ მოვუგებთ და მერე შენი იმედი მექნებაო. გახსოვთ როგორ დასრულდა ის თამაში? ბელგიამ 4:3 მოიგო“.
ავტორი
