“საერთაშორისო დონორ ინსტიტუციებთან ურთიერთობის გაფუჭების გამო, მეტად გაგვიჭირდება ამ მიზნების შესრულება”

ენერგორესურსების რაციონალურ და მიზანმიმართულ გამოყენებას ენერგოეფექტურობა ეწოდება და ის ევროკავშირის წევრი ქვეყნების ერთ–ერთ მნიშვნელოვან პრიორიტეტს წარმოადგენს.

რატომ არის მნიშვნელოვანი ენერგოეფექტურობა _ ამ და სხვა საკითხებზე “გურია ნიუსი” ენერგოეფექტურობის ცენტრის დირექტორს, გიორგი აბულაშვილს ესაუბრა.

გიორგი აბულაშვილის თქმით, ენერგოეფექტურობა მნიშვნელოვანია, იმიტომ რომ, არეგულირებს ენერგიის მოხმარების ოპტიმალიზაციას და შესაბამისად, ამცირებს ენერგოდანახარჯებს.

_ თუ ესა თუ ის მომხმარებელი წიაღისეულ რესურსებზეა დამოკიდებული, მაშინ კონტრიბუციაში აქვს კლიმატის ცვლილების გაუარესების წინააღმდეგ ბრძოლაც. წესი ანალოგიურია ინდივიდუალური ენერგომომხმარებლის, კომერციული თუ სახელმწიფოს დონეზე. მით უმეტეს, კიდევ ერთი ფაქტორი ემატება ჩვენნაირი ქვეყნებისთვის: როდესაც ენერგეტიკაზე იმპორტდამოკიდებული ქვეყანა ვართ,  ენერგოეფექტურობა ამცირებს იმპორტდამოკიდებულებასაც.

_ საქართველოში  რა კეთდება ამ კუთხით?

_ ქვეყანაში, ამ ეტაპზე, სამწუხაროდ, ბევრი შედეგებით დასაკვეხნი ჯერ არ გვაქვს. გარდა იმისა, რომ იქმნება საკანონმდებლო მარეგულირებელი ბაზა, რომელიც განაპირობებს ენერგოეფექტურობის შემდგომ განვითარებას და მის სისტემატიზაციას. ქაოტურად ენერგოეფექტურობის დანერგვა ხდებოდა _ ამის კარგი მაგალითია შუქდიოდიანი, ე.წ. ლედნათურების შემოტანა საქართველოში. ის პოპულარული გახდა ყოველგვარი კანონმდებლობის გარეშეც: საბაზრო სტიმულებმა განაპირობეს მათი პოპულარიზაცია. ერთი მხრივ, ენერგოგადასახადების, ენერგეტიკული ტარიფების რაოდენობამ და მეორე მხრივ, ამ კონკრეტულ ტექნოლოგიაზე ფასების რადიკალურმა შემცირებამ, როდესაც ის  უფრო ხელმისაწვდომი გახდა ადამიანებისთვის. შეგახსენებთ, რომ 10-ჯერ ნაკლებ ენერგიას მოიხმარს ტრადიციულად გავრცელებული  ვარვარას ნათურებთან შედარებით. ეს კონკრეტული ფაქტი შეიძლება ჩავთვალოთ საბაზრო ეკონომიკის შედეგად წარმოქმნილ  სტიმულად; ამას  ხელი შეუწყო ტექნოლოგიების გაიაფებამ, თუმცა, ასეთ კონტექსტში  მხოლოდ ტექნოლოგიების გაიაფება საკმარისი არ არის და საჭიროა კონკრეტულად სისტემატიზირებული საკანონმდებლო და მარეგულირებელი ჩარჩო. ამ მიმართულებით ნაბიჯ–ნაბიჯ ვითარდება ჩვენი ქვეყანა.

_ რა ვალდებულებები აქვს საქართველოს აღებული და როგორ ხდება ამ ვალდებულებების აღსრულება ? მაგალითად, რა კონვენციებზეა ქვეყანა მიბმული ?

_ ენერგოეფექტურობის საკითხი ასე  – კონვენციებით არ რეგულირდება, თუმცა, რადგანაც ენერგოეფექტურობა არის ერთ–ერთი შემარბილებელი ფაქტორი კლიმატის ცვლილებისა, ამ სახის კონვენციებში მას აქვს მნიშვნელოვანი კონტრიბუციის გახორციელების შესაძლებლობა და ეს არის “გაეროს კლიმატის ცვლილების ჩარჩო კონვენცია“, რომელშიც მთავარი კონტრიბუტორია ენერგოეფექტურობა. ამის გარდა, არა კონვენციის დონეზე, არამედ, ეროვნული პოლიტიკის დოკუმენტებში, რომლებიც თავისთავად გამომდინარეობს ჩვენი ქვეყნის  ევროპის ენერგეტიკული  გაერთიანების წევრობიდან. ჩვენ დავიწყეთ საკანონმდებლო ბაზის შემუშავება. თავიდან შემუშავებული იყო ენერგოეფექტურობის ეროვნული სამოქმედო გეგმა მათი მეთოდოლოგიის გამოყენებით, მერე _ განახლებადობის გეგმა და ახლა ეს ორი გეგმა ტრანსფორმირდა და უფრო სრულყოფილი დოკუმენტია შემუშავებული, რომელსაც ჰქვია “ენერგეტიკისა და კლიმატის ინტეგრირებული სამოქმედო გეგმა“, რომელშიც არის გარკვეული სამიზნე მაჩვენებლები. 

_ თუ შეგიძლიათ დაასახელოთ რამდენიმე ევროპის ქვეყანა, რომლის მაგალითის გადმოღებაც, საქართველოსთვის წარმატებული შეიძლება იყოს?

_ დიახ, მაგრამ მანამდე გეტყვით ერთს, რომ რაც აქამდე ვისაუბრე, ეს იყო ეროვნული ხელისუფლების დონეზე ვალდებულებები და სამოქმედო გეგმები. ამის გარდა, საქართველოს 33 მუნიციპალიტეტი მიერთებულია “მერების შეთანხმებას“. ეს არის ამ თემატიკაში მუნიციპალური ჩართულობის უზრუნველყოფის ყველაზე დიდი პლატფორმა. 33 მუნიციპალიტეტიდან 10-მა შეიმუშავა თავიანთი სამოქმედო გეგმა და ისინი ნაბიჯ–ნაბიჯ იწყებენ ამ სამოქმედო გეგმების გახორციელებას. ახლა თქვენი კითხვის შესახებ; შეგახსენებთ ჩვენს რეალობას: საქართველო არის ენერგეტიკაზე იმპორტდამოკიდებული ქვეყანა. და არ ვსაუბრობთ მხოლოდ ელექტროენერგიაზე, სადაც ჩვენი დამოკიდებულების ხარისხი მნიშვნელოვნად დაბალია, მაგრამ საწვავ წიაღისეულზე დამოკიდებულები ვართ. ასეთი ტიპის ქვეყნებისთვის ენერგოეფექტურობა ძალიან მნიშვნელოვანია და მაკროეკონომიკაზეც დიდ გავლენას ახდენს. ბოლო წლებში, ენერგორესურსების შესაძენად ქვეყნიდან გასული ვალუტა პირველ 5-ეულში ყოველთვის ხვდება. ამასთან, დაკავშირებულია ვალუტის გადაცვლის კურსიც, განსაკუთრებით გათბობის სეზონზე. ამასთან დაკავშირებულია ეკონომიკის კონკურენტუნარიანობაც, იმიტომ, რომ ენერგოეფექტურობას აქვს ერთი ასეთი მნიშვნელოვანი ინდიკატორი _ კუთრი ენერგომოხმარება, რაც ითვლება მთლიანი შიდა პროდუქტის აშშ დოლარის ერთეულზე დახარჯული ენერგიის რაოდენობით. ამ მაჩვენებლის მიხედვით,  საქართველო რიგ ევროპის ქვეყნებს რამდენჯერმე ჩამოუვარდება, რაც ნიშნავს, რომ ჩვენთან წარმოებულ პროდუქციაზე იხარჯება სამჯერ მეტი ენერგია, მაშინ როდესაც, ჩვენ ვართ სრულად იმპორტდამოკიდებული ქვეყანა. ეს არის ისევ ქვეყნის დაგეგმვის და ეკონომიკური ჭრილის მაჩვენებელი. რომ ვისაუბროთ უფრო ყოფით საკითხებზე, მაგალითად, სკანდინავიის ქვეყნებში ორჯერ ნაკლები ენერგია მოიხმარება, შენობის გასათბობად და გასაგრილებლად,  ვიდრე საქართველოში, მით უმეტეს, რომ ისინი უფრო მკაცრ კლიმატურ პირობებში არიან. ეს იმიტომ, რომ მათთან შენობები შენდება უფრო მკაცრი სტანდარტების შესაბამისად, რა სტანდარტებიც საქართველოში ახლა ინერგება. ეს კი ნიშნავს ამ შენობებში მცხოვრები ადამიანებისთვის ნაკლებ გადასახადს, ნაკლებად დაბინძურებულ მიკროგარემოს. საქართველოში, ისევ იგივე პირობებში, როდესაც იმპორტდამოკიდებული ვართ, ვიხდით უფრო მეტს. რასაკვირველია, მნიშვნელობა აქვს იმას, თუ რა ღირს იქ ენერგია და რა ღირს აქ ენერგია. ჩვენთან ენერგიებზე ფასი ცოტა უფრო ნაკლებია, მაგრამ არსებობს მუნიციპალურ დონეზე აღებული ვალდებულებები, რომლებმაც სტანდარტების დაცვა უნდა წაახალისოს. ევროკავშირის წევრ ქვეყნებიდან ჩვენ შეგვიძლია ვთქვათ, რომ ყველაზე ახლოს ვართ ბულგარეთთან. ენერგოეფექტურობის სხვადასხვა ინდიკატორებს თუ შევადარებთ, ბულგარეთიც გვისწრებს, მაგრამ ყველაზე ახლოს მასთან ვართ. ეს, ბულგარეთის შემთხვევაში,  განპირობებულია საბჭოთა წარსულით და ევროკავშირის ახალი წევრობით, რადგან ფაზით ჩამორჩებიან  ევროკავშირის წევრ ქვეყნებს ენერგოეფექტურობის განვითარების მიმართულებით. ხოლო ევროკავშირის ძველ წევრებთან შედარებაზე, უბრალოდ, საუბარიც კი არ ღირს. ასე რომ, ყველა ქვეყნიდან შეგვიძლია რაღაცის სწავლა.

_ თქვენ “მერების შეთანხმება” ახსენეთ, გურიის რეგიონში როგორ ხორციელდება?

_ გურიის რეგიონის სამივე მუნიციპალიტეტია მიერთებული მერების შეთანხმებას. უბრალოდ, ჩოხატაურის მუნიციპალიტეტი უფრო აქტიურობს დონორებთან ურთიერთობაში და უფრო წარმატებულია ამ პროცესში.

_ ის, რაც გაკეთდა ენერგოეფექტურობის მიმართულებით, რამდენად საკმარისია, რომ აისახოს კლიმატის ცვლილების შესამცირებლად აღებულ ვალდებულებებზე?

_ ის, რაც კეთდება საქართველოში, არ არის საკმარისი და არც არასდროს იქნება. ეს არის უწყვეტი პროცესი. სამწუხაროდ, კლიმატის ცვლილებაც უკვე უფრო და უფრო მძაფრდება. მათ შორის გურიაშიც ბევრი უსიამოვნო გამოვლინებები ჰქონდა თუ არ ვიტყვით ტრაგიკულ გამოვლინებებს ამ პერიოდში. შესაბამისად, კლიმატგონივრული ტექნოლოგიების დანერგვა მუდმივი დახვეწის საგანი უნდა იყოს. ამიტომ, არსებული მდგომარეობა არ არის საკმარისი, მაგრამ არასდროს დადგება დღე,როდესაც ვიტყვით, რომ მივაღწიეთ და ხელები უნდა ჩამოვუშვათ და დავამთავროთ. ეს არის ისეთივე უწყვეტი პროცესი,  როგორც, მაგალითად, ეკონომიკური ზრდის ტემპი. ყოველთვის უნდა ვცადოთ რომ გავაუმჯობესოთ და ახალი სამიზნე მაჩვენებლები დავისახოთ. ამ მაჩვენებლებს მივუახლოვდეთ და შემდეგ კიდევ ახალი და ა. შ. ეს არის უწყვეტი პროცესი. დღეს უფრო დაგეგმვის პროცესზე ვართ ფოკუსირებულები და გახორციელების მიმართულებით ნაკლები წარმატებები გვაქვს და ამას, რიგ ფაქტორებთან ერთად, განაპირობებს ორი კრიტიკულად მნიშვნელოვანი საკითხი: ერთი, ეს არის უმაღლეს პოლიტიკურ დონეზე ამ საკითხის, რბილად რომ ვთქვა, ნაკლები პრიორიტეტიზაცია; მეორე,  ეს არის ამ პროცესების დიდი რესურსტევადობა. და როდესაც ჩვენი ქვეყანა აუარესებს დიდ საერთაშორისო დონორ და საფინანსო ინსტიტუციებთან  ურთიერთობას, კიდევ უფრო მეტად გაგვიჭირდება ამ მიზნების შესრულება!