1925 წლის ზაფხულში პირველმა ქართულმა საბჭოთა მსროლელმა დივიზიამ აღლუმის დროს გაიარა სოფელი ბრილი, რომელიც იმით იყო გამორჩეული, რომ 1897 წელს რამდენიმე გლეხმა მოკლა თავადი ნიკოლოზ დიასამიძე. ამ ,,შესანიშნავი” ამბის აღსანიშნავად სპეციალურად გამოყვეს რამდენიმე ამხანაგი, რომლებიც ორკესტრის თანხლებით იქაურ გლეხებთან შესახვედრად წავიდნენ. სტატიის ავტორი თავის სიხარულს ვერ მალავს, თუ ,,…რა აღტაცება გამოიწვია მუსიკამ სოფლელებში, მოგროვდენ გლეხები. შევეკითხეთ იმ ამბის შესახებ, რაც ჩვენ გვაინტერესებდა”. გლეხებმა მოიგონეს მკვლელობის ამბავი; ამ მკვლელობის სამი მოწმე და შემსრულებელი: ტატო დევიძე, რომელიც თავადს თურმე თვალში ჰყავდა ამოღებული, ლექსო ჩუბინიძე და გაბო იმერლიშვილი ჯერ კიდევ ცოცხლები იყვნენ. მათ გადაუღეს ფოტოები, რის შემდეგ გაიმართა მიტინგი.
როგორც გაირკვა, 1882 წლიდან სოფელი ბრილი თავად დიასამიძის საკუთრებას წარმოადგენდა. ნიკო დიასამიძის მამა გორის თავადაზნაურობის მარშალი გახლდათ. თავად ნიკო ქართული კულტურის მოამაგე იყო, როცა XIX საუკუნის 80-იან წლებში სცენის მოყვარულთა წრე დაარსდა, დიასამიძემ საკუთარ სახლში დარბაზი გააკეთებინა, მოაწყო სცენა, რისთვისაც დეკორაციები თბილისში შეიძინა. ის მატერიალურადაც ეხმარებოდა მსახიობებს. დიასამიძე ასევე არაერთხელ დახმარებია ეკონომიურად შეჭირვებული ქართველი მწერლებისთვის. მას განსაკუთრებული მეგობრობა აკავშირებდა აკაკი წერეთელთან, რომელიც კარგა ხანს ცხოვრობდა მის სახლში.
დიასამიძე ბუნებით ფიცხი ადამიანი ყოფილა. 1884 წელს მისი მამულების გამიჯვნის დროს მას განუცხადებია ,,რადგან თავადების და გლეხების მიწები ერთმანეთში არეულია და საზარალოა, საჭიროა გლეხების ,,სანადელო მიწების განცალკავებაო”. ამ წინადადებამ სოფლის გლეხობა გაანაწყენა. თავადი და გლეხები ერთმანეთს დაუპირისპირდნენ. საქმეში მთავრობა ჩაერია, რამოდენიმე გლეხის ოჯახი გაჩხრიკეს, საქმის მოთავენი საჯარიმო ასეულში გაგზავნეს, ხოლო 14 კაცი ციხეში ჩასვეს.
მას ჰყავდა დაქირავებული ,,ჩაჩნების” 150-კაციანი რაზმი, რომელიც მოსვენებას არ აძლევდა და აწიოკებდა გლეხებს, მოსახლეობას წყალს უკეტავდა და ყოველნაირად ავიწროებდა. ერთხელ თურმე გლეხები შეკრებილან და საუბარი გაუმართავთ საკუთარ ჭირ-ვარამზე. ამ დროს ტატო დევიძეზე გაბრაზებული დიასამიძე მივარდნილა გლეხებს და ერთი მათგანისთვის თავზე მოვერცხლილი ჯოხი გადაუმტვრევია. მეორე დღეს კი ჯოხის საფასური, 30 მანეთი, იმავე გლეხისთვის გადაუხდევინებია.
ერთხელაც ტატოს ცოლს ძროხა გამოეყვანა თავის ეზოში საძოვრად. ტატო მაშინ სახლში არ იმყოფებოდა. თავადმა ეს დაინახა და ,,ჩაჩნებს” ძროხის წართმევა და `მაგ ძაღლების~ დახოცვა უბრძანა. ჩეჩენი ქალს თოფით გამოუდგა, მაგრამ მან მიმალვა მოასწრო, თუმცა ნერვიულობის ნიადაგზე ერთი კვირის შემდეგ გარდაიცვალა.
იქაურმა გლეხმა ლექსო ჩუბინიძემ კი ერთი პატარა ძირი მუხა მოჭრა და ურმის ხელნისათვის გათალა. ამის გამო ,,ჩაჩნებმა” სასტიკად სცემეს ჩუბინიძეს, დედამისს კი წინააღმდეგობის გაწევისათვის მოკვლა დაუპირეს. ჩუბინიძემ მაინც მოახერხა და კეტით ერთი ჩეჩენი მოკლა. ამის გამო თავადმა მას ყველაფერი წაართვა. გაბო იმერლიშვილის მამას კი იმიტომ სცემა, რომ ბატონს ბეგარაზე არ ეახლა, თვითონ გაბოს კი შეუთვალა: ,,ცოლს რომ შეირთავ, პირველი მე უნდა მომგვაროო”. ამის შიშით გაბოს ქალს არავინ ატანდა. აღსანიშნავია, რომ აღმოსავლეთ საქართველოში პირველი ღამის უფლება დიდი ხნის განმავლობაში იყო გავრცელებული.
სანდრო ქართველიშვილი, რომელიც მოჯამაგირედ ედგა დიასამიძეს, ერთხელ ბატონმა ხეზე მიაბა და კეტით ისე სცემა, რომ ის ლოგინად ჩავარდა. ამას გარდა, დიასამიძემ ბევრი გლეხი საკუთარი მიწა-წყლიდან აყარა და სხვაგან გადაასახლა. გლეხების ერთი ნაწილი მემამულეს დაემორჩილა, სხვები კი, როგორც შეეძლოთ ეწინააღმდეგებოდნენ, გადასახადების გადახდაზე უარს ამბობდნენ. სიტუაცია რომ განემუხტა, სოფელში მეფის მთავრობის მოხელე ჩავიდა, მაგრამ მოლაპარაკება ვერ შედგა _ გლეხები მიწებითა და ტყით უსასყიდლოდ სარგებლობას მოითხოვდნენ. ვერაფერი რომ ვერ გააწყო დიასამიძემ ძალას მიმართა და მხოლოდ საეგზეკუციო რაზმის დახმარებით შეძლო გადასახადის აკრეფა.
გლეხებს მოთმინების ფიალა აევსოთ და მისი თავიდან მოშორება გადაწყვიტეს. ამ ტერაქტის ჩატარება რამდენიმე ადამიანმა იკისრა. ესენი იყვნენ: ლექსო ჩუბინიძე, გაბო იმერლიშვილი, ბესო იმერლიშვილი და სანდრო ქართველიშვილი. ბესო და სანდრო საჩიტე თოფებით იყვნენ შეიარაღებული, გაბოს ხანჯალი ჰქონდა, ხოლო ლექსოს _ რევოლვერი. მათ საკირე ღელის ბოგირი აყარეს და თავადს ჩაუსაფრდნენ.
,,თავადი ნ. დ. დიასამიძე 13 მარიამობისთვეს მარტო თურმე გაემგზავრა შარაბნით სად. გომში, სადაც იმ დღეს მისი უფროსი შვილი გრიგოლი (გრიგოლ დიასამიძე რევოლუციამდელი ქართული პრესის ცნობილი მოღვაწე იყო, გაზეთ ,,თემის” რედაქტორი. მისი თაოსნობით შედგა 1912 წელს აკაკი წერეთლის მოგზაურობა რაჭა-ლეჩხუმში, რის შესახებაც ვასილ ამაშუკელმა პირველი ქართული დოკუმენტური ფილმი გადაიღო. რუსების შემოსვლის შემდეგ ის ემიგრაციაში მიემგზავრება და სიცოცხლეს ნიუ იორკში დაასრულებს -ი.მ.) უნდა ამოსულიყო. შინ თურმე ურჩევდნენ, თქვენ ნუ წაბრძანდებით, ბიჭი გავგზავნოთო, მაგრამ არა ჰქმნა. საღამოს… მამა-შვილნი გომიდგან ბრილში წავიდნენ კაბრიოლეტით. საღამოს 9 საათი იქნებოდა, რომ დიასამიძენი სოფლის მახლობლად ბოგირს მიადგნენ; ცხენები უცბად შეფრთხნენ და უკან დაიწიეს. თავადმა ნიკომ გადასვლა დააპირა. შვილმა ურჩია თურმე, _ მამა, ნუ გადახტები, ქვეიდგან მოუარეო. აქ რაღაცა ამბავი უნდა იყოსო, უთქვამს ნიკოს და გადამხტარა, მაგრამ ბოგირი აყრილი დაჰხვედრია. მაშინ შვილისთვის დაუძახნია, ბოგირი ვიღაცას აუყრია და შვილსაც ჯაგებიდან ვიღაცის ჩურჩული თურმე მოესმა. გრიგოლს უთქვამს: მამა, დავბრუნდეთო, მაგრამ ამის თქმა ვერ დაუმთავრებია, რომ ამ დროს თოფებს უგრიალიათ. ცხენები შეფრთხნენ თურმე და გრიგოლი გაიტაცეს. თითქმის ერთ ვერსამდე ათრიეს. ბოლოს საძნეს ურემი შემოჰხვედროდა და გლეხებს შეეყენებინათ ცხენები, გრიგოლს მაშინვე ეთქვა, არიქათ, მამა მომიკლესო.
მაშინვე ყველანი უკან მიბრუნდნენ თურმე. მაგრამ ამასობაში საათნახევარმა გაიარა. თავ. ნიკო უკვე დაჭრილი და მთლად დაბეგვილი დაჰხვდათ… დაჭრილ ნიკოს, რომელსაც ორი ტყვია მოჰხვედროდა: ერთი მკერდში და მეორე მკლავში, თავპირი ცემით დალურჯებული ჰქონდა. როგორც სჩანს, მკვლელებს იმ შიშით, რომ ვაი თუ სუბუქად იყოს დაჭრილიო, თავპირში უცემიათ კიდევ. დაჭრილს გრძნობა დაკარგული ჰქონდა. როდესაც აიყვანეს სოფელში, გონს მოვიდა და გარს შემოხვეული ხალხი დაინახა, რამდენჯერმე დაიძახა თურმე: ,,ნუ დამარჩობთო!” სულ ნახევარი საათი იცოცხლა და სული დალია. ახლა ამ საქმის შესახებ უკვე სასტიკი გამოძიება სწარმოებს” (ივერია, 1897, #168.). განსვენებულ მეგობარს აკაკი წერეთელმა ლექსი მიუძღვნა:
შენც გიცნობდი… ფიცხი იყავ,
თავგამწევი, მეტი ჩქარი,
მაგრად ძვირად შემხვედრია
შენებრ წმინდა მეგობარი! (სამი ქართული ოჯახი გვ. 67)
სასამართლომ მკვლელებს 20 წლით კატორღა მიუსაჯა. ჩუბინიძემ კატორღაში 12 წელი გაატარა და შემდეგ რუსეთ-იაპონიის ომში მოხალისედ წავიდა, რისთვისაც მას სასჯელი აპატიეს და ის სახლში 1909 წელს დაბრუნდა. გაბო იმერლიშვილმა კატორღაში 18 წელი დაყო და სამშობლოში 1915 წელს დაბრუნდა. სანდრო ქართველიშვილისა და ბესო იმერლიშვილის ბედი კი დღემდე უცნობია.
მიტინგის დროს წითელარმიელებმა თავადის მკვლელები ხელში აიყვანეს და ხალხში გაატარეს. გაისმა მქუხარე ტაში და შეძახილები: `გაუმარჯოს გმირებს! გაუმარჯოს საბჭოთა ხელისუფლებას!~ წამოსვლისას კი წითელარმიელებმა სოფელს სამკითხველო გაუხსნეს.
