პანდემიასთან დაკავშირებული ორწლიანი პაუზის შემდეგ შესაძლებელი გახდა იმ ტრადიციის გაგრძელება, რომელსაც აღდგომის ლანჩხუთის მუნიციპალიტეტის სოფელი შუხუთი მასპინძლობს _ საუბარია ცნობილ “ლელობურთზე”, რომელმაც დაიმკვიდრა არამატერიალური კულტურული მემკვიდრეობის ძეგლის სტატუსი და ისედაც პოპულარულ სანახაობას ახალი ელფერი მისცა.
იძულებითი პაუზის შემდეგ გამართულ “ლელობურთს” საკმაოდ დიდი ინტერესი ახლდა თან, განსაკუთრებით იგრძნობოდა უცხოელი ტურისტების სიჭარბე, რომლებმაც იქვე, სოფლის ახალგაკეთებულ სკვერში მოწყობილ სახელდახელო გამართულ დახლებთან გვარიანად ფულიც დახარჯეს და სხვადასხვა სუვენირები შეიძინეს, თან, ქართული კერძები თუ სასმელებიც დააგემოვნეს.
ტრადიციისამებრ, ლელოს ბურთი სოფლის მოძღვარმა მამა საბამ ააგდო დათქმულ დროს _ 17 საათზე და თავიდანვე უშეღავათო ბრძოლის მომსწრენიც გავხდით. თამაშს მოწყურებული ზემოურები თუ ქვემოურები ერთმანეთს არ ინდობდნენ და ამის შედეგი იყო ის ორსაათნახევრიანი ბრძოლა, რომელიც ბურთის აგდების ადგილიდან მოგვიანებით იქვე არსებული სკოლის ტერიტორიაზე გაგრძელდა და საბოლოოდ, ქვემოურთა გამარჯვებით დასრულდა, რომლებმაც მათივე თანასოფლელის თორნიკე ორაგველიძის საფლავზე წაიღეს ბურთი.
საგულისხმო იყო ის, რომ მოთამაშეთა შორის გამოცდილ მობურთალთა ნაკლებობა იგრძნობოდა, სამაგიეროდ, გამოუცდელი ახალგაზრდები ჭარბობდნენ და ხშირ შემთხვევაში, არაფხიზელ მდგომარეობაში მყოფნი. როგორც წესი, იყო ტრავმებიც, მაგრამ ყველაზე ცუდი ის იყო, რომ “ლელოს” დასრულების შემდეგ რამდენიმე ადამიანს ჰოსპიტალიზება დასჭირდა. განსაკუთრებით ერთი შემთხვევა იყო რთული, როცა პაციენტი უგონო მდგომარეობაში მიიყვანეს ლანჩხუთის სამედიცინო ცენტრში, მოგვიანებით კი ქუთაისში გადაიყვანეს, სადაც მას ხერხემლის ტვინის შერყევა დაუდგინდა. თუმცა, ტრავმა საბედნიეროდ, სიცოცხლისთვის საფრთხის შემცველი არ აღმოჩნდა.
სამწუხაროდ, ამ დღეს ტრაგიკული შემთხვევის გარეშე მაინც არ ჩაუვლია _ 40 წელს გადაცილებული ალეკო მგელაძე “ლელოს” დამთავრების შემდეგ, სახლში მისული შეუძლოდ გახდა და სავარაუდოდ, გულის შეტევით “მედალფას” კლინიკაში მიყვანისას გარდაიცვალა. მისი ახლობლები ამბობენ, რომ მას გული აწუხებდა და “ლელოს” თამაშში მოგვიანებით, ცოტა ხნით ჩაერთო, რაც საკმარისი აღმოჩნდა ფატალური შედეგისთვის.
“მედალფას” კლინიკაში ამ ფაქტს საკმაოდ დიდი შეხლა-შემოხლა მოჰყვა _ გარდაცვლილის ოჯახის წევრები კლინიკის პერსონალს დაუპირისპირდა _ ისინი სასწრაფო სამედიცინო დახმარების სერვისს ადანაშაულებდნენ. მათი თქმით, სასწრაფო სამედიცინო დახმარების ბრიგადამ დააგვიანა: “სანამ თბილისი ანკეტას ავსებდა და ბრიგადას უშვებდა, ამასობაში ადამიანი გარდაიცვალა”.
ლანჩხუთის სასწრაფო სამედიცინო დახმარების ერთ-ერთი ბრიგადის მძღოლი კი ამტკიცებდა, რომ მათ ეს გამოძახება არ მიუღიათ და იმავე დროს “მედალფას” კლინიკაში სხვა პაციენტი გადაჰყავდათ.
მომხდარ სამწუხარო ფაქტს სოციალურ ქსელში არაერთი გამოხმაურება მოჰყვა, სადაც საზოგადოების ნაწილი “ლელოს” აკრძალვის მომხრეა, ნაწილი კი თამაშის წესების დარეგულირებას ითხოვს:
“მერამდენე ადამიანი… რა არის, რა უბედურებაა?! ეს არის ტრადიცია?! ტრადიცია, რომელიც კლავს, ან უნდა აიკრძალოს, ან დაწესდეს წესები… წესები თუ არ დარეგულირდა, ეს არის ქვის ხანის ადამიანთა ბრძოლა ნადავლისთვის.
გადასახედია ამ ტრადიციის ამ ფორმით ჩატარება. არსებობს დაუწერელი კანონები რაგბიში და ძალისმიერ სპორტში განსაკუთრებით, რაც მოწინააღმდეგის პატივისცემაზეა დამყარებული. ადრე წაქცეულს ვაყენებდით, ხელს ვწევდით და ყველა ვჩერდებოდით, ახლა სასიკვდილოდ იმეტებენ ერთმანეთს. ის, რასაც ბოლო რამდენიმე წელია თამაშობენ, არაა ლელობურთი.
სრული სიგიჟეა ტრადიციის ამ ფორმით შენარჩუნება. უნდა აიკრძალოს ან თუ აუცილებლობაა მისი გამართვის (ვერაფრით ვერ ვხსნი, რატომ შეიძლება მსგავსი ტიპის თამაში იყოს აუცილებელი), არ უნდა გაიმართოს აღდგომას. ასევე, ისე უნდა გაკონტროლდეს, რომ თამაშს ჰქონდეს შემოსაზღვრული ტერიტორია, იყოს მონაწილეების განსაზღვრული რაოდენობა, იყვნენ მსაჯები და გათვლილი იყოს ყველა სხვა დეტალი.
ეს ტრადიცია იმდენად შესისხლხორცებული აქვს ჩემს საყვარელ კუთხეს, ძალიან დიდხანს გაგრძელდება კიდევ. ძალიან სამწუხარო ფაქტია, ნამდვილად, მაგრამ ამ “ველურ” ტრადიციასაც აქვს წესი. ნასვამმა ადამიანმა არ უნდა ითამაშოს. ასეთი სამწუხარო ფაქტი ლელოს საუკუნოვან ისტორიაში უკვე მეორედ მოხდა”, _ წერდნენ სოციალურ ქსელში.
ლელოს შუხუთში წელიწადში ერთხელ, ყოველთვის აღდგომა დღეს თამაშობენ. ეს ტრადიცია გასული საუკუნის 40-იან წლებში, კომუნისტებმა დაარღვიეს და ლელობურთი 1 მაისს, მშრომელთა საერთაშორისო დღეს გადმოიტანეს.
შუხუთის ლელოს წესებით, ბურთი 16-დან 18 კილოგრამამდე შეიძლება იწონიდეს, ის საქონლის ტყავისგან იკერება, შემდეგ გრიგოლეთის სილითა და ნახერხით ივსება. უწინ მოკერვამდე, ბურთში მეღვინეობის ქართული წარმართული ღვთაების _ აგუნას წვენს ასხამდნენ. მოგვიანებით, ის ღვინო ალადასტურმა ჩაანაცვლა.
ადრე, სოფლის ცენტრში თოფის გასროლისა და ლელოს აგდების პატივი უხუცეს მოთამაშეებს ჰქონდათ. ბოლო წლებში, ამ რიტუალს სოფლის მღვდელი ატარებს. ბურთი შუხუთის ეკლესიის ეზოში ივსება და თამაშის წინა ღამეს ტაძარში საგულდაგულოდ ინახება.
ავტორი