“ზღვარი სახელმწიფოსა და პარტიულ რესურსებს შორის, ფაქტობრივად, წაშლილი იყო”

საქართველოს პარლამენტის არჩევნებიდან 10 დღეზე მეტი გავიდა. ოპოზიციის და არასამთავრობო ორგანიზაციების წარმომადგენლები აცხადებენ, რომ არჩევნები გაყალბდა. ოპოზიციის ის ნაწილი, რომლის წარმომადგენლები მოხვდნენ ახალ პარლამენტში, საკანონმდებლო ორგანოში შესვლას არ აპირებენ და ქუჩაში ინაცვლებენ. არჩევნების შემდეგ, თითქმის ყოველ დღე არასამთავრობო ორგანიზაციის წარმომადგენლები იმ დარღვევებზე საუბრობენ, რომლებიც მათმა წარმომადგენლებმა დააფიქსირეს 26 ოქტომბერს. დარღვევები საკმაოდ მასშტაბურია.

“გურია ნიუსმა” სამოქალაქო სექტორის წარმომადგენლის ლევან მჟავანაძეს ესაუბრა.

_ ბატონო ლევან, თქვენი აზრით, რამდენად სამართლიან და კონკურენტუნარიან გარემოში ჩატარდა არჩევნები გურიაში?

_ ცალკე გურიის მუნიციპალიტეტებში არჩევნების პროცესის შეფასება  გამიძნელდება; ვფიქრობ, ეს არჩევნები უნდა შეფასდეს მთლიანად ქვეყნის კონტექსტში.

ოდირის და სხვა საერთაშორისო სადამკვირვებლო მისიების საბოლოო ანგარიშები ჯერ არ გამოქვეყნებულა, მაგრამ წინასწარი შეფასება და მედიასა და სოციალურ ქსელებში გავრცელებული ინფორმაციები იმაზე მეტყველებს, რომ უამრავი სისტემური დარღვევა იყო.

არსებული წინასწარი დასკვნიდან გამომდინარე, შეიძლება ერთმნიშვნელოვნად ითქვას რომ ეს არჩევნები არც თავისუფალი იყო და არც სამართლიანი და არ ასახავს ხალხის ნებას. 26 ოქტომბრის საპარლამენტო არჩევნები შეიბღალა მრავალჯერ აღრიცხული ადმინისტრაციული რესურსის ბოროტად გამოყენებით, ამომრჩევლის დაშინებითა და იძულებით. არჩევნების მიმდინარეობისას (წინასაარჩევნო პერიოდშიც), ფაქტობრივად, წაშლილი იყო ზღვარი სახელმწიფოსა და პარტიულ რესურსებს შორის.

_  თქვენ იყავით დამკვირვებელი ქალაქ ოზურგეთის ერთ-ერთ საარჩევნო უბანზე. როგორი სიტუაცია იყო არჩევნების დღეს?

_ იმ უბანზე სადაც მე ვიყავი, არჩევნების მიმდინარეობა არ განსხვავდებოდა სხვა საარჩევნო უბნებზე მიმდინარე პროცესებისგან: ამომრჩეველს, საარჩევნო უბანზე შემოსვლამდე, უწევდა გავლა ტერიტორიაზე, სადაც მრავლად იყვნენ “ქართული ოცნების” უბნის კოორდინატორები თუ გაურკვეველი ადამიანების ჯგუფები. უბანში შემოსულ ამომრჩეველს ხვდებოდა საარჩევნო კომისია, რომელშიც უდიდეს უმრავლესობას “ოცნების” მიერ დანიშნული და შერჩეული კადრები წარმოადგენდა.

ძალიან პასიური იყვნენ დამკვირვებლები, რომლებიც ოპოზიციურ პარტიებს წარმოადგენდნენ.

იყვნენ სხვადასხვა გაურკვეველი “არასამთავრობო ორგანიზაციის” სახელით რეგისტრირებული დამკვირვებლები, რომლებიც, ფაქტობრივად, “ოცნებას” წარმოადგენდნენ.

საარჩევნო უბნის შიგნით ხდებოდა ვიდეო გადაღება მმართველი პარტიის წარმომადგენლის მიერ.

ფაქტობრივად, დარღვეული იყო ამომრჩევლის ნების ფარულობა, რადგანაც ბიულეტენის მეორე მხრიდან ჩანდა გამუქებული (გაფერადებული) წრე.

რეგისტრატორები ხშირად ხელით ატარებდნენ ე.წ. უცხოეთის პასპორტით შემოსულ ამომრჩევლებს.

ცუდი ხარისხის იყო მარკირების სითხე და ფაქტობრივად არ ტოვებდა ნორმალურ კვალს და ა. შ.

_ არჩევნების დღეს ოპოზიციური პარტიების წარმომადგენლები ხშირად საუბრობდნენ, რომ იყო “ქართული ოცნების” მხარდამჭერების და ხელისუფლებასთან დაახლოებული პირების დიდი მობილიზება; ხდებოდა ამომრჩევლის მოსყიდვა, მაგრამ ამის მტკიცებულების მოპოვება, თითქმის შეუძლებელია. იწვევს თუ არა ასეთი “ზედაპირული” საუბარი ამომრჩეველში ნიჰილიზმის გაჩენას?

_ ნიჰილიზმისა და უნდობლობის შემცირების მიზნით, მნიშვნელოვანია, რომ ოპოზიციამ და სხვა პოლიტიკურმა ჯგუფებმა გამოიყენონ ზუსტი და დამაჯერებელი მტკიცებულებები ბრალდებების წარდგენისას და მხარი დაუჭირონ სამართლებრივ პროცესებს, რომლებიც შეიძლება ხელს უწყობდეს დემოკრატიული ნორმების დაცვას. უკანასკნელ დღეებში უამრავი ასეთი პოტენციური მტკიცებულება გამოქვეყნდა მედიასა თუ სოციალურ ქსელებში, წარდგენილი იყო უამრავი საჩივარი, თუმცა, საქართველოს ხელისუფლებას ჯერ-ჯერობით ადეკვატური რეაგირება არ აქვს ასეთი მტკიცებულებების მიმართ და ჯიუტად იმეორებს, რომ “არჩევნები ფაქტობრივი დარღვევების გარეშე ჩატარდა”.

_ ამომრჩევლის ნდობაზე მინდა გკითხოთ; ოზურგეთის მუნიციპალიტეტის ორ საარჩევნო უბანზე დაფიქსირდა შემთხვევა, როცა ამომრჩეველმა ხმის მიცემის შემდეგ, თავის ბიულეტენს ფოტო გადაუღო. რაზე მიგვანიშნებს ეს ფაქტი?

_ ეს ფაქტი მიგვანიშნებს, რომ ფოტოს გადამღებ ამომრჩეველს ჰქონდა ვალდებულება ვიღაც კონკრეტული პირის (სავარაუდოდ, უბნის კოორდინატორის ან “კაპიტნის”) წინაშე, რომ ეჩვენებინა რომელი სუბიექტი შემოხაზა. ეს ფაქტიც მიგვანიშნებს, რომ ადგილი ჰქონდა ამომრჩევლის თავისუფალ ნებაზე ზეწოლას.

_ როგორც ცნობილია, ცესკოს მონაცემებით “ქართულმა ოცნებამ”  უმრავლესობა შექმნა ახალი მოწვევის პარლამენტში. რა მოლოდინი გაქვთ?

_ დღეისათვის არსებული მონაცემებით, მხოლოდ 6-მა ქვეყანამ მიულოცა “ქართულ ოცნებას” გამარჯვება (აზერბაიჯანი, სომხეთი, თურქეთი, ჩინეთი, უნგრეთი და ვენესუელა), ხოლო აშშ-მ და ევროპის 16-მა ქვეყანამ მკაცრად გააკრიტიკა ჩატარებული არჩევნები. დიდი ალბათობით შეიძლება ითქვას, რომ არჩევნების ლეგიტიმურობას აშშ და ევროკავშირი არ აღიარებენ; ეს საქართველოსთვის მნიშვნელოვანი პოლიტიკური და ეკონომიკური შედეგების მომტანი იქნება. ასეთი მდგომარეობა შესაძლოა შემდეგი სცენარებით განვითარდეს:

დიპლომატიური ზეწოლა და საერთაშორისო იზოლაცია; დასავლურმა ქვეყნებმა შეიძლება დაიწყონ საქართველოს მთავრობაზე დიპლომატიური ზეწოლა, ვიზა ლიბერალიზაციის შეჩერება.  ასეთი იზოლაციის პირობებში, საქართველოს იმიჯი და რეპუტაცია სერიოზულად დაზიანდება, რაც ხელს შეუშლის ქვეყნისთვის ახალი, უცხოური ინვესტიციების მოზიდვას.

სანქციების დაწესება: დასავლეთმა შესაძლოა გადაწყვიტოს სანქციების დაწესება გარკვეული მაღალი თანამდებობის პირებისა და ხელისუფლებასთან დაკავშირებული ეკონომიკური სექტორების მიმართ. სანქციებმა შეიძლება მოიცვას ვიზების შეზღუდვები, აქტივების გაყინვა ან ფინანსური შეზღუდვები, რაც ასევე ხელს შეუშლის ეკონომიკურ განვითარებას და გააძლიერებს სოციალურ უკმაყოფილებას.

დახმარების შეჩერება და ეკონომიკური ზარალი: ევროკავშირისა და აშშ-ის დახმარება საქართველოსთვის მნიშვნელოვანი ფინანსური წყაროა. ამ დახმარების შეჩერებამ ან შემცირებამ შეიძლება ქვეყანაში ეკონომიკური პრობლემები და ფინანსური დეფიციტი გამოიწვიოს. დახმარების შემცირება ან შეჩერება არა მხოლოდ ინფრასტრუქტურულ პროექტებზე მოახდენს გავლენას, არამედ სოციალურ დახმარებებზე, განათლებისა და ჯანდაცვის პროგრამებზეც.

პოლიტიკური კრიზისის გაღრმავება: დასავლეთის მხარდაჭერის გარეშე, შიდაპოლიტიკური ვითარება შეიძლება კიდევ უფრო გამწვავდეს. ოპოზიცია და სამოქალაქო სექტორი, სავარაუდოდ, გააძლიერებენ საპროტესტო აქციებს და მთავრობის გადადგომას მოითხოვენ. ეს გამოიწვევს ქვეყნის შიგნით პოლიტიკურ დესტაბილიზაციას, რაც ხელს შეუშლის მთავრობის ფუნქციონირებას და ეკონომიკურ სტაბილურობას.

რეგიონული უსაფრთხოების პრობლემები: დასავლეთისგან დისტანცირების და მხარდაჭერის შემცირების პირობებში, ქვეყნის უსაფრთხოება და სტაბილურობა შესაძლოა საფრთხის ქვეშ დადგეს. რეგიონული მეზობლების მხრიდან ზეწოლის გაძლიერება ან კრიზისის გამწვავება (განსაკუთრებით _ რუსეთთან) მოსალოდნელია, თუ საქართველო დაკარგავს დასავლური მხარდაჭერის მნიშვნელოვან ნაწილს.

შესაბამისად, არჩევნების ლეგიტიმურობის არაღიარება ქვეყნისთვის ბევრ სირთულესა და გამოწვევას წარმოშობს, რისი საბოლოო შედეგი ქვეყნის სუვერენიტეტის დაკარგვაც კი შეიძლება იყოს.

ვფიქრობ, ამ პირობებში საქართველოს მთავრობა აუცილებლად უნდა ჩაერთოს მოლაპარაკებებში დასავლელ პარტნიორებთან და მიაღწიოს შიდა პოლიტიკურ შეთანხმებას თავისუფალი და კონკურენტუნარიანი ხელახალი არჩევნების ჩატარების შესახებ კრიზისის თავიდან ასაცილებლად.

_ თქვენი აზრით, როდესაც საქართველოს ევროკავშირთან ურთიერთობის საკითხი შეაჩერა, იყო თუ არა ეს თანაზომიერი რეაგირება ევროკავშირის მხრიდან?

_ ხაზი უნდა გავუსვათ, რომ ევროკავშირში გაწევრიანება, პირველ რიგში, ჩვენი ქვეყნის პრიორიტეტი უნდა იყოს. ისინი გვეუბნებიან: “თუ ჩვენთან გინდათ, ითამაშეთ ჩვენი წესებით, შეასრულეთ ის 9 ნაბიჯი, რომელიც შემოგთავაზეთ”.

ჩვენმა ხელისუფლებამ ბოლო 1 წლის განმავლობაში კი ყველაფერი გააკეთა, რომ გაეფუჭებინა ურთიერთობა ჩვენს სტრატეგიულ პარტნიორებთან. უკანასკნელი ზღვარი იყო საპარლამენტო არჩევნები. როგორც ევროკავშირის ერთ-ერთმა მაღალი თანამდებობის პირმა თქვა: “ამ არჩევნების მანიპულირება არ არის მხოლოდ დარტყმა საქართველოს მყიფე დემოკრატიისთვის, არამედ, მისი ძალაში დარჩენის შემთხვევაში, დაასრულებს ქვეყნის დიდი ხნის ევროატლანტიკურ მისწრაფებებს და, შესაძლოა, მის სუვერენიტეტსაც”.

_ ოპოზიცია ქუჩის აქციების იწყებს. რამდენად მომგებიანი იქნება  ქვეყნის განვითარებისთვის ეს აქციები და ექნება თუ არა შედეგი მსგავს ქმედებას?

_ ქუჩის აქციებმა და პოლიტიკურმა პროტესტმა შეიძლება მნიშვნელოვანი გავლენა იქონიონ ქვეყნის განვითარების პროცესზე, თუმცა, მათი შედეგი დამოკიდებულია იმაზე, როგორ იმართება და რა ფორმებს მიიღებს ეს პროცესები.

როცა ქუჩის აქციები მშვიდობიანია და მიზნად ისახავს სამართლიანობასა და დემოკრატიულ ნორმებს, ისინი ხელს უწყობენ საზოგადოების გააქტიურებას და დემოკრატიული ფასეულობების გამყარებას. მსგავსი აქციები შეიძლება გახდეს ძლიერი გზავნილი მთავრობისადმი. თუ არ მოხდება არჩევნების შედეგების ანალიზი და ყველა დარღვევასა თუ დანაშაულზე რეაგირება, მოქალაქეებს აღარ რჩებათ სხვა გზა, გარდა მშვიდობიანი სამოქალაქო პროტესტისა.