დაბაში, სადაც მოსახლეთა რაოდენობა 3 570-ია, შედის 8 რაიონი. აქაურებს უწყლობა, უგზოობა, უმუშევრობა აწუხებთ. სამუშაოდ თურქეთში გადახვეწილი ახალგაზრდობა და, რაც ყველაზე შემაშფოთებელია _ არასრულწლოვნები. სოფელში უფროსი ასაკის ადამიანებია შემორჩენილი და ყველაფერთან ერთად, ისინი განსაკუთრებით წუხან, თურქეთში სამუშაოდ გადაკარგული მცირეწლოვანი ბავშვების გამო. დანგრეულია სოფლის ცენტრში მდებარე შენობები, რომლებიც ნაომარს ჰგავს. აქ “სიცოცხლის სამოსახლოს” სერიოზული სენი შეჰყრია, რომლის განკურნება, არც ისე ადვილი უნდა იყოს. ადგილობრივ მცხოვრებთა გულისტკივილით მონათხრობი ერთმანეთს ჰგავს და სიმძიმით თითოეული ერთმანეთზე უარესია. დაბა ლაითურის რწმუნებულის მოვალეობის შემსრულებლის, ელზა ცხელიშვილის თქმით, სოფელში ძალიან ბევრი უკიდურესად შეჭირვებული ოჯახია, რომელთაც, მათი საცხოვრებელი პირობების გათვალისწინებით, ეკუთვნით სოციალური დახმარება, მაგრამ არ აქვთ.
ლეილა შონია, 47 წლის: _ ხუთი შვილი მყავს, ორი შვილიშვილი. ლტოლვილები ვართ ოჩამჩირედან. 19 წელია, ბინებში ვცხოვრობთ. დახმარება კი გვაქვს, მაგრამ მაინც ძალიან ბევრი პრობლემაა სოფელში. ბინები, სადაც ვცხოვრობთ, ავარიულ მდგომარეობაშია _ თავზე გვაწვიმს. შარშან დაგვირიგეს 6 ცალი შიფერი, მაგრამ არ ეყო ამ ბინას და წყალი მაინც ჩამოდის. მეუღლე და შვილები სამუშაოდ კერძო პირებთან დადიან, ოღონდ, თუ გამოჩნდა სადმე ასეთი სამუშაო. თავს ლტოლვილთა დახმარების ფულით ვირჩენთ, ამას თუ რჩენა ჰქვია _ პურის ფულადაც არ გვყოფნის.
მაგული დარჩიძე: _ ყველაზე დიდი პრობლემა უწყლობაა. ყველაფერს მოვითმენთ, მაგრამ წყლის გარეშე შეიძლება იცოცხლოს ადამიანმა? ზაფხულში ხელები დაგრძელებული და ჩამომწყდარი გვაქვს _ რომ იცოდეთ, საიდან ვათრევთ სასმელ წყალს, გადაირევით. მთელი ზაფხულის განმავლობაში ჭები დამშრალია. წყაროზეც დავდივართ, სად არ დავეხეტებით. ხან მანქანით მივდივართ, ბალონები მიგვაქვს მდინარეზე, რომ მოვზიდოთ. საშინელ დღეში ვართ. დასალევ წყალზე რომ რიგი იქნება, უარესი პრობლემა რა უნდა იყოს? ყოველ წელს გვპირდებიან, გაკეთდებაო და ვართ ასე, ამდენი ხანია, ლოდინში. არაფრის იმედი აღარ გვაქვს. სოფლის შემოსავალი რაა? არც არაფერი! სეზონზე მანდარინის და თხილის საკრეფად დადიან. თუ არა და, თურქეთში გადახვეწა და მონური შრომაა ჩვენი შემოსავალი, რასაც ათასი შიში, ფიქრი და თავის ტკივილი ახლავს…
მამია ცენტერაძე 77 წლის: _ თავს ყანაში მუშაობით ვირჩენთ. მეტი აქ აღარაფერია. აღარ არსებობს სოფლის მეურნეობა, ჩამკვდარია ყველაფერი, სოფლის მეურნეობა არავის აინტერესებს. რაცხა სოფლის დახმარებებია, ისე მაქ გაგონილი, ნახვით კი არ მინახავს. სად წავიდა, რას უშვებიან, ღმერთმა იცის! ყველა ბოსტანში ვმუშაობთ, ვწვალობთ და სიმინდს თუ მოვიწევთ, ეგაა სულ ჩვენი შემოსავალი. ყანის დასათესი ფულიც არ აქვს ხალხს და ფართობების უმეტესობა დაუთესავია. წინა წლებს არც შევადარებ ახლანდელს _ მაშინ გლეხს ფული ჰქონდა. უმუშევარს არავინ გაგაჩერებდა. ჩაი იყო ჩვენი ამომავალი მზე, ვმუშაობდით და ფულსაც ვშოულობდით. არ გვეშინოდა, არ გვშიოდა. ახლა შიმშილობაა, ბაბუა! ამ ჩაის კი ხედავთ, რა უქნეს; დაანგრიეს ამხელა ჩაის ფაბრიკები. ჩემი შვილები უმუშევრები არიან. არავინ არ მუშაობს ამ სოფელში. თურქეთში არიან გადახვეწილები. აქანე მოკრიფონ ჩაი, რაღა თურქეთში დადიან? ათი-თხუთმეტი წლის ბაღანა თურქეთში რომ წავა სამუშაოდ და 70 წლის მოხუციც, ესაა საქმე? ერთ მოზარდს და ახალგაზრდას ვერ ნახავ სოფელში. ყველა წასულია. იმდენი მარტოხელა და გაჭირვებულია სოფელში, არ დაიჯერებ. რა უნდა გააკეთონ აწი ისეთი, რომ ხალხმა სული მოითქვას? აშენებული ქვეყანა დაანგრიეს და აწი აღარაფრის იმედი არ მაქვს. არც შარშან მინახავს მაგათი რამე გაკეთებული და არც შარშანწინ, წლევანდელი აღარც მაინტერესებს! ბათუმსა და ქობულეთში რომ ტრაქტორები ჰყავთ, მარტო საწვავს თუ მიუტან, ფულს არ გთხოვენ და ისე გითესავენ, თურმე; აქანე 10 ლარს ითხოვენ და 10 ლიტრ საწვავს 1000 მეტრის დათესვაში!
“გურია ნიუსთან” სოფლის პრობლემებზე სასაუბროდ არც დაბა ლაითურის საჯარო სკოლის პედაგოგებს აურიდებიათ თავი:
_ ეს დღეებიც გავა და სოფელში ახალგაზრდას ვერ ნახავ _ ყველა თურქეთში მიდის სამუშაოდ. სახლში რომ მივალ ახლა, წყალი არ მაქვს; ელექტრიკოსი არ გვყავს და შუქის ამბავს რაღაცით ჩვენ თვითონ ვარეგულირებთ; ამორტიზებულია მავთულები, გვაწერენ უსაფუძვლო დავალიანებებს; არის წიოკი, დავა. გზა, გაზი და წყალი ჴ არა! შუქი, თუ ოდნავ ნიავია _ არა! დაცლილი სოფელი! ეს არის ჩვენი ყოფა 21-ე საუკუნეში? ახლა სკოლაში არიან ბავშვები. გამოვლენ, გაივლიან დაბის ცენტრს, შევლენ სახლებში და დამთავრდა _ სიცოცხლის ნიშანწყალი აღარაა. ყველა თურქეთშია, სახლი ენატრებათ. რა უნდა ქართველ ხალხს თურქეთში? აქ გვეკრიფა ეს ჩაი, არ შეიძლებოდა? 4 000 ტონა ჩაი შედიოდა ჩვენ ჩაის ფაბრიკაში, ახლა კი დანგრეულია. ჩაის კულტურა ისევ რომ იყოს, რაღა გვიჭირს? სხვა სახელმწიფოს თუ აინტერესებს, ჩვენსას რატომ არ უნდა? თურქეთისთვის თუ არის მომგებიანი, ჩვენთვის რატომ იქნება წამგებიანი?
დაბა ლაითურის რწმუნებულის მოვალეობის შემსრულებელი ელზა ცხელიშვილი “გურია ნიუსთან” დაბის პრობლემებზე გულახდილად საუბრობს და სოფლიდან თურქეთში გადახვეწილ ახალგაზრდებზე გულისტკივილს გამოხატავს:
_ ოქტომბრიდან სოფლის რწმუნებულის მოვალეობის შემსრულებელი ვარ. ლაითურში ახლა არის ძირითადი 996 კომლი, მოსახლეთა რაოდენობა კი 3 570-ია. სოფელს კერძო ტრანსპორტიც ემსახურება _ ოზურგეთისა და ბათუმის მიმართულებით.
სოფელში ძალიან ბევრი პრობლემაა, ძირითადი კი წყლის პრობლემაა, რომელიც დიდი ხანია გადაუჭრელია. 20 წელზე მეტია, მოსახლეობა მძიმე ყოფაშია. გასულ წლებში გავაკეთეთ ჭები, მაგრამ მაინც არ აკმაყოფილებს მოთხოვნებს. ზაფხულში შრება და სასმელადაც უვარგისია. შეგიძლიათ, თქვენ თვითონ ნახოთ, მოსახლეობა როგორ და საიდან ეზიდება წყალს.
_ თუ დააყენეთ ხელისუფლებასთან ეს საკითხი?
_ რა თქმა უნდა. მუნიციპალიტეტის გამგეობასთან დავაყენეთ, ჩასმულია ბიუჯეტში. გვეუბნებიან, რომ წელს ნამდვილად დაიწყება წყლის რეაბილიტაცია.
_ სხვა პრობლემების შესახებაც გვესაუბრეთ. სოფლიდან გადახვეწილ ახალგაზრდებზე რას გვეტყვით და სოფლის შემოსავლის ძირითადი წყარო რა არის?
_ უწყლობა, უმუშევრობა, უგაზობა _ ყველაფერი პრობლემაა. მათ შორის ძალიან მტკივნეულია ის, რომ სოფლის ახალგაზრდობა თურქეთშია გადახვეწილი სამუშაოდ. შემოსავალს რაც შეეხება, არის ციტრუსი, თხილი, რომელიც თანდათან გააშენეს, ასევე მოჰყავთ კარტოფილი. ისე, არაფერი არ მუშაობს _ განადგურებულია ჩაის ფაბრიკები. ძალიან მტკივა გული, როცა ამ დანგრეულ, უზარმაზარ შენობებს ვუყურებ _ ვერც გაყიდვა მოვახერხეთ, ვინმემ რომ გააკეთოს, არც ისეთი ჩანს ვინმე. ამხელა სოფელი პარალიზებულია.
_ სოფლის მხარდამჭერი პროგრამით რა გაკეთდა შარშან, შარშანწინ და წელს რის გაკეთებას აპირებთ? მოსახლეობამ გვითხრა, რომ არ იციან, რა გაკეთდა სოფელში.
_ ჩვენ შევხვდით მოსახლეობას და გამოვკითხეთ, რა უნდოდათ, რომ გაგვეკეთებინა სოფლის მხარდაჭერის პროგრამით გამოყოფილი თანხებით. მეცხრე დასახლებაში, რომელიც ძირითადი დასახლებაა, მაღაზიის შენობა იყო, რომელიც წლების განმავლობაში არ ფუნქციონირებდა და მოსახლეობამ მოითხოვა, იქ სარიტუალო დარბაზად გაკეთებულიყო. რა თქმა უნდა, ამის შესახებ ოქმები გვაქვს. ასევე, გვინდა ხაბალაშვილის სახელობის სპორტული დარბაზი გავაკეთოთ, რომელიც 20 წელია, უმოქმედოდაა. ასევე ნარუჯისკენ მომავალ გზაზე, სადაც არაფერი არ გაკეთებულა, მოსახლეობას მოსაცდელის აგება უნდა და იმას გავაკეთებთ. პირველ რაიონში, როცა გუბერნატორი იყო ამოსული, სპორტულ მოედანი მოითხოვეს და ვაკეთებთ. აქ სამი სასაფლაოა მოქმედი და ღობეები აქვთ შესაკეთებელი. შარშან მოსაცდელები გააკეთეს, ამოიღეს ჭები.
პრობლემაა ცეცხლაურის დასახლებაში _ გზა ძალიან არის გაფუჭებული. ვთხოვე მუნიციპალიტეტის გამგებელს ტაკიძეს, რომ გამოეყო საწვავი; მუშა ხელი და ტრანსპორტი ჩვენი იქნებოდა. მართლაც გამოგვიყო საწვავი და ამ წუთშიც მიმდინარეობს გზის შეკეთება. მე ძალიან გახარებული ვარ, რაც გავაკეთე და შევძელი ამ მცირე პერიოდში.
_ რამდენი სოციალურად შეჭირვებული ოჯახი გყავთ?
_ 112 იღებს სოციალურ დახმარებას, თუმცა, სოფელში ძალიან ბევრი ოჯახია, რომლებსაც ძალიან უჭირთ. ჩემი ყოველდღიური პრობლემა ამ ოჯახებთან შეხვედრაა _ მოდიან და გვაბრალებენ, რომ არ მივეხმარეთ დახმარების დანიშვნაში. სოფლის რწმუნებულს სოციალური სამსახურში არავითარი სიტყვა არ გვეთქმის _ ისინი არაფერს გვეკითხებიან. ადრე როცა მოდიოდნენ სოფელში, სპეციალისტები დაყვებოდნენ, ახლა ასე აღარ ხდება. მაგალითისთვის გეტყვით _ არის მელუების ოჯახი, მარტოხელა მოხუცი ქალია, უდედმამო ბავშვს ზრდის ხუთი წელია, მე თვითონ ვარ მისი შუამავალი _ გავა ერთი წელი, არიქა, დაწერე თავიდან განცხადება,-მეთქი, ვეუბნები. დაწერს, მაგრამ _ არაფერი. მოვა აგენტი, შეავსებს ანკეტას და ენიჭება მაღალი ქულები. არ ვიცი, რა ნახეს ასეთი _ დაავადებული ბავშვი თუ პენსიონერი მოხუცი ქალი, მაგრამ მიზეზად ეუბნებიან, რით დაგყავს თბილისში სამკურნალოდ(?!!!), ესე იგი, გაქვს რაღაც შემოსავალიო!!!
