ერთი თვის განმავლობაში 11 ადამიანი მოკლეს, 13 დაჭრეს, ბავშვი დააუთოვეს. საზოგადოება უკვე, ძირითადად სოციალური ქსელის საშუალებით, თამამად საუბრობს ქვეყანაში კრიმინალის მატებაზე, შს მინისტრისა და მას დაქვემდებარებული ქვესტრუქტურების უმოქმედობაზე.
ყოფილი მმართველი პარტიისა და ახლა უკვე ძირითადი ოპოზიციური ძალის, "ერთიანი ნაციონალური მოძრაობის" წარმომადგენლები, შექმნილ სიტუაციას ფართომასშტაბიან ამნისტიასა და შს მინისტრის გამოუცდელობას აბრალებენ. კოალიციურ მთავრობაში კი სიტუაციას კონტროლირებადს უწოდებენ.
რამდენიმე დღეა ამ კონტროლის გასაუმჯობესებლად დედაქალაქში რეიდებია. თუმცა, საზოგადოების დიდი ნაწილი, ამითაც უკმაყოფილოა და პოლიციის მხრიდან უხეშობასა და კანონდარღვევებზე საუბრობენ.
მივიღეთ ის, რომ საზოგადოებამ გააპროტესტა კრიმინალური შემთხვევები და მოითხოვა მეტი კონტროლი, თუმცა ნეგატიურად შეხვდა და ასევე გააპროტესტა სამართალდამცავების მხრიდან ქუჩაში რეიდების ჩატარება.
რატომ ხდება, რომ მოქალაქეები ნეგატიურად ხვდებიან იმას, რასაც არაპირდაპირ, მაგრამ ითხოვენ? რა კავშირშია ერთმანეთთან სოციალური ქსელი და დანაშაულის სტატისტიკა? სად უნდა ვეძებოთ კრიმინალური შემთხვევების სათავე – ფართომასშტაბიან ამნისტიაში, შესაბამისი უწყებების უნიათო პირველებში თუ მოქალაქეების მძიმე სოციალურ-ფსიქოლოგიურ მდგომარეობაში?
საზოგადოებრივი კვლევისა და განვითარების ცენტრის ხელმძღვანელი, ანალიტიკოსი არჩილ გამზარდია, "გურია ნიუსთან" იმ მიზეზებზე საუბრობს, რასაც სავარაუდოდ, მუდმივ უკმაყოფილებამდე მივყევართ.
_ ბუნებრივია, საზოგადოებისათვის ნებისმიერი ნეგატიურ და საფრთხის შემცველ მოვლენას, უკუკავშირიც ნეგატიური მოჰყვება. მითუმეტეს, როდესაც მსგავს მოვლენას თან სდევს შესაბამისი პათოსიც.
ჩვენ ვიცით, რომ თანამედროვე საზოგადოებაში განსაკუთრებული მნიშვნელობა აქვს არა მხოლოდ ამბავს, არამედ ამბის გადაცემის ფორმას. მაგალითად, თუ მედიასაშუალებები პირველ შეტყობინებას გადასცემდნენ შემდეგი ფორმით – "უკანასკნელ წლებში, სტატისტიკით, დღეში ერთზე ნაკლები კრიმინალი შეინიშნება" და ის არ უსწრებს მაგ. 2011 წლის სტატისტიკას, როგორ ფიქრობთ, საზოგადოებაში როგორი განცდა იქნებოდა? დაცულობისა და უსაფრთხოების, ხელისუფლების მიმართ კი კმაყოფილების. ეს დაახლოებით იმ ფსიქოლოგიურ ნახატს ჰგავს, როდესაც არკვევ ბოთლი ნახევრად სავსეა თუ ნახევრად ცარიელი, საზოგადოებას ძირითადად უჭირს შესაბამისი დასკვნის თუ შეფასების გაკეთება. ამიტომ, იღებს ან სხვის შეფასებას, ან შედარებით მახასიათებლებს.
დღევანდელი ხელისუფლების მეტოქეებმა ეს ძალიან კარგად იციან. ამიტომაც ხდება, რომ პირველმთქმელის ეფექტით სარგებლობენ. სანამ ამა თუ იმ მოცემულობას ხელისუფლება ყურადღებას მიაქცევს, ან მოიფიქრებს თუ როგორ მიაწოდოს საზოგადოებას, ამასობაში მათ ოპონენტებს უკვე შექმნილი აქვთ საზოგადოებაში შესაბამისი განწყობაც და პათეტიკაც. მითუმეტეს, რომ რეალობა ცალსახოვანი არასდროს არის და რეალობაზე მეტად რეალობის გადაცემის შესაძლებლობები უფრო მეტ მნიშვნელობას იძენს.
_ როცა ვსაუბრობთ, რომ კრიმინალმა იმატა და სტატისტიკა, რასაც შინაგან საქმეთა სამინისტრო გვაწვდის რეალობას მოწყვეტილია, რასთან გვაქვს საქმე? იმასთან რომ უწყება მალავს რიცხვებს, თუ იმ ფაქტთან რომ დღეს ძალიან აქტიურია სოციალური ქსელი, სადაც ყველას ყველაფრის დაწერა და ნახვა შეუძლია, საზოგადოებას და მედიას კი ყველა პოსტის ნიუსად ქცევა?
_ შეტყობინება "რეალობას მოწყვეტა", ძირითადად პროპაგანდისტული შეტყობინებაა და უფრო მეტად პოლიტიკურ ხასიათს ატარებს. თუმცა, უნდა გავითვალისწინოთ ის ფაქტორი, რომ რეალობაზე მეტად, ჩვენ, რეალობის შეგრძნება გვაღელვებს.
არსებობს ქვეყნები, მათ შორის ევროპის ქვეყნები, რომლებიც ჩვენი მოცულობისაა და მეტი კრიმინალიც ფიქსირდება, მაგრამ საზოგადოება თავს მაინც დაცულად გრძნობს. იქ ხელისუფლებისათვის კრიმინალი მუდმივი მუშაობის საგანია და სირაქლემას პოზიციას არ გამოხატავს, ხოლო საზოგადოება ადეკვატურად უდგება ამა თუ იმ საკითხს.
რეალობის შეგრძნებაში სოციალურ ქსელებს ჩვენთან განსაკუთრებული როლი უკავია, ზოგიერთ შემთხვევაში ამა თუ ამბის წანამძღვარსაც კი უფრო მეტი მნიშვნელობა აქვს, ის ქმნის უკუკავშირის პირობას, გააზრებისა და შეგრძნების პირობას და ა.შ.
ჩვენ ვცხოვრობთ რეალობაში, სადაც ინფორმაციის გადაცემა და ადამიანის ცნობიერებაში ინფორმაციის ლოგიკურობა ამბისადმი დამოკიდებულებას ქმნის.
აბა, განსაჯეთ, "ნაციონალური მოძრაობა" ადრევე ცდილობდა შეექმნა საზოგადოებაში განწყობა. ამნისტიის გამოცხადების შემდგომ, სრულიად ბუნებრივია, რომ ნებისმიერ ერთეულოვან ფაქტსაც კი ისინი გამოიყენებენ როგორც შესაძლებლობას, რომ საზოგადოებამ მათი შეტყობინებები ლოგიკურად და რეალისტურად მიიღოს. ხელისუფლება ამას ვერაფერს უპირისპირებს, ხელისუფლება უნიათოა, სრულიად გაურკვეველია ვინ და რა მიზნებით მუშაობს უსაფრთხოებისა თუ უშიშროების მიმართულებით, მაგრამ ცხადია, რომ რამდენიმე ელემენტარულ შეტყობინებას ადვილად შეუძლია საზოგადოების პანიკაში ჩაგდება და ხელისუფლების ის წარმომადგენლობები, რომლებიც ამის რისკებზე, პრევენციაზე და მართვაზე უნდა მუშაობდნენ, ხშირად სრულიად უმაქნისი და უნიათოა.
_ როცა ვსაუბრობთ კრიმინალის მატებაზე, პრობლემა შსს-ში უნდა ვეძებოთ, თუ საზოგადოებაში, რომელიც შექმნილი სოციალურ-ფსიქოლოგიური მდგომარეობითაა გაღიზიანებული?
_ დავაზუსტოთ, რომ ჩვენ ისიც კი დაზუსტებით არ ვიცით, "კრიმინალის მატება" რამდენად ადეკვატური შეფასებაა, ჩვენ ვსაუბრობთ ერთეულოვან ქმედებებზე და მასობრივ შეგრძნებებზე, ჩვენ ვიცით არაერთი ქვეყანა, სადაც მასობრივი და სერიული მკვლელობები ხდება, მაგრამ ასე ადვილად იქ არ კეთდება შეფასება "კრიმინალის მატებასთან" დაკავშირებით.
ჩვენი მთავარი მოცემულობა შეგრძნებებია და მათ შორის მეც, როგორც ერთ-ერთი მოქალაქე, ბოლო პერიოდში თავს მეტად დაუცველად ვგრძნობ, რითიც საერთო პათოსს ვეხმიანები.
თუ მაინც შესაძლო მატებაზე ვილაპარაკებთ, მიზეზი კომპლექსური უნდა იყოს ყველა იმ გარემოების გათვალისწინებით, რომელიც შეკითხვაშია წარმოდგენილი. მინდა შევნიშნო ისიც, რომ შსს ჩვენთან არ არის მარტივ მდგომარეობაში საზოგადოებასთან ურთიერთობის სტრატეგიის კუთხით.
ერთის მხრივ, ხელისუფლების ცვლილების შემდეგ, შსს ცდილობს მოირგოს ლიბერალური პოლიციის იმიჯი, მეორეს მხრივ, გვხვდება ფაქტები, რომლებიც ამ იმიჯის საწინააღმდეგო წინაპირობები უფროა.
ამას გარდა, პოლიციის შესაძლო ლიბერალურ ხასიათს არ უნდა მოჰყვებოდეს დაუცველობის შეგრძნება მოსახლეობაში. საქართველოში ზოგადადაც კანონის მიმართ დამოკიდებულება ფრიად ამორფულია, რაც კანონის უკუგდების წინაპირობებს ქმნის.
თუ შსს მეტ სიმტკიცეს გამოიჩენს, ის ხელისუფლების ოპონენტებმა ასევე შეიძლება იმაზე სასტიკად წარმოადგინონ, ვიდრე წინა ხელისუფლების დროს იყო. ამას დავუმატოთ არაკვალიფიციური კადრები, გადაცდომები, სისუსტეები ადმინისტრირებაში და ა.შ. ყველა ეს გარემოება ქმნის იმ წინაპირობებს, რაც ან კრიმინალის ზრდის ან პოლიციური სახელმწიფოს შექმნის წყარო შეიძლება გახდეს.
_ როდესაც ვსაუბრობთ კრიმინალურ შემთხვევებზე და მათ შესაძლო მატებაზე, რამდნეად მნიშვნელოვანია აქ ის ფაქტი, რომ ამნისტიით გამოსულმა პირებმა რესოციალიზაცია ვერ გაიარეს?
_ ცხადია, ეს ფაქტორი მნიშვნელოვანია. ამნისტიის პროცესი ნაჩქარევი იყო. ამიტომ, ის რისკებსაც შეიცავდა. მე მაინც მინდა ვთქვა, რომ ამნისტიის შესაძლო რისკებისგან გამოწვეული ნეგატიური შედეგები, დღეს მაინც უფრო მართვადია და არაა ისეთი ქაოსური, როგორადაც ზოგიერთი გამოხატავს. თუმცა, ვაღიარებ იმასაც, რომ ეს არასაკმარისია.
