სასამართლო სისტემაში დამკვიდრებული განაჩენების გაცემის სისტემა, შესაძლოა, ნაწილობრივ შეიცვალოს. ამის მიზეზი კი, პერსონალურ მონაცემთა დაცვის ინსპექტორის 2015 წლის 22 ივლისის გადაწყვეტილებაა, სადაც აღნიშნულია, რომ როდესაც ინფორმაციას კონკრეტული პირის შესახებ მისი სახელისა და გვარით ვითხოვთ, მაშინ ამ ინფორმაციის დაშტრიხვა აზრს კარგავს, რადგან ისედაც ცხადია, ვის შესახებაა განაჩენში საუბარი. აქედან გამომდინარე, თუ ამ ინფორმაციის გაცემის სხვა საფუძველი არ არსებობს, სასამართლომ განაჩენი და სასამართლოს სხვა გადაწყვეტილებები აღარ უნდა გასცეს.
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის ინსპექტორის აპარატი, ამ შემთხვევაში, სასამართლოს ავალდებულებს, რომ "პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ" საქართველოს კანონით გათვალისწინებული საფუძვლების არარსებობისას, უზრუნველყოს პერსონალური მონაცემების შემცველი ინფორმაციის გაცემა დეპერსონალიზებული ფორმით იმგვარად, რომ შეუძლებელი იყოს პირის იდენტიფიცირება პირდაპირი ან არაპირდაპირი ფორმით.
აღსანიშნავია ისიც, რომ სასამართლო სისტემაში პერსონალურ მონაცემთა დაცვასთან დაკავშირებულ საკითხებზე პერსონალურ მონაცემთა დაცვის ინსპექტორსა და სასამართლო კორპუსის წარმომადგენლებს შორის რამდენიმე შეხვედრა უკვე გაიმართა. მხარეები თანამშრომლობის ფორმატზე უნდა შეთანხმდნენ.
რატომ გახდა კონკრეტული გადაწყვეტილების მიღება საჭირო; შეზღუდავს თუ არა ეს სასამართლოდან ინფორმაციის მიღებას და რა თანამშრომლობაზე შეთანხმდა სასამართლო კორპუსი პერსონალურ მონაცემთა დაცვის ინსპექტორის აპარატთან, – ამ საკითხებზე "გურია ნიუსის" კითხვებს პერსონალურ მონაცემთა დაცვის ინსპექტორი თამარ ქალდანი პასუხობს.
_ქალბატონო თამარ, როგორც ცნობილია, 2015 წლის 22 ივლისს მიიღეთ გადაწყვეტილება კონკრეტულ საქმესთან დაკავშირებით, სადაღ აღნიშნულია, რომ "სასამართლომ საფუძვლების არარსებობისას, უნდა უზრუნველყოს პერსონალური მონაცემების შემცველი ინფორმაციის გაცემა დეპერსონალიზებული ფორმით იმგვარად, რომ შეუძლებელი იყოს პირის იდენტიფიცირება პირდაპირი ან არაპირდაპირი ფორმით". რატომ გახდა საჭირო მსგავსი გადაწყვეტილების მიღება?
_ გავრცელებული ინფორმაცია, თითქოსდა ინსპექტორმა შეზღუდა სასამართლოს მიერ გამოტანილი განაჩენების გასაჯაროება, მცდარია. ერთადაერთი გადაწყვეტილება, რომელიც ამ თემაზე ინსპექტორმა მიიღო 2015 წლის 22 ივლისს მოქალაქის განცხადების საფუძველზე, ეხებოდა შემთხვევას, როცა თბილისის საქალაქო სასამართლომ გასცა სრულიად სხვა პირის მიმართ გამოტანილი განაჩენის ასლი. მიუხედავად იმისა, რომ გადაწყვეტილება გაიცა დაშტრიხული სახით, მონაცემთა დამუშავებით მოხდა პირის არაპირდაპირი ფორმით იდენტიფიცირება, ვინაიდან ინფორმაციის გამოთხოვა კონკრეტული პირის განაჩენზე განხორციელდა.
რაც შეეხება დასმულ კითხვას, ამ შემთხვევაში საქმე ეხება არა სასამართლო გადაწყვეტილებების გასაჯაროების შეზღუდვას, არამედ ბალანსის დაცვას ინფორმაციის ხელმისაწვდომობასა და პერსონალურ მონაცემთა დაცვას შორის. ნებისმიერ შემთხვევაში ინფორმაციის გაცემა უნდა ხდებოდეს მოქმედი კანონმდებლობის შესაბამისად და ნებისმიერმა საჯარო დაწესებულებამ უნდა იხელმძღვანელოს როგორც ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსით, ასევე "პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ" კანონით, თუკი ინფორმაცია პერსონალურ მონაცემებს შეიცავს.
_ მაშინ, როდესაც სასამართლო სხდომა ღიაა ნებისმიერი დაინტერესებული მხარისთვის, მათ შორის განაჩენის გამოცხადების პროცესიც, ხომ არ მოდის წინააღმდეგობაში კანონთან თქვენი გადაწყვეტილება?
_ ინსპექტორის გადაწყვეტილება არანაირად არ ეწინააღმდეგება სასამართლოს ღიაობისა და გამჭვირვალობის პრინციპებს. როგორც უკვე გითხარით, ეს იყო კონკრეტულ საქმეზე მიღებული გადაწყვეტილება კონკრეტული მოქალაქის უფლებების დაცვის მიზნით. გადაწყვეტილების კანონიერებისა და მისი გასაჩივრების საკითხი დღის წესრიგში არავის დაუყენებია. პირიქით, გადაწყვეტილების შინაარსის გაცნობის შემდეგ ძალიან ბევრმა სამოქალაქო საზოგადოებისა თუ ექსპერტული წრეების წარმომადგენელმა, დადებითად შეაფასა იგი.
_ თქვენს მიერ მიღებული 2015 წლის 22 ივლისის გადაწყვეტილება ხომ არ განზოგადდება სხვა საქმეებთან დაკავშირებითაც? გამოიწვევს თუ არა ეს სასამართლო სხდომების დახურვას?
_ კიდევ ერთხელ ხაზგასმით აღვნიშნავთ, რომ პერსონალურ მონაცემთა დაცვის ინსპექტორის გადაწყვეტილება და ზოგადად, საქართველოს კანონი "პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ" არ იწვევს სასამართლო სხდომების დახურვას. ამის გარანტს წარმოადგენს, პირველ რიგში, საქართველოს კონსტიტუცია, რომლის თანახმად, სასამართლოში საქმე ღია სხდომაზე განიხილება. ამასთან, საქართველოს კანონმდებლობა ითვალისწინებს შემთხვევებს, როდესაც სასამართლო უფლებამოსილია მიიღოს გადაწყვეტილება საქმის ნაწილობრივ ან სრულად დახურვის შესახებ. სხდომის ნაწილობრივ თუ სრულად დახურვის აუცილებლობას აფასებს და მის შესახებ გადაწყვეტილებას იღებს მხოლოდდამხოლოდ სასამართლო. მეტიც, სასამართლოში სამართალწარმოების მიზნებისთვის მონაცემთა დამუშავებაზე საერთოდ არ ვრცელდება კანონი "პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ" და ასევე ინსპექტორის მანდატი.
პირიქით, ჩვენ ვთანამშრომლობთ სასამართლოსთან, სხვა საჯარო უწყებებთან, აკადემიურ წრეებისა და სამოქალაქო საზოგადოების წარმომადგენლებთან სხვადასხვა საკითხზე და მათ შორის, ინფორმაციის ხელმისწვდომობის პრაქტიკისა და კანონმდებლობის გაუმჯობესების კუთხით და ინფორმაციის თავისუფლებასა და პირადი ცხოვრების ხელშეუხებლობას შორის ბალანსის დაცვის საკითხებზე.
_ მაშინ, როდესაც ჟურნალისტს სჭირდება გადამოწმებული და ობიექტური ინფორმაცია, როგორ ფიქრობთ, ზოგიერთი განაჩენების დახურვაც კი, ინფორმაციის მიღების შეზღუდვას არ გამოიწვევს? თუნდაც გავიხსენოთ ყოფილი მთავარი პროკურორის ფარცხალაძის საქმე. ჟურნალისტებისთვის რომ მისი ნასამართლეობის შესახებ ინფორმაცია დახურული ყოფილიყო, ეს მისი მხრიდან კანონდარღვევას არ გამოიწვევდა?
_ თუკი კანონით ეს პირდაპირ არ არის დარეგულირებული, ინფორმაციის გაცემის საკითხზე გადაწყვეტილებას იღებს ყოველთვის ის, ვინც ფლობს აღნიშნულ ინფორმაციას.
ყოველ კონკრეტულ შემთხვევაში, მონაცემების ნებისმიერი ფორმით დამუშავების, მათ შორის გასაჯაროებისას, სასამართლომ თუ სხვა უწყებამ უნდა იხელმძღვანელოს საქართველოს კანონმდებლობით, მათ შორის "პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ" საქართველოს კანონით და ასევე შეაფასოს მნიშვნელოვანი საჯარო ინტერესის საკითხი.
ზოგადად, გასათვალისწინებელია ისიც, რომ მიუხედავად იმისა, რომ თანამდებობის პირებს აქვთ უფრო მეტი თმენის ვალდებულება და კანონმდებლობა გარკვეულ შემთხვევაში პირდაპირ ავალებს მათ მათი მონაცემების პროაქტიულ გასაჯაროებას, აღნიშნული არ გულისხმობს მათ შესახებ ნებისმიერი ინფორმაციის ნებისმიერ დროს ხელმისაწვდომობას. არსებობს ინფორმაცია, რომელიც არ შეიძლება წარმოადგენდეს საჯარო ინტერესის საგანს.
_ როგორც ჩვენთვის არის ცნობილი, ამ საკითხთან დაკავშირებით მოლაპარაკებები მიმდინარეობს მოსამართლეთა კორპუსთან. ამ დროისთვის რა ვარიანტზე ხართ შეჯერებული?
_ მოლაპარაკება არა, თანამშრომლობა იქნებოდა შესაფერისი ტერმინი. პერსონალურ მონაცემთა დაცვის ინსპექტორის აპარატის ინიციატივითა და მიგრაციის პოლიტიკის განვითარების საერთაშორისო ცენტრის (ICMPD) მხარდაჭერით, სასამართლო სისტემაში პერსონალურ მონაცემთა დაცვასთან დაკავშირებულ საკითხებზე სასამართლოს წარმომადგენლებთან სამუშაო შეხვედრა გაიმართა. შეხვედრაში მონაწილეობდნენ უზენაესი, სააპელაციო და საქალაქო სასამართლოს მოსამართლეები, სასამართლოს თანამშრომლები, რომლებიც პასუხისმგებლები არიან საჯარო ინფორმაციის გაცემაზე და პერსონალურ მონაცემთა დაცვის ინსპექტორის აპარატის თანამშრომლები.
შეხვედრაზე განხილულ საკითხთაგან ერთ-ერთი საკითხი სასამართლოს მიერ გადაწყვეტილებათა გამოქვეყნებისა და გასაჯაროების საკითხებს დაეთმო. ვინაიდან არსებობს პრაქტიკული კითხვები და მოსამართლეებმა გამოხატეს სურვილი არსებობდეს ერთიანი მიდგომა და სტანდარტი სასამართლო გადაწყვეტულებების ხელმისაწვდომობასთან დაკავშრებით, ჩვენ გამოვხატეთ მზადყოფნა ვითანამშრომლოთ მათთან.
_ გაქვთ თუ არა სხვა ქვეყნების პრაქტიკა შესწავლილი და კონკრეტულად რომელ ქვეყნებშია მსგავსი კანონმდებლობა?
_ ევროპის ქვეყნების უმეტესობა სასამართლო გადაწყვეტილებების გასაჯაროებისას პერსონალურ მონაცემთა დაშტრიხვისკენ იხრება. მაგალითად, გერმანიაში, საფრანგეთში, ავსტრიაში, ჩეხეთში, სლოვაკეთში სასამართლო გადაწყვეტილებებში, რომელიც ხელმისაწვდომია საჯაროდ, მიეთითება მხოლოდ პირთა ინიციალები. განსხვავებული მიდგომაა დიდ ბრიტანეთში, თუ საქმე ღია სხდომაზე განიხილება, მედიის და საზოგადოების წარმომადგენლებს უფლება აქვთ გაეცნონ და მიიღონ სასამართლოს გადაწყვეტილება. დახურული სხდომის შემთხვევაში, თუ ინფორმაცია შეეხება პირის ჯანმრთელობას ან საქმე ეხება სხვა კონფიდენციალურ ინფორმაციას, სასამართლო ძირითადად უარს ამბობს მის გასაჯაროებაზე – მესამე პირებისთვის გადაცემაზე.
მხარეთა და მესამე პირების სახელები ხელმისაწვდომია ადამიანის უფლებათა ევროპულ სასამართლოშიც. არსებობს გამონაკლისები, მაგალითად, თუ პირს არ სურს მისი სახელის გასაჯაროება, უნდა მიმართოს სასამართლოს და მიუთითოს შესაბამისი მიზეზი. გამონაკლის და დასაბუთებულ შემთხვევებში, სასამართლო გადაწყვეტილებას აქვეყნებს მხოლოდ ინიციალებით. იგივე პრაქტიკა აქვს ევროკავშირის მართლმსაჯულების სასამართლოსაც.
