ეუთო/ოდირის განცხადებით, საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა და სისხლის სამართლის კოდექსებში ოქტომბერში შეტანილი ცვლილებები შეშფოთებას იწვევს ადამიანის უფლებათა საერთაშორისო ვალდებულებების შეუსრულებლობის კუთხით და უნდა გაუქმდეს.
“მშვიდობიანი შეკრების თავისუფლებისა და გამოხატვის თავისუფლების უფლებები დემოკრატიული, ტოლერანტული და პლურალისტური საზოგადოების საფუძვლების განუყოფელი ნაწილია, რომელშიც სხვადასხვა წარმომავლობისა და შეხედულებების მქონე პირებსა და ჯგუფებს შეუძლიათ გამოთქვან თავიანთი მოსაზრებები, შეიკრიბონ და „მშვიდობიანად ურთიერთობდნენ ერთმანეთთან“.
სახელმწიფოებს აქვთ ვალდებულებები პატივი სცენ, დაიცვან და ხელი შეუწყონ ამ უფლებების განხორციელებას დისკრიმინაციის გარეშე. მშვიდობიანი შეკრების თავისუფლებისა და გამოხატვის თავისუფლების უფლებების ეფექტური დაცვა ხელს შეუწყობს ღია დემოკრატიის კულტურის განვითარებას, საჯარო საქმეებში მონაწილეობის შესაძლებლობას და საზოგადოებრივი ინტერესის საკითხებზე დიალოგის გაღვივებას.
მშვიდობიანი შეკრების თავისუფლების უფლების ნებისმიერი შეზღუდვა უნდა აკმაყოფილებდეს საერთაშორისო ადამიანის უფლებათა სამართლის მკაცრ სამნაწილიან ტესტს, კერძოდ, ის უნდა იყოს გათვალისწინებული კანონით, უნდა ემსახურებოდეს საერთაშორისო სამართლით ამომწურავად აღიარებული ერთ-ერთი ლეგიტიმური მიზნის დაცვას და იყოს აუცილებელი და პროპორციული ამ მიზნის მისაღწევად. გარდა ამისა, ნებისმიერი შეზღუდვა უნდა იყოს არადისკრიმინაციული. სახელმწიფოს ვალდებულებაა, ხელი შეუწყოს მშვიდობიან შეკრებას,
ეუთო/იდირი განმარტავს, რომ მათი დასკვნის გაცნობა უნდა მოხდეს იმ სერიოზული შეშფოთების გათვალისწინებით, რომელიც ადრე გამოთქვეს ოდირმა, საერთაშორისო და რეგიონულმა ორგანიზაციებმა და ორგანოებმა, ეროვნულმა დამკვირვებლებმა და სხვა დაინტერესებულმა მხარეებმა ამ და ადრინდელ საკანონმდებლო ინიციატივებთან დაკავშირებით – კერძოდ, იმ ინიციატივებთან დაკავშირებით, რომლებიც ზედმეტად ზღუდავენ მშვიდობიანი შეკრების თავისუფლების, გამოხატვის თავისუფლებისა და გაერთიანების თავისუფლების უფლებებს, ასევე შეკრებებში მშვიდობიანი მონაწილეობის გამო მშვიდობიანი მომიტინგეების, ადამიანის უფლებათა დამცველების და ოპოზიციონერი პოლიტიკოსების ბოლო თვეებში განხორციელებული დაკავებების გათვალისწინებით, „რაც საქართველოს ადამიანის უფლებათა დაცვის საერთაშორისო ვალდებულებებისა აშკარა დარღვევაა“.
დოკუმენტში ხაზგასმულია, რომ განსახილველი ცვლილებები პარლამენტს წარედგინა 2025 წლის 8 ოქტომბერს, მიიღეს დაჩქარებული პროცედურით 2025 წლის 16 ოქტომბერს, საჯარო განხილვის გარეშე და ძალაში შევიდა გამოქვეყნებისთანავე, 2025 წლის 17 ოქტომბერს.
„საერთო ჯამში, ისინი აწესებენ გაცილებით მკაცრ ადმინისტრაციულ და სისხლის სამართლის სასჯელებს. გამორიცხავენ ნაკლებად შემზღუდავი ალტერნატიული სანქციების გამოყენების შესაძლებლობას, აწესებენ უფრო ხანგრძლივ ადმინისტრაციულ პატიმრობას, როგორც ნაგულისხმევ სასჯელს გარკვეული ქმედებებისთვის, რომლებიც განისაზღვრება, როგორც ადმინისტრაციული სამართალდარღვევები, და სისხლის სამართლის თავისუფლების აღკვეთას, თუ პირს ეს დანაშაულები ადრეც აქვს ჩადენილი. ეს კიდევ უფრო ამძაფრებს 2025 წლის თებერვალსა და 2024 წლის დეკემბერში შემოღებული შეზღუდვების ნეგატიურ გავლენას, რომლებიც 2025 წლის მარტში გამოქვეყნებულ სასწრაფო დასკვნაში ODIHR-მა საქართველოში მშვიდობიანი შეკრების თავისუფლების უფლების განხორციელებაში გადაჭარბებულ ჩარევად მიიჩნია. კერძოდ, 2025 წლის ოქტომბრის ცვლილებები ითვალისწინებს ადმინისტრაციული პატიმრობის მკაცრ პირობებს მაქსიმუმ 60 დღემდე, როგორც ერთადერთ სასჯელს შეკრებასთან დაკავშირებული გარკვეული დანაშაულისთვის, რაც გამორიცხავს სასამართლოს დისკრეციას უფრო მსუბუქი სანქციების დაკისრების შესახებ, როგორიცაა პროპორციული ხასიათის ჯარიმები ან გაფრთხილებები. ეს მიდგომა პირდაპირ ეწინააღმდეგება საერთაშორისო სტანდარტებს, რომლებიც მოითხოვს, რომ სანქციები იყოს აუცილებელი, პროპორციული და არადისკრიმინაციული. ის ადმინისტრაციულ დაკავებას გარდაქმნის არაძალადობრივ ქცევაზე ნაგულისხმევ რეაგირებად, რომელიც არ აღწევს ცუდი ქცევის იმ სერიოზულობის დონეს, რამაც შეიძლება გაამართლოს უფრო მკაცრი რეაგირება (მაგ., უბრალოდ ნიღბის ტარება ან ლაზერული და სინათლის სხივის მოწყობილობების ტარება, გზების დარღვევა ან მშვიდობიან შეკრებაში მონაწილეობა, რომელიც უკანონოდ ითვლება)“,- აღნიშნულია დოკუმენტში.
ეუთო/ოდირი ხაზს უსვამს, რომ მიუხედავად იმისა, რომ თავისუფლების აღკვეთა, მათ შორის ადმინისტრაციული დაკავება, არასდროს არ უნდა იქნას გამოყენებული სასჯელად საერთაშორისო სამართლით გარანტირებული უფლების მშვიდობიანი განხორციელებისთვის, ნაკლებად მკაცრი ალტერნატიული სანქციების არარსებობა ასევე ძირს უთხრის პროპორციულობის პრინციპს.
„ეს და ამას დამატებული ასეთი დაკავებების გასაჩივრების ეფექტური საშუალებების არარსებობა, ამძაფრებს ბოროტად გამოყენების პოტენციალს და თავისუფლების თვითნებური აღკვეთის რისკს, რაც არღვევს სამოქალაქო და პოლიტიკური უფლებების შესახებ საერთაშორისო კონვენციის მე-9 მუხლს და ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის მე-5 მუხლს“, – აღნიშნულია დასკვნაში.
ეუთო/ოდირი აღნიშნავს, რომ სისხლის სამართლის კოდექსის შესწორებული 347-ე მუხლის თანახმად, ერთ წლამდე ვადით თავისუფლების აღკვეთა შეიძლება დაწესდეს გარკვეული არაძალადობრივი ქმედებების ჩადენისთვის, რომლებიც ეროვნული კანონმდებლობით ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევებად ითვლება, თუ პირს წარსულში ჩადენილი აქვს ასეთი კონკრეტული ადმინისტრაციული სამართალდარღვევები, ხოლო ორ წლამდე ვადით ამის განმეორებით ჩადენისთვის (რაც ნიშნავს, რომ ერთზე მეტჯერ და არა დადგენილ ვადაში) საზოგადოებისთვის ან ადამიანებისთვის ზიანის მიყენების განზრახვის ან ასეთი ზიანის რეალურად მიყენების მტკიცებულების გარეშე.
„ეს დებულებები აჯარიმებს ადამიანის უფლებათა საერთაშორისო სამართლით დაცულ ქმედებებს, მათ შორის ნიღბის ტარებას ან უკანონოდ მიჩნეულ შეკრებებში მშვიდობიან მონაწილეობას, ან გზების გადაკეტვას. ცვლილებებით თავისუფლების აღკვეთა ნაგულისხმევ სანქციად იქცა, რაც ფაქტობრივად არაპროპორციულ სისხლისსამართლებრივ სასჯელს იწვევს მშვიდობიანი შეკრების თავისუფლების უფლების მხოლოდ განხორციელებისთვის, მათ შორის, როდესაც ეს გარანტირებულია საერთაშორისო სამართლის ნორმებით. ცვლილებებით პატიმრობა ნაგულისხმევ სანქციად ცხადდება, რაც ფაქტობრივად არაპროპორციულ სისხლისსამართლებრივ სასჯელს იწვევს მშვიდობიანი შეკრების თავისუფლების უფლების მხოლოდ განხორციელებისთვის, მათ შორის, როდესაც ეს გარანტირებულია საერთაშორისო სამართლის ნორმებით“, – აღნიშნულია დოკუმენტში.
ეუთო/ოდირი ხაზს უსვამს, რომ სისხლის სამართლის სასჯელის დაკისრება ისეთი ქმედებისთვის, რომელიც შესაძლოა საერთაშორისო სამართლის მიხედვით ლეგიტიმური და კანონიერი იყოს, გამოიწვევს თავისუფლების თვითნებურ აღკვეთას, რაც არღვევს სამოქალაქო და პოლიტიკური უფლებების შესახებ საერთაშორისო კონვენციის მე-9 მუხლს და ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის მე-5 მუხლს.
„გარდა ამისა, ზემოაღნიშნული ადმინისტრაციული დებულებების განმეორებითი დარღვევისთვის ბავშვებისთვის (18 წლამდე ასაკის) ერთ წლამდე თავისუფლების აღკვეთის შემცველი სისხლის სამართლის სასჯელის შემოღება ეწინააღმდეგება საერთაშორისო ვალდებულებებს, რომლებიც მოითხოვს, რომ თავისუფლების აღკვეთა ბავშვებისთვის გამოყენებული იქნას მხოლოდ უკიდურესი ზომის სახით და მოუწოდებენ სახელმწიფოებს, მიიღონ პატიმრობის ალტერნატივები, რომელიც არ ითვალისწინებს პატიმრობას, როგორც არასრულწლოვანთა მიერ სავარაუდოდ ჩადენილი სისხლის სამართლის დანაშაულების ნაგულისხმევი რეაგირება. როგორც წინა მოსაზრებებში აღინიშნა, არაპროპორციული სასჯელები მხოლოდ მშვიდობიანი შეკრების თავისუფლების უფლებას არღვევს, რადგან მათ შეიძლება შეაფერხონ ასეთ ღონისძიებების ორგანიზება და მათში მონაწილეობა და შეაფერხონ მშვიდობიანი შეკრების თავისუფლებისა და გამოხატვის თავისუფლების უფლებების განხორციელება“, – აღნიშნულია დოკუმენტში.
ეუთო/ოდირი აღნიშნავს, რომ ცვლილებები ასევე ახდენს სამართალდამცავი ორგანოების და სხვა თანამდებობის პირების მიმართ სიტყვიერ შეურაცხყოფის ან სხვა „შეურაცხმყოფელი ქმედებების“ კრიმინალიზაციას, რაც განმეორებითი დანაშაულისთვის ორ წლამდე თავისუფლების აღკვეთით ისჯება.
„ასეთი ბუნდოვანი და ფართო ტერმინოლოგია, რომელმაც შეიძლება სუბიექტური ინტერპრეტაცია გამოიწვიოს, არ აკმაყოფილებს საერთაშორისო სამართლით მოთხოვნილ კანონიერების, სიცხადისა და განჭვრეტადობის სტანდარტებს. ეს საჯარო მოხელეების ლეგიტიმური კრიტიკის წინააღმდეგ არასწორი, ზედმეტად ფართო, თვითნებური და/ან მიზანმიმართული აღსრულების რისკს შეიცავს, რითაც ძირს უთხრის გამოხატვის თავისუფლებას და კიდევ უფრო გააძლიერებს სამოქალაქო აქტივიზმზე შემაშფოთებელ ეფექტს“, – აღნიშნულია დოკუმენტში.
ეუთო/ოდირი ხაზს უსვამს, რომ შეკრებასთან დაკავშირებული გარკვეული დანაშაულების ბუნდოვანი და ფართო ფორმულირებამ შეიძლება სამიზნედ აქციოს ის პირები, რომლებიც გამოხატავენ განსხვავებულ შეხედულებებს, ადამიანის უფლებათა დამცველები, სამოქალაქო და პოლიტიკური აქტივისტები, ჟურნალისტები ან სხვა პირები, რომლებიც კანონიერად სარგებლობენ მშვიდობიანი შეკრებისა და გამოხატვის თავისუფლების უფლებით.
„გარდა ამისა, ფუნდამენტური თავისუფლებების განხორციელების მარეგულირებელ საკანონმდებლო ჩარჩოში ცვლილებების კუმულაციური ეფექტი, აღსრულების ნიმუშებთან ერთად განხილვისას, სერიოზულ შეშფოთებას იწვევს, რომ 2025 წლის ოქტომბრის შესწორებები შეიძლება გამოყენებულ იქნას ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციით დაშვებული მიზნების მიღმა, კერძოდ, ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის მე-18 მუხლის დარღვევით. საერთო ჯამში, 2025 წლის ოქტომბრის შესწორებები სერიოზულ შეშფოთებას იწვევს საქართველოს მიერ ადამიანის უფლებათა საერთაშორისო ვალდებულებების შეუსრულებლობასთან დაკავშირებით, განსაკუთრებით სამოქალაქო და პოლიტიკური უფლებების შესახებ საერთაშორისო კონვენციის მე-9, მე-19 და 21 მუხლების და ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის მე-5, მე-10, მე-11 და მე-18 მუხლების და უნდა გაუქმდეს. ოდირი ასევე იმეორებს წინა რეკომენდაციებს 2025 წლის თებერვლის შესწორებებთან დაკავშირებით, როგორც ეს ხაზგასმულია 2025 წლის მარტის სასწრაფო დასკვნაში“, – აღნიშნულია დასკვნაში, რომელიც ეუთო/ოდირმა გამოაქვეყნა.
გავრცელებული ინფორმაციით, დასვნის მოსამზადებლად ეუთო/ოდის საქართველოს სახალხო დამცველმა მიმართა.
