2019 წლის იანვრიდან, ქვეყანაში ახალი საფინანსო რეგულაციები ამოქმედდა
ეროვნული ბანკის პრეზიდენტის ბრძანების შესაბამისად, სესხის გამცემ სუბიექტებს ფიზიკური პირის გადახდისუუნარობის შესწავლის გარეშე სესხის გაცემა ეკრძალებათ.
უფრო კონკრეტულად კი უნდა მოხდეს პირის შემოსავლების, ხარჯების და ჯამური ვალდებულებების დეტალური ანალიზი და სესხის საჭიროების შემოწმება; გონივრულობის ფარგლებში მიღებული ინფორმაციის სისწორის გადამოწმება; ბიუროში საკრედიტო ისტორიის გადამოწმება; ყველა იმ დამატებითი ფაქტორის გათვალისწინება, რომელმაც შეიძლება ნეგატიური ზეგავლენა მოახდინოს ვალდებულებების მომსახურებაზე.
ასევე, დადგენილია, თუ რა ხანგრძლივობის შეიძლება იყოს ამა თუ იმ ტიპის სესხი.
იპოთეკური სესხის მაქსიმალურ ვადა 15 წელია, სატრანსპორტო სესხის ვადა _ 6 წელი; უძრავი ქონებით უზრუნველყოფილი სამომხმარებლო სესხის ვადა _ 10 წელი.
სხვა ნებისმიერი ტიპის სესხის აღება კი მხოლოდ 4 წლითაა შესაძლებელი.
ასევე, განსაზღვრულია სესხის მომსახურების კოეფიციენტებიც _ მაგალითად, თუ თქვენ ყოველთვიური შემოსავალი გაქვთ 1 000 ლარი, ყოველთვიური დასაფარი თანხა 350 ლარს არ უნდა აღემატებოდეს; 1 000-დან 2 000 ლარამდე შემოსავლის შემთხვევაში, სესხში 45%-ზე მეტს ვერ გადაიხდით; 2 000-4 000 ლარის შემოსავლის შემთხვევაში საპროცენტო ზღვარი 55%-ია; 4 000 და უფრო მაღალი შემოსავლის შემთხვევაში კი ხელფასის 60%-ის გახადა შეგიძლია.
თუმცა, ეს იმ შემთხვევაში, თუკი შემოსავალი ლარში გაქვთ და სესხს ლარში იღებთ; იმ კატეგორიისთვის კი, რომლის შემოსავალი ლარშია და სესხის აღება დოლარში სურს, სხვა რეგულაციები მოქმედებს. კერძოდ: 1000 ლარის ან უფრო ნაკლები შემოსავლის შემთხვევაში სესხის შემოსავლის მხოლოდ 25%-ის გადახდა შეგიძლიათ; 1 000 _ 4 000 ლარის შემთხვევაში 30%-ის; 4 000 ლარის ან უფრო მეტის შემთხვევაში კი _ 35%-ის.
ეს რეგულაციები ეხება ნებისმიერ სესხის გამცემ ორგანიზაციას _ იქნება ეს ბანკი, ლომბარდი თუ მიკროფასინანსო ინსტიტუტი.
როგორც მთავრობაში განმარტავენ, საბანკო სფეროში დაწესებული რეგულაციები ჭარბვალიანობას შეასუსტებს და მოსახლეობის ფინანსურ მდგომარეობაზე დადებითად იმოქმედებს. თუმცა, ასე არ ფიქრობენ ექსპერტები.
ფინანსისტის, გიორგი კეპულაძის თქმით, ახალი რეგულაციების შედეგად, მილიონამდე თვითდასაქმებულს მნიშვნელოვანი პრობლემები შეექმნება:
“ძიძებს, ტაქსის მძღოლებს და სხვა თვითდასაქმებულებს, რომლებსაც შემოსავალი ოფიციალურად არ უფიქსირდებათ, საბანკო ფინანსურ რესურსზე წვდომა თითქმის აღარ ექნებათ და იძულებულნი იქნებიან, გადაერთონ მიკროსაფინანსო ორგანიზაციებზე და კერძო მევახშეებზე, სადაც პროცენტი საკმაოდ მაღალია.
შენელდება საბანკო ბიზნესის ზრდა და არ არის გამორიცხული, გაიზარდოს სამომხმარებლო სესხებზე საპროცენტო განაკვეთი.
მაგალითად, საკრედიტო ოფიცერს მოუწევს მივიდეს, მაგალითად, ძიძის დამსაქმებელ ოჯახში, რათა გაიგოს ზუსტი ინფორმაცია, ეს კი მათ ხარჯებს ზრდის და შესაბამისად, ეს სესხის პროცენტში აისახება”, _ აცხადებს კეპულაძე.
ექსპერტები ყურადღებას ამახვილებენ იმ ფაქტზეც, რომ რეგულაციების გამო ბანკები საკომისიოებზე, ჯარიმებსა და სხვადასხვა მომსახურებაზე ფასს გაზრდიან, რომლის ტენდენციაც უკვე ჩანს.
“ლიბერთი ბანკის” პრესსამსახურში “გურია ნიუსს” უთხრეს, რომ 28 თებერვლიდან ამოქმედდება უმოძრაო ანგარიშის საკომისიო:
“თუ კლიენტს არც ერთ ანგარიშზე (მიმდინარე ან/და საბარათე) არ აქვს ბრუნვა უკანასკნელი უწყვეტი 12 თვის განმავლობაში და ამავდროულად, არ უფიქსირდება აქტიური სადეპოზიტო ან/და საკრედიტო პროდუქტი, მას დაერიცხება უმოძრაო ანგარიშის მომსახურების საკომისიო, რომელიც შეადგენს 3 ლარს თვეში. ასევე, იცვლება ანგარიშთა პაკეტების (“საბაზისო” და “კომფორტი”) ღირებულება _ წლიური 6 ლარის ნაცვლად ყოველთვიურად 1.50 ლარი ანუ წელიწადში 9 ლარი იქნება. აღნიშნული მომსახურების ტარიფები არ ვრცელდება სოციალური სარგოს მიმღებ პირთა საბანკო ანგარიშებზე”, _ აღნიშნეს ჩვენთან საუბრისას ბანკში.
როგორც გავარკვიეთ, სხვადასხვა სახის საბანკო პროდუქტზე მომსახურების ფასები შეიცვალა სხვა ბანკებშიც.
საბანკო ასოციაციის პრეზიდენტი ალექსანდრე ძნელაძე აღნიშნავს, რომ რეგულაციებმა ბანკებს გარკვეული პრობლემები უკვე შეუქმნა:
“იანვრის თვეზე აპელირება არასწორი იქნება, რადგან მაღალი სეზონურობით გამოირჩევა და არამხოლოდ წლიდან არის ხოლმე ამოვარდნილი, არამედ წლიდან წლამდეც სერიოზული ცვლილებებით ხასიათდება.
გლობალურ შედეგს უფრო პირველი კვარტლის დასრულების შემდეგ ველოდებით. დღეის მდგომარეობით, რაღაც პროდუქტები გაჩერდა, იმ პროდუქტების დამტკიცება კი, რომლებიც ფიზიკური პირების მიმართ არსებობს, განახევრებულია”, _ აღნიშნავს ძნელაძე.
მისივე თქმით, განსაკუთრებული პრობლემა შექმნა რეგულაციის იმ ნაწილმა, რომლის თანახმადაც, სესხის გამცემი ორგანიზაცია ვალდებულია, სესხის თავდების შემოსავლებიც შეამოწმოს:
“თუ კომპანია მიჩნეული იყო მაღალრისკიანად ან პირის თავდებობა იყო ხოლმე გამოყენებული, ან დამატებითი უზრუნველყოფები, დღეის მდგომარეობით, ძალიან გართულებულია ეს პროცესი, იქიდან გამომდინარე, რომ თავდების შემოსავლის შესწავლაც უნდა მოხდეს და კოეფიციენტების მისადაგება, პრაქტიკულად, შეუძლებელი ხდება ამის გაკეთება. უზრუნველყოფის ნაწილში კი, თუ ფიზიკური პირის მხრიდან ხდება თავდებობის შეთავაზება, აქაც პრობლემაა _ აქაც კოეფიციენტი უნდა იყოს გადათვლილი, ან ეს ქონება უნდა იყოს მეორე ქონება და იქ არ უნდა ცხოვრობდნენ”, _ ამბობს ალექსანდრე ძნელაძე.
ახალმა რეგულაციებმა პრობლემები შეუქმნა მაღაზიებსაც, რადგან ძველი ფორმატით განვადება აღარ არსებობს.
როგორც ტექნიკის მაღაზიებში გვითხრეს, იანვარში გაყიდვების მაჩვენებელი საგრძნობლად არის შემცირებული:
“მოსახლეობა სხვადასხვა საჭირო ნივთს განვადებით ყიდულობდა. ახალი რეგულაციით კი განვადების გაცემა გართულდა, რამაც გაყიდვები შეაჩერა”, _ აღნიშნავენ მაღაზიებში და არ გამორიცხავენ, რომ უახლოეს პერიოდში მათი დიდი ნაწილი დაიხუროს.
როგორც ჩვენმა მოკვლევამ ცხადჰყო, ამ რეგულაციებით ყველაზე მეტად მოგებული ე. წ. მევახშეები დარჩნენ, რომლებიც კანონს მიღმა საქმიანობენ და რომლებმაც საპროცენტო ზღვარი გაზარდეს.
თუკი ამ დრომდე კერძო მევახშიდან თანხა 10-15 პროცენტში შეგეძლოთ აგეღოთ და თვეში, 1 000 ლარზე, 100 ან 150 ლარი გადაგეხადათ, დღეს 1 000 ლარის პროცენტით აღების დროს უკეთეს შემთხვევაში 200 ლარის გადახდა მოგიწევთ. თუმცა, მევახშეების დიდი ნაწილი თანხას უკვე 30 პროცენტში სცემს:
“ვიცით, რომ ხალხს უჭირს, მაგრამ ეს ბიზნესია. მე ხომ არ მივდივარ და არ ვაძალებ, მოდი და ფული წაიღე,-მეთქი. ეს ჩემი წესებია, რომელსაც თავს არავის ვახვევ”, _ გვითხრა ერთ-ერთმა მევახშემ.
მიუხედავად იმისა, რომ რეგულაციები მევახშეებსაც ეხებათ, როგორც გავარკვიეთ, გურიაში არც ერთი მათგანი ოფიციალურად არ არის დარეგისტრირებული და შესაბამისად, ყველაფერი “შავ ბაზარზე” გადის.
უფრო მეტიც, ჩვენ იმის დადგენაც შევძელით, რომ გურიაში მევახშეებს არაოფიციალური ლომბარდებიც აქვთ და თანხის გაცემის სანაცვლოდ ძვირადღირებულ ნივთებს და მათ შორის ავტომობილებსაც იტოვებენ.
“ბანკში მივედი _ 1 000 ლარიანი სესხი მჭირდებოდა შვილის ოპერაციისთვის. უარი მითხრეს, შემოსავალი არ გყოფნისო. სხვა გზა არ მქონდა და მევახშესთან მოვედი. 1 000 ლარში თვეში 300 ლარი უნდა გადავუხადო და თან ავტომობილი უნდა დავუტოვო. სხვა გზა არ მაქვს და რა ვქნა?!” _ გვითხრა ერთ-ერთმა მოქალაქემ, რომელიც ამ სტატიაზე მუშაობისას მევახშესთან დეტალების გასარკვევად მისულებს დაგვხვდა.
როგორც ჩოხატაურში მცხოვრებმა ერთ-ერთმა მევახშემ გვითხრა, სესხის სახით მხოლოდ იანვრის თვეში 50 000-მდე ლარი აქვს გაცემული.
გადამოწმებისას გაირკვა, რომ გურიაში საკმაოდ საგანგაშო მდგომარეობაა. გამოუვალ მდგომარეობაში მყოფი ადამიანების უმრავლესობა, რომელიც სესხების აღებას ვერ ახერხებს, მევახშეებთან დადის და საჭირო თანხა მაღალი საპროცენტო განაკვეთით გამოაქვს _ თანაც კონკრეტული გირაოს სანაცვლოდ.
და კიდევ ერთი დეტალი _ რეგულაციებში “შავი ხვრელი” უკვე გამონახეს იმ ორგანიზაციებმა, რომლებიც ონლაინ სესხებს გასცემენ: მათ სესხებს სახელი შეუცვალეს, ლიზინგი დაარქვეს და მომხმარებლებს გირაოში ტელეფონების ჩადებას სთხოვენ.
როგორც დავაზუსტეთ, სესხის აღების დროს მოგდით 10-ნიშნა კოდი, რომლითაც კომპანიას თქვენი ტელეფონის მოდელის შეფასება შეუძლია. ხელშეკრულებაში გიწერთ, რომ ტელეფონი, სანამ სესხს არ დაფარავთ, კომპანიის საკუთრებაა (თუმცა, ჩვენს ქვეყანაში ხელშეკრულებას არავინ კითხულობს. განსაკუთრებით კი მაშინ, როცა თანხის მიღება ეჩქარებათ). სწორედ ამის შემდეგ გაძლევენ სესხს, რომლის გადასახადი ბევრად უფრო მეტია, ვიდრე ონლაინ სესხის შემთხვევაში _ ლიზინგის საპროცენტო განაკვეთი 50%-ია, თუმცა, ამას ემატება დღგ, გაცემის საკომისიო და ჯამში ეს თანხა საკმაოდ დიდია. მაგალითად, თუ ამ დრომდე 300-ლარიან ონლაინ სესხში ყოველთვიურად იხდიდით 10 ლარს, ახლა ეს თანხა 56 ლარს შეადგენს.
როგორც მიკროსაფინანსო ორგანიზაციებში გვითხრეს, ლიზინგი კანონით დასაშვებია და ამ ფორმით, იანვარში ძალიან ბევრმა ადამიანმა ისარგებლა.
როგორ აპირებს ამ პრობლემების მოგვარებას ხელისუფლება, ამ დროისთვის უცნობია. ეროვნულ ბანკში არ გამორიცხავენ, რომ რეგულაციების პაკეტს გადახედონ.
