ბევრმა არც კი იცის, რომ საკუთარ ბაღში დარგული, მეტად ლამაზი, ორიგინალური, ტყვიისფერი, დანაკვთული ფოთლებით და იასამნისფერი ყვავილებით შემკული ლამაზი მცენარე არტიშოკია. მას, 50 საუკუნეა, კაცობრიობა იყენებს, როგორც მეტად სასარგებლო, ვიტამინებით და კალორიებით მდიდარ საკვებ მცენარეს. ის დიდი პოპულარობით სარგებლობდა ძველ ბერძნებსა და რომაელებში.
არტიშოკი (ლათინურად ჩყნარა ცარდუნცულუს) _ ეს არის მრავალწლიანი მცენარე, რომელიც ბუნებრივად იზრდება ევროპასა და აზიაში. სახელი არტიშოკი _ ჩყნარა _ ბერძნულიდან ითარგმნება, როგორც ძაღლი. არტიშოკის თავისებური ფოთლებიდან გამომდინარე, რომელიც ძაღლის კბილებს წააგავს. მიიჩნეოდა, რომ არტიშოკის საჭმელებში გამოყენებით მცირდებოდა ადამიანის ოფლდენადობა, ხელს უწყობდა სუნთქვას, ხოლო არტიშოკიდან გამონაწური (აყვავებამდე) სითხე კარგი იყო თმის ცვენის საწინააღმდეგოდ.
გარდა გემრიელი თვისებებისა, არტიშოკი გამოირჩევა ძალიან კარგი ქიმიური შემადგენლობით. შეიცავს რკინას, კალციუმს, ფოსფორს, ვიტამინებს _ C, B, P, A.
არტიშოკი ასევე წარმოადგენს დიეტურ საკვებს, რომელიც შესაძლოა, მოიხმარონ შაქრიანი დიაბეტით დაავადებულმა ადამიანებმა. უძველესი დროიდან ეს მცენარე გამოიყენება პადაგრისა და სიყვითლისგან გამოჯანმრთელების პროცესის დასაჩქარებლად. არტიშოკი არის ღვიძლისა და თირკმლების ძლიერი გამწმენდი საშუალება. მისი ფოთლებისა და ყუნწის ნახარში გამოიყენება, როგორც ქოლესტერინის დარეგულირების საშუალება. ასევე არეგულირებს შარდმჟავას კონცეტრაციას სისხლში.
ალკოჰოლის ზედმეტი დოზის მიღებისა და მოწამვლის შემთხვევაში, არტიშოკის წვენის მიღება მნიშვნელოვნად ანეიტრალებს ზედმეტი დოზით ალკოჰოლის მიღების შედეგად ორგანიზმში არსებულ მავნე ნივთიერებათა მოქმედებას.
ხალხურ მედიცინაში არტიშოკი ცნობილია, როგორც კარგი ნაღველმდენი საშუალება.
არტიშოკის გამრავლება ხდება, როგორც თესლით, ასევე ნერგის სეგმენტებად დაყოფით. სასურველია პლანტაციის განახლება, ყოველ 4-5 წელიწადში ერთხელ, ვინაიდან ძველ მცენარეებს უმცირდებათ პროდუქციის ხარისხი და მოსავლიანობა.
არტიშოკი ჩვენს სუბტროპიკულ ზონაში იოლად იტანს ზამთრის ყინვებს და ასევე ზამთარში იოლად ინარჩუნებს მიწისზედა ნაწილებს. ადრე გაზაფხულზე კარგად განვითარებულ მცენარეს შეუძლია იმდენი ნერგის მოცემა, რამდენი სეგმენტიც გააჩნია ძირზე.
როცა აშენებენ საწარმოო პლანტაციას და საჭიროა გაცილებით მეტი სარგავი მასალა, ამრავლებენ თესლით. მწიფე ნაყოფი შეიცავს დიდი რაოდენობით თესლს, რომელსაც მარტი-აპრილში თესავენ კარგად განოყიერებულ, ორგანული ნივთიერებით მდიდარ ნიადაგში, რომელიც მოთავსებულია სავეგეტაციო ჭურჭლებში. ყუთებში ჩათესვის შემთხვევაში, აღმონაცენის 2-3 სანტიმეტრის მიღების შემდეგ, ახდენენ მათ ინდივიდუალურად გადაჩითილებას, რომელსაც შესაბამისად რწყავენ. სრულფასოვანი თესლ-ნერგის მიღების შემდეგ, ის მზადაა პლანტაციის გასაშენებლად.
არტიშოკის პლანტაციის გასაშენებლად სასურველია, შეირჩეს გრენაჟირებული, განოყიერებული და მზისგან კარგად განათებული ტერიტორია, რომელიც დაცულია ქარების მავნე ზემოქმედებისგან.
საწარმოო პლანტაციაში მცენარეები ირგვება მწკრივში, 50-70 სმ დაშორებით, ხოლო რიგთაშორი 1,2 _ 1,5 მეტრი დაშორებით.
არტიშოკი განვითარებულ ქვეყნებში ითვლება, როგორც საუკეთესო დელიკატესი. ასევე მსოფლიოში ითვლება ერთ-ერთ ძვირადღირებულ პროდუქტად, რაც მას პერსპექტიულ კულტურათა რიგში დამკვიდრებას უქადის.
გურიაში არა ერთ ოჯახში არსებობს ამ მცენარე-ყვავილის ნერგი. ჟურნალისტ მარინე ჩიხლაძეს, ჩემს ოჯახში სტუმრობისას გაუკვირდა და თქვა, რომ ეს მცენარე, დიდი ხანია ეზოში აქვს, როგორც ყვავილი და არ იცოდა მისი, როგორც უნიკალური ბოსტნეულის შესახებ. დროა, გურიაშიც ბევრმა მოაშენოს არტიშოკი, რომლის ბუმიც, დარწმუნებული ვარ, მალე დადგება.
აკაკი ღლონტი,სოფლის მეურნეობის განვითარების ცენტრის მთავარი სპეციალისტი
