სოფელი ლიხაური ოზურგეთის მუნიციპალიტეტში არაერთი ისტორიული ნიშანსვეტითა და ღირსებით გამორჩეული სოფელია. ამჯერად აქ მდებარე ერთი პატარა სამოთხის შესახებ ვუამბობთ მკითხველს.
ანგელინა და არლი (ალიკა) ცეცხლაძეების ეზო-გარემო “ყვავილების ქვეყანაა”, რომელთანაც დაჩოქილიცა და მუხლგამართულიც, 30 წელია, ყოველდღიურად ფუსფუსებს ცოლ-ქმარი. ყვავილებთან მუსაიფი მათ ყოველდღიურ შრომას სიცოცხლის მარადიულობის შეგრძნებით წარმართავს და მოღლილ მარჯვენას სიმსუბუქეს უნარჩუნებს.
_ რაც ამ ყვავილებს შრომა და თვალ-ყურის ყოველწამიერი დევნება სჭირდება, იმის ანაზღაურება რას ძალუძს? მაგრამ როცა მთელი სიცოცხლე საყვარელ საქმეს ემსახურები, თან მასთან პროფესიული ხაზიც გაკავშირებს, ის შენი არსებობის აზრი ხდება და ვერ სცილდები, ვერ ელევი. გგონია, რომ უიმისოდ სასიცოცხლო ძარღვი ფეთქვას შეწყვეტს, _ ამბობს დიდი ოჯახის დიდი დიასახლისი ანგელინა თოიძე.
პირველად სათბური 35 წლის წინ ააშენეს, თუმცა, თავიდან მხოლოდ კიტრი და პომიდორი მოჰყავდათ. ცოტა მოგვიანებით, ყვავილების ბიზნესზე დაიწყეს ფიქრი. რადგან ქალბატონი ანგელინა უმაღლესი აგრონომიული განათლებითაა, დიდხანს მუშაობდა საყვავილე მეურნეობაში და ამანაც განაპირობა მომავალი საქმიანობის მიმართულება. ჯერ ყველანაირი ვარდის ჯიში მოიძია: წითელი, ყვითელი, თეთრი, ვარდისფერად და ხავერდოვნად (შავს ეძახიან) წოდებული. შემდეგ სხვა ყვავილებსაც მიეფერა _ ქრიზანთემები, ნაირფერი გეორგინები, ჰერბერები, კალა თუ გლადიოლუსები და უსაყვარლესი ასტრამერია, იგივე ორქიდეა, რომელსაც ოჯახი განსაკუთრებით დაჰფოფინებს.
_ ვარდებზე განსაკუთრებით ბევრი ვიზრუნეთ. საერთოდ, ყვავილთა დედოფალს მშრალი ჰავა უყვარს, აღმოსავლეთ მხარეს უფრო ეგუება, ჩვენთან უჭირს _ ღეროს ისე ვერ აძლიერებს, როგორც იქ. ულამაზესი ყვითელი ვარდი “გლორია” აღარ მაქვს, უფრო სწორად, თავი დავანებე მის მოშენებას, რადგან ბიზნესში არ გამომადგა, ძალიან მალე ჭკნება, სუსტია, გამძლეობა არ აქვს. ისე უმშვენიერესია, ალბათ, ყველაზე ლამაზი, მაგრამ ბიზნესით დაკავებულისთვის _ წამგებიანი, _ გვიამბობს ქალბატონი ანგელინა და ამჯერად აყვავებულ ორქიდეას ეფერება, რომლის მოშენებას განსაკუთრებული შრომა უძღვნა.
_ ასტრამერია, იგივე ორქიდეა ჰოლანდიური ჯიშია, ძალიან ძნელად მოსავლელი და გასახარებელი, პატარა ხახვივით ბოლქვები აქვს. ადრე გაზაფხულზე ამოდის, 10-15 სმ სიმაღლეს რომ მიაღწევს, პირველი ბადე სჭირდება, რასაც მწკრივებს შორის წვრილი, გრძელი ზონარის გადაჭიმვით ვაკეთებთ, თითოეულ ძირს “ვაპატიმრებთ”, ოთხკუთხა უჯრედში ვსვამთ, რადგან უამისოდ ადვილად გადაიხრება და გასაყიდად უვარგისი გახდება.
ცეცხლაძეები ორქიდეას განსაკუთრებით უფრთხილდებიან, რადგან რამდენადაც ნაზი და სათუთი მოსავლელია, იმდენად, სხვა ყვავილებთან შედარებით, შემოსავლიანია. იგი მაისიდან გვიან შემოდგომამდე აგრძელებს ყვავილობას, ვიდრე ყინვა არ შემოჰკრავს. ყვავილობის დამთავრების შემდეგ, არანაკლებ მოსახმარია ორქიდეას ღერო-ფოთლიანი მწვანე ნაწილი, რომლითაც სხვადასხვა გვირგვინი და იკებანა ფორმდება. ერთადერთ საშიშროებას ასტრამერიისთვის ყინვა წარმოადგენს.
ზამთარ-ზაფხულ მუდმივი ყვავილობით კი ცეცხლაძეების “ყვავილების ქვეყანას” უამრავი ჯიშისა და ფერის ქრიზანთემა ამშვენებს. ამ ყვავილის მოვლასაც განსაკუთრებით საძნელო საქმედ მიიჩნევს ქალბატონი ანგელინა, რადგან, მართალია, მას ყინვა ვერ ვნებს, მაგრამ ყოველ წელს ახალ ნერგს სჭირდება გამოყვანა, თითოეულ ღეროს კი _ მთავარ ღეროდ ამოყვანა და დანარჩენი მცირე ღერაკების შეტეხვა.
_ განსაკუთრებით ლამაზი ჰოლანდიური ჯიშის ქრიზანთემაა, ღვინისფერიდან თეთრში გარდამავალი, _ გვაჩვენებენ ცეცხლაძეები და საადრეო და საგვიანო ჯიშების თავისებურებაზე გვესაუბრებიან, _ თანმიმდევრულად გვაქვს განლაგებული, რომელი უფრო ადრე შემოდის, მერე მომდევნო და ასე შემდეგ. მყიდველი, განსაკუთრებით, შემოდგომაზე და ზამთარში ეტანება, საერთოდ კი, კლიენტი არ აკლია ამ ყვავილს. თითქმის ყველანაირი ჯიშის გეორგინასა და გლადიოლუსს აქ გაზაფხულზე და ზაფხულში ნახავთ, _ კაშკაშა, ნათელი ფერებით…
ცეცხლაძეების ეზოში პატარა ღელე მოედინება, რომელსაც მათი გარემოსთვის მაცოცხლებელი ფუნქცია ენიჭება. სათბურის დასაწყისში წყლის კალაპოტს ნახევრად გმანავენ, რაც გაშლილი, მარაოსებური ფორმით რწყავს ყავილების ფართობს.
გაზაფხულზე, ყოველ მესამე დღეს ყვავილებს მომცრო სარებისა და ორკაპი ჯოხების დაყენება და ზედ მიკვრა სჭირდება, მიწაზე რომ არ დაეფინოს. სათბურის გასათბობ მასალად აქამდე დიზელს იყენებდნენ, თუმცა, სიძვირის გამო, სხვა გამოსავალი მოძებნეს _ ნახერხს ხმარობენ, რომელიც სოფელში ხელმისაწვდომი და ადვილად საშოვნელია.
ქალბატონი ანგელინა საოჯახო საქმიანობისა და მცირე ბიზნესის გამწევ და მამოძრავებელ ძალად საკუთარ მეუღლეს, ალიკა ცეცხლაძეს მიიჩნევს:
_ აი, ახლაც ტყეშია წასული. არის სხვადასხვა ჯიშის ბუჩქოვანი მცენარე, რომლის ღეროებსა თუ ბუსუსს, სხვადასხვა ხავსს მუშაობის პროცესში გასაფორმებლად ვიყენებთ. მეუღლის ძალისხმევით უზრუნველყოფილი ვარ. ძალზე შრომატევადი და დამღლელი პროცესია ჩვენი ყოველდღიურობა, რასაც ვირჯებით, იმდენის ანაზღაურება შეუძლებელია, თუმცა, ნებისმიერი საქმე, რომელსაც გულით და სიყვარულით აკეთებ, ასეა. რა ენერგიასაც შიგ დებ, იმის საფასურის საწყაო შეუვსებელია.
მათ ერთადერთი ვაჟი და სამი შვილიშვილი ჰყავთ. რძალი, ბავშვების მოვლასთან ერთად, მეუღლის თანადგომით, სხვა საოჯახო სამეურნეო საქმეებსაც უძღვება. ასე იკვრება ურყევი წრედი, რომელიც ცეცხლაძეთა ოჯახის სახელის “საფირმო ნიშანს” წარმოადგენს, _ ისინი განსაკუთრებულნი არიან, შრომისმოყვარეობითა და შინაგანი კულტურით, ჭირსა და ლხინში ადამიანთა გვერდში დგომით.
ანგელინა თოიძეს საკუთარი პროფესიის წყალობად მიაჩნია, რომ ყვავილთა სამყაროს გულშემატკივარია და მისი სიყვარული ასულდგმულებს. ტრაგედიად აღიქვამს ჩვენი ფლორისა და ფაუნის სავალალო მდგომარეობას:
_ ადრე აგრონომები მუშაობდნენ, ხდებოდა ყველანაირი მცენარის, მწვანე მასივების სისტემატიური შეწამვლა, აგრონომები თავს ევლებოდნენ ბუნებას. ახლა ავსებულია ყველაფერი მწერებით, ბუგრებით, სხვადასხვა მავნებლებით. ყვავილებს მუდმივად ვუტარებ შეწამვლით სამუშაოებს, ისე არაფერი გამოვა, მიწაც სულ თვალ-ყურის დევნებას საჭიროებს. როგორც კი სოკოვან ბუშტუკს დავინახავ ნიადაგში, მაშინვე პრეპარატის საყიდლად გავრბივარ. თუ აკვირდებით, ბოლო ხანს, ხშირად ნახულობთ გრძელღეროიან ყვავილს? ჩვენც, ამ საქმით დაკავებული ადამიანები სხვა მცენარის ღეროზე ვასკვნით კოკორს. მიუხედავად იმისა, რომ მე საგანგებოდ ვუვლი ნიადაგსა და მცენარეს, მაქვს გრძელღეროიანი ყვავილები, ეს პრობლემა მაინც მაწუხებს. სპეციალობით ენტომოლოგი ვარ და გული მწყდება, რომ ჩემი პროფესია უგულებელყოფილია. ახლა გავიგონე, აგრონომებისთვის კონკურსს აცხადებენო და გამიხარდა, რაც შეიძლება, სასწრაფოდ უნდა მიხედონ ამ საქმეს, თორემ უკვე საფრთხის წინაშე ვდგავართ, _ წუხს ქალბატონი ანგელინა და ერთ ისეთ სურვილს გვიმხელს, როგორიც “კარმიდამო ჩემის” ბევრ შრომისმოყვარე და საოჯახო ბიზნესით დაკავებულ რესპონდენტს გამოუთქვამს: _ იაფი კრედიტი ბედნიერება იქნება მცირე ბიზნესით დაკავებული ადამიანებისთვის. ჩვენც დიდი სურვილი გვაქვს, გავაფართოოთ საქმიანობა, მაგრამ საკუთარი ფული იმდენი არ მაქვს, რომ შესაძლებლობის მაქსიმალურ გახორციელებაში დამეხმაროს. ადრე აბაშიძის ქუჩაზე მქონდა საკუთარი პატარა ყვავილების მაღაზია-ბუტიკი, რომელიც დამინგრიეს, როცა ეს ქუჩა კერძო პატარა ჯიხურებისგან გაათავისუფლეს.
ანგელინა და ალიკა ცეცხლაძეებს ხშირად რეგიონს გარეთაც გაქვთ “ყვავილების ქვეყანა”. თბილისსა და ბათუმს სტუმრობენ უფრო მეტად და მაღაზიებსა თუ ჯიხურებს ერთდროულად აბარებენ საკუთარ პროდუქციას.
ასე მიჰქრიან ყვავილთა ხავერდებით მოქარგული დღეები, რომელსაც ცეცხლაძეთა ოჯახის სახით, მარად ფხიზელი და დახელოვნებული შემოქმედი ჰყავს, რათა ადამიანებს ნაირ-ნაირ ფერთა სურნელება და ხიბლი არ მოაკლოს.
