მწერების მრავალი სახეობა იკვებება და ვითარდება მკვდარი მერქნის ხარჯზე. ასეთ მწერებს ქსილოფაგები ეწოდება. ქსილოფაგები აზიანებენ შენობის ხის კონსტრუქციებს, ავეჯს, მუსიკალურ ინსტრუმენტებს და ა.შ. ისინი ტექნიკური მავნებლები არიან. მათი ზემოქმედებით ხის კონსტრუქციები თუ ნაკეთობები სიმტკიცეს კარგავს.
ყველაზე უფრო დიდი ზიანი ხოჭოების რაზმის წარმომადგენლებს მოაქვთ; ამ მხრივ, პირველ რიგში აღსანიშნავია ხარაბუზების და რკილების ოჯახის წარმომადგენლები.
ხარაბუზას რამდენიმე სახეობაა ზიანის მომტანი. ძირითადად, ქარცი ხარაბუზა და სახლის შავი ხარაბუზა გვხვდება.
ქარცი ხარაბუზა კვერცხს დებს ხის ნაპრალებში, განსაკუთრებით კი იქ, სადაც ხის ორი ნაჭერი ერთმანეთს ედება. არის შემთხვევები, როდესაც იგი კვერცხს დებს მოპრიალებულ ზედაპირზე და აზიანებს ისეთ ძვირფას ნივთებს, როგორიცაა მუსიკალური ინსტრუმენტები. კვერცხდების წინ, დედალი ხარაბუზა გამოყოფს წებოვან ნივთიერებას, რითაც კვერცხები ეკვრება ზედაპირს, გამოჩეკილი მატლები უმალვე შეიჭრებიან ხის ზედაპირში და იწყებენ ღრღნას; ხვრელები თავდაპირველად წვრილია და შემდგომში ფართოვდება მატლების ზრდასთან ერთად. მატლები მიაღწევენ რა ხის მასალის პერიფერიულ ნაწილს, უკან ბრუნდებიან საწინააღმდეგო მიმართულებით; სამატლე “სავალი გზები” გაჭედილია ნაღრღენი ფქვილით. ქარცი ხარაბუზას ერთი თაობის განვითარებას 3-4 წელი სჭირდება.
სახლის შავი ხარაბუზა _ ქარცი ხარაბუზასგან განსხვავებით, შავი ხარაბუზა ავეჯში იშვიათად გვხდება, ის უფრო წიწოვანი ჯიშების მერქნისაგან დამზადებულ კონსტრუქციებში მავნეობს. მისი მატლები, ქარცი ხარაბუზას მატლებისგან განსხვავებით, ხვრელებს ბოჭკოების პარალელურად აკეთებენ. მატლის სრულ განვითარებას 3-5 წელი სჭირდება.
რკილი აზიანებს როგორც ავეჯს, ასევე სახლის ხის კონსტრუქციებს, განსაკუთრებით იმ ნაწილებს, რომლებიც წვიმის დროს სველდებიან. მათ მიერ დაზიანებული მერქანი ხშირად დაფუტრულია. მისმა ძლიერმა გავრცელებამ შეიძლება სახურავის ჩამოშლაც გამოიწვიოს. დაზიანებული ადგილებიდან ნაღრღენი ფქვილი ცვივა. რკილი წელიწადში ორ თაობას იძლევა.
ბრძოლის ღონისძიებები
როგორც ხარაბუზების, ასევე რკილის გავრცელებისთვის ხელსაყრელია გაუნიავებელი სახლები თუ სათავსოები, რადგან მათ უყვართ ნესტიანი გარემო, ამიტომ, ვენტილაცია ერთ-ერთი აუცილებელი ღონისძიებაა მათ წინააღმდეგ.
სახლის მშენებლობისას, სასურველია ყურადღება მივაქციოთ (განსაკუთრებით სახურავის) მასალას, რომელიც არ უნდა იყოს გაუქერქავი (ქერქი უნდა გაეცალოს 100 %-ით); საშენი მასალა უნდა იყოს სრულფასოვნად გამხმარი.
მავნებლის გაჩენის შემთხვევაში (რკილი, ხარაბუზა), უნდა მივმართოთ ქიმიურ ღონისძიებებს. სასურველია შეწამვლა შესაბამისი პრეპარტებით, სეზონის მანძილზე მინიმუმ ორჯერ _ ერთ გაზაფხულზე (აპრილ-მაისში), როცა კვერცხდება მიდის და მეორე _ ივლის-აგვისტოში (რკილი ამ პერიოდისთვის მეორე თაობას იძლევა). გაზაფხულის წამლობა, რკილისა და ხარაბუზის შემთხვევაში, ხელს უშლის კვერცხდებას და მავნებლის შემდგომ გავრცელებას, ხოლო ზაფხულის წამლობა, უშუალოდ მავნებელთან ბრძოლის ღონისძიებაა. განსაკუთრებით ეფექტურია ისეთი პრეპარატები, რომელთაც ფუმიგაციის უნარი გააჩნიათ. კარგ ეფექტს იძლევა მავნებლით დასახლებული ზედაპირის დასველება შესაბამისი ხსნარით.
აღნიშნული მავნებლები, ცხოვრების წესიდან გამომდინარე, რთულად მოსაცილებელია; ამიტომ, ერთჯერადი ღონისძიებით მათგან განთავისუფლება ძალიან რთულია.
ფერმერთა მომსახურების ცენტრებში შეხვდებით როგორც მშენებლობაში გამოსაყენებელი ხის მასალა-კონსტრუქციების დასამუშავებელ პრეპარატებს, ასევე საყოფაცხოვრებო პირობებში (ავეჯი, იატაკი, ჭერი და ა.შ.) გამოყენებისთვის დაშვებულ და ნებადართულ თანამედროვე საშუალებებს. მთავარია, ნუ გადადებთ და დროულად ჩაატარეთ შესაბამისი ღონისძიებები.
