სომხეთის ტერიტორიაზე, გამოქვაბულში ნაპოვნია მსოფლიოში უძველესი ფეხსაცმელი. სწავლულებმა განსაზღვრეს მისი „ასაკი“ – დაახლოებით 5 500 წელი. ისტორიამდელი ფეხსაცმლის ხელოვნების ნიმუში არქეოლოგებმა ენეოლითის ეპოქის საცხოვრისის გათხრების დროს ვაიოც ძორის სამხრეთ ნაწილში აღმოაჩინეს.
ამ ფეხსაცმლის ტყავის ნაწილები რადიონახშირბადული მეთოდით მისი დამზადების დროის განსაზღვრისთვის, კალიფორნიაში, ოქსფორდის უნივერსიტეტში გაგზავნეს.
ფეხსაცმელს წინ თასმა აქვს და ინდიელების მოკასინებს მოგვაგონებს. ზედაპირი დამზადებულია ტყავის მთლიანი ნაწილისგან. მისი სიგრძე 23,5 სანტიმეტრია (რაც 37 ზომას შეესაბამება), სიგანე კი – 7,6-დან 10 სანტიმეტრამდე. მისი ფორმის მიხედვით თუ ვიმსჯელებთ, ეს უნდა იყოს მამაკაცის მარჯვენა ფეხის ფეხსაცმელი, რომელიც გამოტენილი იყო თივით და, ალბათ, მომზადებული იყო შესაკეთებლად ან დიდი ხნით შესანახად.
გამოქვაბულის იატაკი, სადაც ფეხსაცმელი იპოვეს, ჯერ კიდევ უძველეს დროს მოფენილი იყო ცხვრის ექსკრემენტებით, რომლებიც თავისებური კონსერვანტის როლს ასრულებდა. სტაბილური სიმშრალისა და სიგრილის გამო, ფეხსაცმელი და სხვა საგნები თითქმის პირველყოფილი სახით არის შენახული. იმავე გამოქვაბულში არქეოლოგებმა იპოვეს ხორბლის, ქერის, გარგარისა და სხვა საჭმელი მარაგის კარგად შენახული ნიმუშები.
ერთ-ერთი სწავლულთაგანი, ირლანდიის უნივერსიტეტის თანამშრომელი, აღფრთოვანებულია ნაპოვნით: „ეს დიდი წარმატებაა. ჩვეულებრივ, ჩვენ ვპოულობთ თავის ქალებს, რომელთა მიხედვით ძნელია ჩვენი შორეული წინაპრების ყოველდღიური ცხოვრების სურათის აღდგენა: რას ჭამდნენ ისინი, რას სვამდნენ, რას აკეთებდნენ, რას იცვამდნენ… ახლა გვაქვს შანსი, ჩავიხედოთ იმ საზოგადოების ცხოვრებაში“.
