ადამიანის უფლებათა ცენტრმა 2019 წლის 20-21 ივნისის მოვლენებთან დაკავშირებული სისხლის სამართლის საქმეების სამართლებრივი ანალიზი მოამზადა.
დოკუმენტის მიზანია, საერთაშორისო პრაქტიკაზე დაყრდნობით და ქართული სპეციფიკის გათვალისწინებით, გასული წლის 20-21 ივნისის მოვლენების შემდეგ დაწყებული სისხლისსამართლებრივი დევნის ფაქტებისა და სხვადასხვა პირთა მიმართ მიმდინარე სისხლის სამართლის საქმეების სამართლებრივი შეფასება.
ანალიტიკური დოკუმენტი აერთიანებს პოლიტიკური პარტიების ლიდერების – ირაკლი ოქრუაშვილისა და ნიკანორ მელიას, ასევე – სამოქალაქო აქტივისტების და საპროტესტო აქციაში მონაწილეების: გიორგი რურუას, გიორგი ჯავახიშვილის, თორნიკე დათაშვილის, ბესიკ თამლიანის ზურაბ ბუდაღაშვილის, კახაბერ კუპრეიშვილის, ცოტნე სოსელიას, მორის მაჩალიკაშვილისა და ბეჟან ლორთქიფანიძის წინააღმდეგ მიმდინარე სისხლის სამართლის საქმეების სამართლებრივ ანალიზს.
კვლევა ეფუძნება ადამიანის უფლებათა ცენტრის სასამართლო მონიტორების მიერ 20-21 ივნისის მოვლენებთან დაკავშირებულ სისხლის სამართლის საქმეებზე სასამართლო პროცესების მონიტორინგის დროს შედგენილ ანგარიშებს; იდენტიფიცირებულ პრობლემურ მატერიალურ და საპროცესო-სამართლებრივ საკითხებს; ბრალდებულებთან / მსჯავრდებულებთან და მათ უფლებადამცველებთან ინტერვიუების შედეგად მიღებულ ინფორმაციას: ასევე სისხლის სამართლის საქმეებთან დაკავშირებულ სხვა დოკუმენტებს.
20-21 ივნისის მოვლენებთან დაკავშირებულ სისხლის სამართლის საქმეებში გამოვლენილი პრობლემური საკითხები კვლევაში შეფასებულია ეროვნული და საერთაშორისო კანონმდებლობითა და ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს მიერ დადგენილი სტანდარტებისა და მოთხოვნების შესაბამისად.
კვლევის პროცესში შესწავლილია საქმეებში არსებული ბრალდების შესახებ დადგენილებები, დაცვისა და ბრალდების მხარეების შუამდგომლობები, სასამართლოების მიერ მიღებული განჩინებები, შუალედური გადაწყვეტილებები, განაჩენები, სახალხო დამცველის მიერ საერთო სასამართლოებსა და საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოში გაგზავნილი სასამართლო მეგობრის მოსაზრებები (Amicus Curiae), ვენეციის კომისიის ანგარიშები/დასკვნები, ევროპის საბჭოსა და საერთაშორისო ორგანიზაცია Amnesty International-ის მიერ შემუშავებული პოლიტიკური პატიმრის შესახებ კრიტერიუმები.
20-21 ივნისის მოვლენებთან დაკავშირებული საქმეების შესწავლისას იდენტიფიცირებული ადამიანის უფლებების დარღვევები, პოლიციელების მხრიდან გამოვლენილი კანონდარღვევები და სისხლისსამართლებრივი დევნის პრაქტიკა აჩენს მრავალ კითხვას სახელმწიფოს მხრიდან შერჩევით მიდგომასა და კონკრეტული პირების მიმართ, სისხლის სამართლის საქმეების მიზანმიმართულად წარმოებასთან დაკავშირებით, რაც სისტემური ხარვეზების აღმოფხვრის ნაცვლად, დემონსტრანტების სამაგალითოდ დასჯის სურვილსა და მათ დაპატიმრებაში გამოიხატება.
სახელმწიფოს მხრიდან დაუფარავად ვლინდება მკაცრად დიფერენცირებული დამოკიდებულება ერთნაირი შემთხვევების მიმართ, როდესაც სავარაუდო დანაშაულის ჩამდენი სამართალდამცავებისაგან განსხვავებით, გონივრული და ობიექტური საფუძვლების გარეშე, აქტიურად იწყებას დემონტრანტთა მიმართ სისხლისსამართლებრივი დევნა და გენერალური პროკურატურის შაბლონური, აბსტრაქტული და ხშირ შემთხვევაში, სრულიად იდენტური შუამდგომლობების საფუძველზე, მათ მიმართ გამოიყენება წინასწარი პატიმრობები, შედეგად კი, დგება გამამტყუნებელი განაჩენები ან ფორმდება საპროცესო შეთანხმებები, ბრალდებულთა მხრიდან დანაშაულის აღიარების პირობით. საქმეთა შესწავლამ, ასევე, გამოავლინა, რომ ხშირ შემთხვევაში, გამოძიებას ამოძრავებს ერთადერთი მიზანი – მიაღწიოს აღკვეთის ღონისძიების სახით პატიმრობის გამოყენებას.
სახელმწიფოს მხრიდან პოზიტიური და ნეგატიური ვალდებულებების უგულვებელყოფის საფუძველზე, სავარაუდოდ, დარღვეულია საქართველოს კონსტიტუციითა და ადამიანის უფლებათა დაცვის საერთაშორისო დოკუმენტებით გარანტირებული გამოხატვის თავისუფლების, არასათანადო მოპყრობისგან დაცვის, სწრაფი და ხარისხიანი მართლმსაჯულებისა და სამართლიანი სასამართლოს ხელმისაწვდომობის უფლებები.
ადამიანის უფლებათა ცენტრი 20-21 ივნისის მოვლენებთან დაკავშირებული სისხლის სამართლის საქმეებს პროექტის, „საზოგადოებრივი მოვლენების მონიტორინგის“ ფარგლებში აკვირდება. ამ დროისთვის მონიტორინგი ეხება 17 საქმეს, სადაც სავარაუდო პოლიტიკური მოტივი იკვეთება. პროექტის მხარდამჭერია აშშ-ის ფონდი – „ეროვნული წვლილი დემოკრატიისთვის“ (NED).
