რამდენი ოჯახი იღებს საარსებო შემწეობას გურიაში და ეფექტურია თუ არა სახელმწიფო პროგრამები

“გურიაში საარსებო შემწეობას 3 956 ოჯახი იღებს. საარსებო შემწეობის მიმღებ პირთა რაოდენობა 14 790-ს შეადგენს; საარსებო შემწეობის მიმღებთა რაოდენობა, ვისაც საზოგადოებრივი დასაქმების ხელშეწყობის ფარგლებში 4 წლის განმავლობაში გარანტირებულად შეუნარჩუნდებათ საარსებო შემწეობა _ 2 664 ოჯახს, ჯამში კი შემწეობის მიმღებთა რაოდენობა 12 473 ადამიანია”, _ ამის შესახებ სოციალური მომსახურების სააგენტოს გვერდზე გამოქვეყნებულ სტატისტიკაშია ნათქვამი.

გურიის რეგიონში შემავალი მუნიციპალიტეტების მიხედვით, ლანჩხუთში საარსებო შემწეობას 1 130 ოჯახი იღებს; საარსებო შემწეობის მიმღებ პირთა რაოდენობა კი 4 154-ს შეადგენს. საზოგადოებრივი დასაქმების ხელშეწყობის ფარგლებში 668 ოჯახია ჩართული, დასაქმებულ პირთა რაოდენობა კი 3047-ს შეადგენს.

რაც შეეხება ოზურგეთს, ოზურგეთში საარსებო შემწეობას 1 029 ოჯახი იღებს. საარსებო შემწეობის მიმღებ პირთა რაოდენობა 3 142-ს შეადგენს; საზოგადოებრივი დასაქმების ხელშეწყობის პროგრამაში ჩართულია 269 ოჯახი. პროგრამის ფარგლებში დასაქმებულ პირთა რაოდენობა 1 107-ს შეადგენს.

აქვე, სოციალური მომსახურების სააგენტოს ცნობით, ოზურგეთის რაიონში 1 286 ოჯახი იღებს საარსებო შემწეობას; საარსებო შემწეობის მიმღებ პირთა რაოდენობაა 5 487; საზოგადოებრივი დასაქმების ხელშეწყობის პროგრამაში ჩართულია 1 034 ოჯახი; პროგრამის ფარგლებში დასაქმებულ პირთა რაოდენობა 5 077-ს შეადგენს.

რაც შეეხება ჩოხატაურს, აქ საარსებო შემწეობას 511 ოჯახი იღებს, საარსებო შემწეობის მიმღებ პირთა რაოდენობა კი 2 007-ს შეადგენს. სოციალური დასაქმების ხელშეწყობის პროგრამაში 693 ოჯახია ჩართული, ხოლო პროგრამის ფარგლებში დასაქმებულ პირთა რაოდენობა 3 242-ს შეადგენს.

ამავე მონაცემების თანახმად, სულ საქართველოში საარსებო შემწეობას 130 026 ოჯახი იღებს, ხოლო სოციალურად დაუცველთა დასაქმების პროგრამაში 53 740 ოჯახია ჩართული.

ეფექტურია თუ არა სახელმწიფო პროგრამები სოციალურად დაუცველი, საარსებო შემწეობის მიმღები ოჯახების დასახმარებლად? დაცულია თუ არა სოცდასაქმებულთა უფლებები? რა უნდა გაკეთდეს მდგომარეობის გასაუმჯობესებლად?_ ამ კითხვებზე პასუხების მისაღებად “გურია ნიუსი” უფლებათა დაცვის საერთაშორისო ცენტრის (ICFRP) დასაქმების, სოციალური საკითხებისა და მოქალაქეობის სექციის (SOC) ხელმძღვანელს, ქეთევან ყაჭეიშვილს ესაუბრა.

როგორც ქეთევან ყაჭეიშვილი ამბობს, “სიღარიბე და არასათანადო სოციალური დაცვა მნიშვნელოვან ზეგავლენას ახდენს შესაბამის მოსახლეობაზე არამარტო საქართველოში, არამედ მთელ მსოფლიოში. სიღარიბესთან ეფექტიანი ბრძოლისთვის, არსებითია, ეკონომიკურ და ფინანსურ საკითხებზე მსჯელობასთან ერთად, საქართველოში, ასევე, მოხდეს სოციალური დაცვის მექანიზმების განვითარება და მათზე წვდომის უზრუნველყოფა”.

ქეთევან ყაჭეიშვილის ინფორმაციით, 2024 წლის აგვისტოში, საარსებო შემწეობის მიმღებთა ოდენობამ ისტორიულ მაქსიმუმს _ 680 833 ადამიანს, მიაღწია. შემწეობის მიმღები ადამიანების წილი საერთო მოსახლეობის 18.4 %-ს შეადგენს. ამასთან, აღსანიშნავია, რომ ცალკეულ მუნიციპალიტეტებში საარსებო შემწეობის მიმღებთა რიცხვი ქვეყნის საშუალო მაჩვენებელს მნიშვნელოვნად აღემატება.

2024 წლის მონაცემებით, 9 მუნიციპალიტეტში საარსებო შემწეობის მიმღებთა წილი ადგილობრივი მოსახლეობის 40%-ზე მეტი იყო, რაც ადგილობრივი მოსახლეობის მძიმე სოციალურ-ეკონომიკური მდგომარეობის მაჩვენებელია.

“მიზნობრივი სოციალური დახმარების პროგრამები, რომელიც ყველაზე მოწყვლადი პირებისა და შინამეურნეობების იდენტიფიცირებასა და დახმარებას ითვალისწინებს, არაერთ ქვეყანაშია გავრცელებული.

რაც შეეხება ჩვენს ქვეყანას, საქართველოში საარსებო შემწეობის პროგრამა სოციალური დაცვის სისტემის ერთ-ერთ მთავარ ელემენტს წარმოადგენს და წლიდან წლამდე კიდევ უფრო მეტ ადამიანს მოიცავს. მიუხედავად მისი მნიშვნელობისა, როგორც ავღნიშნეთ ქვეყანაში სიღარიბის მაჩვენებლები კვლავ მაღალია, ხოლო მოსახლეობის ნაწილი, საარსებო შემწეობის პროგრამის შინაარსითა და ადმინისტრირებით უკმაყოფილო გახლავთ.

 როგორც ცენტრალურ და ადგილობრივ დონეზე სოციალურად დაუცველის სტატუსი და შესაბამისი ქულა არაერთი ბენეფიტის მიღების წინაპირობაა. ადგილობრივ დონეზე არსებული სერვისების მნიშვნელოვანი ნაწილი ექსკლუზიურად სოციალურად დაუცველ მოსახლეობას მიემართება, რაც საარსებო შემწეობის სისტემის მიღმა დარჩენილთა გარიყვას იწვევს ისეთი მნიშვნელოვანი ბენეფიტებიდან, როგორებიცაა, მაგალითად, მედიკამენტების დაფინანსება, უფასო სასადილოს მომსახურება, ერთჯერადი ფულადი დახმარებები, შინ მოვლის სერვისი, კომუნალურ გადასახადების სუბსიდირება და ა. შ.”,  _ ამბობს ქეთევან ყაჭეიშვილი.

რაც შეეხება ჩვენს კითხვას მდგომარეობის გაუმჯობესების შესახებ, უფლებათა დაცვის საერთაშორისო ცენტრის (ICFRP) დასაქმების, სოციალური საკითხებისა და მოქალაქეობის სექციის (SOC) ხელმძღვანელი გვპასუხობს:

“მდგომარეობის გასაუმჯობესებლად საქართველოს ცენტრალური და ადგილობრივი ხელისუფლების მიერ უნდა განხორციელდეს შემდეგი ქმედებები:

გაუქმდეს საკანონმდებლო რეგულაცია, რომელიც ქუჩაში მცხოვრებ ადამიანებს ართმევს შესაძლებლობას, რეგისტრირებულნი იყვნენ სოციალურად დაუცველთა მონაცემთა ბაზაში და მიიღონ საარსებო შემწეობა და მასთან დაკავშირებული ბენეფიტები;

შემუშავდეს სტრატეგიული დოკუმენტი, რომელშიც, მათ შორის დეტალურად გაიწერება ისეთი საკითხი როგორებიცაა სოციალური დაცვის სერვისების გაცემაზე პასუხისმგებელი სუბიექტები და ცენტრალურ და ადგილობრივ დონეზე უფლებამოსილების ჯეროვანი გამიჯვნა;

მოხდეს მიზნობრივი სოციალური შემწეობის სისტემის პერი-ოდული შეფასება და შეფასების შედეგებიდან გამომდინარე ცვლილებების განხორციელება.

საინფორმაციო სისტემის შემუშავება, რომელიც მოიცავს ინფორმაციას საქართველოში მოქმედი ყველა სოციალური ბენეფიტის, მასში ჩართვის წინაპირობების და სამიზნე აუდიტორიის შესახებ;

მოსახლეობის საჭიროებების პერიოდული შესწავლა და შესწავლის შესაბამისად შესაბამის რეგულაციებში მყისიერი ცვლილებების შეტანა.

ცენტრალურ და ადგილობრივ დონეებზე სერვისებში ჩართვის წინაპირობა იყოს არა ბლანკეტური ქულა, არამედ მოსახლეობის რეალური საჭიროებები;

შემცირდეს მიზნობრივი სოციალური დახმარების დანიშვნისა და გაცემის ვადები და ამ მიზნით, მოხდეს ცვლილებები შესაბამის საკანონმდებლო აქტებში;

დადგინდეს მინიმალური ხელფასის ოდენობა;

შემუშავდეს უმუშევრობის დაზღვევის საკანონმდებლო რეგულაცია;

შევიდეს ცვლილება მთავრობის დადგენილებაში, რომლის საფუძველზეც აღმოიფხვრება კერძო სექტორში საჯარო სექტორთან შედარებით დეკრეტულ შვებულების სარგებლობასთან და გასაცემლებთან არსებული უთანასწორობა;

შევიდეს ცვლილება სახელმწიფო ბაჟის შესახებ კანონში, რომლის მიხედვითაც:

_ დევნილები/იძულებით გადაადგილებული პირები/სოციალურად დაუცველები სრულად გათავისუფლდებიან სახელმწიფო ბაჟისგან (ნებისმიერ დავაზე);

_ შრომით-სამართლებრივ დავაზე მოსარჩელე მხარე სრულად გათავისუფლდება სახელმწიფო ბაჟისგან;

_ იძულებით გადაადგილებულები/დევნილები/სოციალურად დაუცველები სრულად გათავისუფლდნენ საშემოსავლო გადასახადისგან”, _ ამბობს ყაჭეიშვილი.

როგორც სოციალური მომსახურების სააგენტოს გვერდზე ვკითხულობთ, ფულადი სოციალური დახმარება იმ შემთხვევაში ინიშნება თუ მოქმედი მეთოდოლოგიით შეფასებულ (შესწავლილ) ოჯახებზე გათვალისწინებულია საარსებო შემწეობის შემდეგი ოდენობები:

ოჯახი, რომლის სარეიტინგო ქულაც 30 001-ზე ნაკლებია _ საარსებო შემწეობა განისაზღვრება 60 ლარით ოჯახის ყველა წევრზე;

ოჯახი, რომლის სარეიტინგო ქულაა 30 001 და მეტი, მაგრამ ნაკლებია 57 001 ქულაზე – საარსებო შემწეობა განისაზღვრება 50 ლარით ოჯახის ყველა წევრზე;

ოჯახი, რომლის სარეიტინგო ქულაა 57 001 და მეტი, მაგრამ ნაკლებია 60 001 ქულაზე – საარსებო შემწეობა განისაზღვრება 40 ლარით ოჯახის ყველა წევრზე;

ოჯახი, რომლის სარეიტინგო ქულაა 60 001 და მეტი, მაგრამ ნაკლებია 65 001 ქულაზე _ საარსებო შემწეობა განისაზღვრება 30 ლარით ოჯახის ყველა წევრზე;

ოჯახი, რომლის სარეიტინგო ქულაც 120 001-ზე ნაკლებია _ საარსებო შემწეობა განისაზღვრება 200 ლარით ოჯახის თითოეულ 16 წლამდე ასაკის წევრზე.

ფულად დახმარებას ოჯახი მიიღებს, საარსებო შემწეობის დანიშვნის პროცედურის განხორციელების შემდგომ, მინიჭებული სარეიტინგო ქულის ძალაში შესვლის მომდევნო მეორე თვიდან.

ოჯახის შემადგენლობაში არ გაითვალისწინება:

ა) სასჯელაღსრულების დაწესებულებაში მყოფი მსჯავრდებული, რომელსაც სასამართლოს კანონიერ ძალაში შესული განაჩენით შეეფარდა თავისუფლების აღკვეთა;

ბ) იძულებით სამკურნალოდ გაგზავნილი პირი;

გ) ვადიან სამხედრო სამსახურში მყოფი პირი (გარდა იმ პირისა, რომელიც სამხედრო სამსახურის შესრულებისას სამ დღეში ერთხელ მაინც ბრუნდება ოჯახში);

დ) ქვეყნის ფარგლებს გარეთ ზედიზედ სამ თვეზე მეტი ვადით წასული პირი;

ე) სასამართლოს მიერ უგზო-უკვლოდ დაკარგულად ან გარდაცვლილად გამოცხადებული პირი;

ვ) სპეციალიზებულ დაწესებულებაში სრულ სახელმწიფო კმაყოფაზე მყოფი პირი;

ზ) პენიტენციურ დაწესებულებაში მყოფი ბრალდებული;

სად უნდა მივიღოთ კუთვნილი ფულადი სოციალური დახმარება?

თანხის მისაღებად, მიმართეთ სს “ლიბერთი ბანკს”, სადაც ანგარიშის გახსნისა და პლასტიკური ბარათის დამზადების შემდეგ, ყოველთვიურად ჩაგერიცხებათ კუთვნილი ფულადი დახმარება.

ფულადი დახმარების მისაღებად სს “ლიბერთი ბანკში” ანგარიშის გახსნა უფასოა.

ოჯახს არ აქვს უფლება, საარსებო შემწეობასთან ერთად, მიიღოს დევნილის ყოველთვიური შემწეობა.

რა შეიძლება გახდეს ფულადი სოციალური დახმარების შეწყვეტის მიზეზი?

ფულადი სოციალური დახმარების შეწყვეტის მიზეზები შეიძლება იყოს:

ა) ოჯახის განცხადება;

ბ) ოჯახის მონაცემთა ერთიან ბაზაში რეგისტრაციის გაუქმება;

გ) თუ, ოჯახისათვის მინიჭებული სარეიტინგო ქულა აღემატება საქართველოს მთავრობის მიერ დადგენილ “საარსებო შემწეობის ზღვრულ ქულას”;

დ) ოჯახის წევრის 16 წლის ასაკის შესრულება ისეთ ოჯახში, რომლის სარეიტინგო ქულა მეტია 65 001 და ნაკლებია 120 001.

მონაცემთა ერთიან ბაზაში ოჯახს რეგისტრაცია შეუწყდება შემდეგ შემთხვევებში:

თუ ოჯახის სააგენტოს უფლებამოსილი პირის ოჯახში ვიზიტის დროს გაირკვევა, რომ:

ა) ოჯახი ხელოვნურად არის გაერთიანებული;

ბ) ოჯახი ხელოვნურად არის დაყოფილი;

გ) ოჯახი მითითებულ მისამართზე მუდმივად არ ცხოვრობს;

დ) ოჯახი სააგენტოს უფლებამოსილ პირს არ აძლევს ქონების/დოკუმენტების დათვალიერების საშუალებას;

ე) ოჯახი უარს აცხადებს დეკლარაციის შევსებაზე და/ან მონაცემთა ბაზაში რეგისტრაციაზე;

ვ) ვერ ხერხდება ოჯახის წევრებთან ან უფლებამოსილ წარმომადგენელთან შეხვედრა;

ზ) ოჯახის ყველა წევრს არ გააჩნია დეკლარაციის შევსებისთვის კანონმდებლობით განსაზღვრული საბუთები;

თ) სხვა მიზეზი, როცა ვიზიტის დროს რაიმე გარემოების გამო სააგენტოს უფლებამოსილი პირის მიერ ვერ ხერხდება ოჯახის სოციალურ–ეკონომიკური მდგომარეობის შეფასება ან როდესაც შეუძლებელია ოჯახის იდენტიფიცირება (მაგ. განაცხადში მითითებული მისამართი არ არსებობს ან მითითებულ მისამართზე არ მდებარეობს შენობა-ნაგებობა).

ყალბი ან არასწორი მონაცემების მიწოდების ან/და ოჯახის მიერ ნაკისრი ვალდებულებ(ებ)ის შეუსრულებლობის შემთხვევაში, ოჯახი ერთი წლით კარგავს უფლებას მოითხოვოს მონაცემთა ერთიან ბაზაში ხელახალი რეგისტრაცია.