28 სექტემბერი ცოფთან ბრძოლის საერთაშორისო დღეა.
როგორც წესი, ცოფს ყველაზე ხშირად ავრცელებენ ქუჩის ძაღლები და კატები. ასევე ინფექციის გამავრცელებელი შეიძლება იყოს მელა, მგელი, ღამურა, მღრღნელი. ცოფით შეიძლება დაავადდეს ცხენი, კურდღელი, დათვი, ლომი, ღორი, მსხვილფეხა და წვრილფეხა რქოსანი პირუტყვი.
ცოფი ადამიანს დაავადებული ცხოველის კბენით, ნაკაწრით ან ნერწყვით გადაეცემა. ინფიცირებას ადგილი აქვს იმ შემთხვევაშიც თუ სრულიად შემთხვევით დაავადებული ცხოველის ნერწყვი მოხვდა თვალის, ცხვირის ან პირის ღრუს ლორწოვანში. ვირუსი ორგანიზმის პერიფერიული ნერვული ბოჭკოებით ზურგის ტვინს გადაეცემა, შემდეგ თავის ტვინს და საბოლოოდ ცენტრალური ნერვული სისტემის მეშვეობით პერიფერიულ ნერვებსა და სხეულის სხვა ნაწილებს მოიცავს.
განსაკუთრებით საყურადღებოა ნაკბენი, ნაკაწრი თუ ნერწყვი თავის, სახის, კისრის, მტევნის, ხელისა და ფეხის თითების, გენიტალიების მიდამოში.
როგორც ჩვენთან საუბრისას ოზურგეთის საზოგადოებრივი ჯანდაცვის ცენტრის ეპიდემიოლოგი, ელზა სიმონიშვილი აცხადებს, ოზურგეთის მუნიციპალიტეტში მ/წ იანვრიდან- სექტემბრამდე ანტირაბიულ კაბინეტს ცოფის საწინააღმდეგო აცრისათვის მიმართა-1013 ადამიანმა, რომელთაც ჩვენების მიხედვით დაენიშნათ აცრის პირობითი ან სრული კურსი.
_ აქვე უნდა აღვნიშნო, რომ ეს ციფრი ვერ ასახავს არსებულ რეალობას, რადგან არის გარკვეული კატეგორია დაკბენილებისა, რომელთაც არ მიუმართავთ სამედიცინო დაწესებულებისათვის , ამიტომ ისინი ამ სტატისტიკის მიღმა დარჩნენ.
_ როგორ შეიძლება ადამიანი დაავადდეს ცოფით?
_ ადამიანს ცოფი შეიძლება გადაედოს დაავადებული ცხოველისაგან დაკბენის, დაკაწრვის, დადორბლვის შემთხვევაში, თუმცა რადგანაც ცოფი მიეკუთვნება მაღალი რისკის ინფექციებს, შეხებაც კი ავადმყოფ ცხოველთან შესაძლოა სასიკვდილო აღმოჩნდეს.
– როგორ ამოვიცნოთ ცოფის სიმპტომები?
– ხშირად დაავადება იწყება ჩვეულებრივი ვირუსული ინფექციის სურათით, კერძოდ ვლინდება:
საერთო სისუსტე;
თავის ტკივილი;
მაღალი ტემპერატურა.
პაციენტმა შეიძლება შენიშნოს ნაკბენი მიდამოს შეწითლება, უჩიოდეს წვასა და ტკივილს.
ამ სიმპტომებს თანდათან ერთვის უძილობა, გაღიზიანებადობა, ჰაერისა და წყლის შიში. ცოფით დაავადებულ ადამიანს წყლის დანახვისას ეწყება საყლაპავი და სასუნთქი კუნთების სპაზმი, გამოჰყოფს დიდი რაოდენობით ნერწყვს, დორბლს.
ბოლოს ვითარდება ბოდვა, ჰალუცინაციები, დამბლა. დაავადების პირველი სიმპტომების გამოვლენიდან 7-8 დღეში კი პაციენტი იღუპება.
– ნაკაწრი უფრო საშიშია თუ ნაკბენი და რატომ?
– სახიფათოა როგორც ნაკბენი, ისე ნაკაწრი და დანერწყვა. გახსოვდეთ, რომ ცოფის ვირუსი ორგანიზმში არა მხოლოდ ჭრილობიდან, არამედ დაუზიანებელი ლორწოვანიდანაც აღწევს, მაგრამ რაც უფრო ღრმა, დიდი და მრავლობითია ნებისმიერი ლოკალიზების ნაკბენი ჭრილობა მით მეტად საშიშია!
საჭიროა დაუყოვნებლივი კომბინირებული ცოფის საწინააღმდეგო ვაქცინაცია, რაც ორგანიზმში ცოფის ვაქცინის გარდა ანტირაბიული იმუნოგლობულინის შეყვანას გულისხმობს.
_ როგორ გავუწიოთ დაზარალებულს პირველადი დახმარება ექიმთან ვიზიტამდე?
– პირველ რიგში ნაკბენი ადგილი უნდა ჩამოიბანოს საპნით და გამდინარე წყლით ან საპნიანი ხსნარით მრავალჯერადად, ეს პროცესი უნდა გრძელდებოდეს მინიმუმ 10–15 წუთი. შემდეგ ჭრილობა უნდა დამუშავდეს შესაბამისი ხსნარებით და დაეფინოს სტერილური საფენები.
თუ ჭრილობა სისხლმდენია მაშინვე არ შეაჩეროთ, რადგან სისხლდენისას ჭრილობიდან ცხოველის ნერწყვიც გამოიდევნება.
_ ცოფის საწინააღმდეგო შრატი კბენიდან, ნაკაწრიდან რამდენ ხანში უნდა შეიყვანოთ ორგანიზმში, რამდენ საათშია ეფექტური?
– ცოფის საწინააღმდეგო ვაქცინაცია უნდა დაიწყოს დაუყოვნებლივ, რათა ორგანიზმმა მოასწროს იმუნიტეტის გამომუშავება უფრო მოკლე დროში, ვიდრე ცოფის ვირუსი ჭრილობიდან ცენტრალური ნერვული სისტემის დაზიანებას დაიწყებს.
სასურველია აცრის დაწყება არაუგვიანეს 14 დღისა, რადგან აცრა ცოფის მიმართ შეუვალობას ქმნის პირველი აცრიდან მხოლოდ 2-3 კვირის შემდეგ, თუმცა დაგვიანებულ შემთხვევებშიც კი, მიმართვა აუცილებელია.
თანამედროვე გაიდლაინებით, აცრები უნდა დაიწყოს პაციენტის მომართვისთანავე და პარალელურად უნდა წარმოებდეს ცხოველზე დაკვირვება თუ ეს შესაძლებელია.
_ ბევრი ფიქრობს, რომ ქუჩის ცხოველის ნაკაწრი და ნაკბენი საშიშია და ოჯახში მცხოვრები ძაღლის ან კატის ნაკბენი თუ ნაკაწრი არაფერია, ეს სწორია?
– დიახ, ბევრი ადამიანი ასე ფიქრობს და ძალიან ცდება. ნებისმიერი ძუძუმწოვარი ცხოველის ნაკბენი ქუჩაში ცხოვრობს თუ სახლში, საშიშია. გასათვალისწინებელია ერთი ფაქტი – ქუჩის ძაღლებსა და კატებში ცოფით დაავადების ალბათობა გაცილებით მაღალია, მაგრამ შინაური ცხოველის ნაკბენიც და ნაკაწრიც თუნდაც აცრილი იყოს, საშიშია და რაბიოლოგთან მიმართვას საჭიროებს.
– ავლენს თუ არა ცოფიანი ცხოველი რაიმე სიმპტომს?
– დიახ, ცოფით დაავადებულ ძაღლს აქვს გარკვეული ნიშნები, რომელიც ცხოველს ეწყება დაკბენიდან 12–20 დღეში. ცხოველს ეცვლება ქცევა: გაურბის ხალხს, ყმუის, არის უხალისოდ, ხშირად ბრაზობს, არ ჭამს, არ სვამს წყალს, შეიძლება გადაყლაპოს უჩვეულო ნივთები (ხის ნაჭერი, ჩვრები, ლურსმნები). 1–2 დღის შემდეგ ხდება აგრესიული, პირიდან სდის დიდი რაოდენობით ნერწყვი, დადის ბარბაცით, გარბის სახლიდან და ხშირად იკარგება, 2–3 დღის შემდეგ ეწყება დამბლა, მე–7 ან მე–8 დღეს კი კვდება.
დაავადების ნიშნების გამოვლენამდე 10 დღით ადრე ნერწყვი საშიშია, ვინაიდან ის უკვე შეიცავს ცოფის ვირუსს!
– როდის დგება სიკვდილი და რა არის მიზეზი?
– დაავადებული ცხოველის მიერ დაკაწვრისა თუ დაკბენის შემთხვევაში, როცა პაციენტი დროულად არ მიმართავს რაბიოლოგიურ სამსახურს, შესაბამისად, არ იტარებს აცრას და დაემართება ცოფი აქ მედიცინა უკვე უძლურია.
მნიშვნელოვანია იმის ცოდნა,რომ ცოფი არ იკურნება. ცოფის თავიდან აცილების ერთადერთი გზა დროული აცრებია.
ვაქცინა აცრიდან რამდენი ხანია აქტიური ორგანიზმში, აქვს თუ არა გვერდითი ეფექტი და რა ეკრძალება პაციენტს?
– ვაქცინა ორგანიზმში შეყვანიდან 2 კვირაში იწყებს ანტისხეულების გამომუშავებას, რომელიც ორგანიზმში 1 წელი რჩება, მაგრამ თუ პაციენტს ამ ერთი წლის მანძილზე კიდევ უკბენს ცხოველი ხელახლა უნდა მიმართოს რაბიოლოგს, რომელიც სიმპტომებიდან გამომდინარე შეარჩევს მკურნალობის კურსს. ხშირ შემთხვევაში, ასეთ დროს ცოფის საწინააღმდეგო აცრა ტარდება განმეორებით.
რაც შეეხება გვერდით მოვლენებს. იშვიათ შემთხვევებში შეიძლება აცრებიდან 1–7 დღის შემდეგ პაციენტმა შენიშნოს:
ადგილობრივად შეწითლება, ქავილი;
კვინკეს შეშუპება;
ტემპერატურის მომატება;
გამონაყარი;
ძალიან იშვიათად ანაფილაქსიური რეაქცია.
ყველა ამ შესაძლო რისკის შესამცირებლად ინიშნება სათანადო რეჟიმი და დიეტა. პაციენტს პირველი აცრიდან 10 დღის განმავლობაში ეკრძალება მჟავე და მწარე კერძები, კვერცხი, შოკოლადი, ყავა, ღორისა და ცხვრის ხორცი და ინიშნება ანტიჰისტამინური პრეპარატი.
პაციენტს ეკრძალება გადაღლა, გადაძაბვა, მზეზე დიდხანს ყოფნა და 6 თვით ალკოჰოლის მიღება.
_ რა ვიღონოთ ცოფის პრევენციისათვის?
_ უპირველესად უნდა გვქონდეს ინფორმაცია დაავადების შესახებ, ვეცადოთ, რომ შინაური ცხოველები გვყავდეს ვეტერინარული კონტროლის ქვეშ, დროულად ჩავუტაროთ აცრები, დავაკვირდეთ მათ ქცევებს, მაქსიმალურად შევამციროთ ქუჩის ცხოველების რაოდენობა, არ დავუშვათ ქუჩიც ცხოველთან მჭიდრო კონტაქტის შემთხვევაში მისი ნერწყვის მოხვედრა ჩვენს სხეულზე, არ შევეხოთ უცნობ ცხოველებს. დაზიანების შემთხვევაში დროულად მივმართოთ ა/რაბიულ კაბინეტს.
ავტორი
