“საარჩევნო პოლიტტექნოლოგიების კლველების ცენტრის” ხელმძღვანელი კახი კახიშვილი “გურია ნიუსთან” საუბრისას აცხადებს, რომ დეკლარაციის სრულფასოვნად შევსება თანამდებობის პირების “კეთილ ნებაზეა” დამოკიდებული, ამიტომ აუცილებლია მონიტორინგი განხორციელდეს.
“სამწუხაროდ, დღეს საქართველოში საჯარო სამსახურის ბიურო მხოლოდ დეკლარაციების დროულად შევსებას აწესრიგებს. სხვა კონტროლის მექანიზმი ქვეყანაში არ არსებობს. ხშირ შემთხვევაში, თანამდებობის პირები პატივს გვდებენ და ავსებენ დეკლარაციას, მაგრამ ქონების დასაბუთება მათ არ ევალებათ. ვფიქრობ, საჭიროა შეიქმნას შესაბამისი საბჭო, რომლის ფუნქციებშიც იქნება დეკლარაციის არა მხოლოდ შევსების თარიღის, არამედ მისი შინაარსის კონტროლიც. ეს საბჭო პარიტეტის საფუძველზე უნდა იყოს დაკომპლექტებული და მასში როგორც არასამთავრობო სექტორის, ასევე ხელისუფლების წარმომადგენლები შევიდნენ. ასეთი პრეცენდენტი ქვეყანაში იყო ანტიკორუფციული საბჭოს სახით, თუმცა სამწუხაროდ, ეს საბჭო დღეს მხოლოდ იუსტიციის სამინისტროს ფარგლებში მოქმედებს. მესმის, რომ ძალიან არაკომფორტული იქნება ასეთი საბჭოს არსებობა, მაგრამ მიმაჩნია, რომ თუ დღევანდელი ხელისუფლება ფიქრობს, რომ არ არის ის დრო, როდესაც ჩინოვნიკი თანამდებობასთან და პრივილეგიებთან უნდა ასოცირდებოდეს, მაშინ ასეთი საბჭო უნდა ჩამოყალიბდეს. ან შეიქმნას სპეციალური სამსახური სახელმწიფო აუდიტის სამსახურში, რომელიც დაიწყებს ამ ტიპის მასალების რეგულარულ შესწავლას. ასეთი საბჭოს შექმნის ინიციატივით, რამდენიმე ხნის წინ მივმართე ბიძინა ივანიშვილს, როდესაც ის პრემიერ-მინისტრი იყო და ვესაუბრე ამ სამსახურის აუცილებლობაზე, მაგრამ მაშინ მივიღე პასუხი, რომ ეს პროკურატურის საქმეა. მაშინ ბატონმა ბიძინამ არ იცოდა საქმის დეტალები. პროკურატურა სწავლობს მხოლოდ კონკრეტული ადამიანის საქმიანობას, მხოლოდ კონკრეტული სისხლის სამართლის საქმის ფარგლებში და არა ზოგადად. ამიტომ, პროკურატურა ვერ შეისწავლის დეკლარაციებს, რადგან ეს კანონით არ აქვს განსაზღვრული. შეიძლება მან გამოკვეთილი ბრალდებულების ქონებრივი დეკლარაცია შეისწავლოს, მაგრამ ზოგადად ის ვერ იქცევა მაკონტროლებელ ორგანოდ. ჯერჯერობით, არ ვიცი, ექნება თუ არა ბატონ ბიძინას არასამთავრობო სექტორთან თანამშრომლობის სურვილი, მაგრამ ჩვენ მზად ვართ ამ საკითხზე ვითანამშრომლოთ,” _ აცხადებს კახიშვილი.
მისივე თქმით, “უნდა შევიდეს ცვლილება შესაბამის კანონმდებლობაში თანამდებობის პირს, უნდა დაუდგინდეს ვალდებულება, რომ ქონებრივი დეკლარაცია შეავსოს არა მხოლოდ თანამდებობაზე ყოფნის პერიოდში, არამედ თანამდებობიდან წავლის შემდეგაც, 5 ან 10 წლის განმავლობაში”.
“იმ მიზნით, რომ სპეციალურ სამსახურს “წარმატებული” ბიზნესმენების ქონების დაგროვების ტენდენციის შემოწმებისა და საწყისი კაპიტალის წარმომავლობის შესწავლის საშუალება მიეცეს. ეს საჭიროა იმისთვის, რომ საჯარო სამსახურიდან წასვლის შემდეგ მალევე არ აღმოჩნდეს რომ ესა თუ ის თანამდებობის პირი მრავალმილიონიანი ქონების პატრონი გახდა, მაშინ, როდესაც მას წლების განმავლობაში შემოსავალი მხოლოდ საჯარო სამსახურიდან ჰქონდა. ამ ყველაფერს პრევენციული ხასიათიც ექნება, რადგან სპეციალური სამსახური მოითხოვს განმარტებას, ამხელა ბიზნესის მართვა კონკრეტულმა პირმა რა თანხებით მოახერხა. გასაგებია, რომ შეიძლება ცოლებზე, სიდედრებზე და ნათესავებზე მოხდეს ქონების გადაფორმება, მაგრამ ეს მაინც იქნება პრევენციული მექანიზმი. თანამდებობის პირს ვალდებულება აქვს ახლო ნათესავების ქონებაც მიუთითოს დეკლარაციაში. აქედან გამომდინარე, ახლო ნათესავების წრეში თუ აღმოჩნდება ეს ქონება, ესეც დასაბუთების საგანი გახდება. საჯარო მოხელეებმა დეკლარაცია არა მხოლოდ საგადასახადო ან არასაგადასახადო დეპარტამენტში, არამედ სპეციალურ სამსახურში შეავსებენ. ამით ფულის გათეთრებას და უკანონო გამდიდრებას შევებრძოლებით. გავრცელდება თუ არა ძველი ხელისუფლების წარმომადგენლებზე ეს მოთხოვნები, კანონმდებლების დასადგენია, რადგან, როგორც წესი, ნორმა წარსულ დროზე არ ვრცელდება ხოლმე. თუმცა, ძველი ხელისუფლების წარმომადგენელთა ნაწილი დღეს ისევ თანამდებობებზე იმყოფებიან, ამიტომ მათი ქონების შემოწმებაც არ უნდა იყოს ძნელი. თანამდებობა უნდა ასოცირდებოდეს მხოლოდ უდიდეს პასუხისმგებლობასთან, თანამდებობის პირის მიერ ჩადენილი დანაშაულის სანქცია გაცილებით მკაცრი უნდა იყოს, ვიდრე ანალოგიური დანაშაულის ჩამდენ რიგითი მოქალაქის მიმართ,” _ აცხადებს კახიშვილი.
“საერთაშორისო გამჭვირვალობა – საქართველოს” მკვლევარი ერეკლე ურუშაძე “გურია ნიუსთან” საუბრისას ამბობს, რომ ყველაზე უპრიანი იქნება, დეკლარაციების გამოკვლევა საჯარო სამსახურის ბიუროს თუ დაევალება.
“ბიურო აგროვებს ამ დეკლარაციებს და განათავსებს ინტერნეტში. ყველაზე მარტივი გამოსავალი იქნება, თუ დეკლარაციაში მოცემულ ინფორმაციას, ბიურო გადაამოწმებს. მას აქვს გეგმა, რომელიც სავარაუდოდ, ერთი წლის ვადაში უნდა ამუშავდეს. პროცესი დაგვიანებულია, აქამდეც უნდა ამოქმედებულიყო ეს სისტემა, მაგრამ მთავარია, ახლა მაინც დაიწყოს მონიტორინგი. რაც შეეხება ახალი სააგენტოს შექმნას, ვფიქრობთ, რომ ეს არ ღირს მხოლოდ დეკლარაციების შესამოწმებლად. თუ ანტიკორუფციული სააგენტო შეიქმნება, რომელსაც ეს ფუნქციაც ექნება, შეიძლება,” _ აცხადებს ურუშაძე.
მისივე თქმით, საჯარო მოხელეთა ფინანსურ დეკლარაციებში ხშირად არის საეჭვო საკითხები, რომლებიც პასუხგაუცემელი რჩება.
“კარგია ის, რომ ყველას შეუძლია საჯარო მოხელეების დეკლარაცია ნახოს ინტერნეტში, მაგრამ ცუდია ის, რომ იმ ინფორმაციის გადამოწმება, რაც დეკლარაციაშია ასახული სახელმწიფო უწყებების მხრიდან არ ხდება. არასამთავრობო ორგანიზაციები ხშირად ვაწყდებით შეუსაბამო ინფორმაციებს. ხშირად გვიწევს ვარაუდი, ეს ინფორმაცია გამორჩა თანამდებობის პირს, თუ განგებ არ ჩაწერა დეკლარაციაში. ხშირად ჩნდება ეჭვი, რომ განზრახ მალავენ კომპანიებს, სადაც მათ წილები აქვთ. გვქონდა შემთხვევები როგორც ახლანდელ, ასევე წინა მოწვევის პარლამენტარების მხრიდან, რომ არ მითითებულა კონკრეტული ქონება, რომელიც სამეწარმეო რეესტრში ჩანს. ამიტომ მთავარი პრობლემაც ეს არის, გაირკვეს, თანამდებობის პირები თავიანთ ქონებას დეკლარაციებში შეცდომით არ ასახავენ თუ გამიზნულად. აუცილებელია, რომ იყოს ადმინისტრაციული პასუხისმგებლობა დეკლარაციის არასწორად შევსებისთვის. მაგრამ პირველ რიგში, უნდა განისაზღვროს უწყება, რომელიც ამ ინფორმაციის სისწორეს შეამოწმებს და პასუხისმგებელი იქნება კვლევის სიზუსტეზე, ამის შემდეგ კი განისაზღვროს კონკრეტული სანქციები დეკლარაციის არასწორად შევსებისთვის,” _ აცხადებს ურუშაძე.
დეკლარაციების მონიტორინგის სისტემის დანერგვა საჯარო სამსახურის ბიუროს დაევალა, თუმცა, უწყების რეფორმებისა და განვითარების დეპარტამენტის უფროსი თამთა ცოცხალაშვილი “გურია ნიუსთან” საუბრისას ამბობს, რომ ჩამოყალიბებული პოზიცია, თუ როგორ უნდა მოხდეს საკითხის რეგულაცია, არ არსებობს.
“დეკლარაციების მონიტორინგის დანერგვასთან დაკავშირებით არა მარტო საქართველოში არსებული არასამთავრობო ორგანიზაციებისგან მივიღეთ თხოვნა, არამედ რამდენიმე საერთაშორისო ორგანიზაციის რეკომენდაციაც გვაქვს, მაგალითად “ეუთო”, “გრეკო” და ბევრი სხვა გვთხოვს, რომ ეს მონიტორინგი დავგეგმოთ. 2013 წლის ზაფხულში დავიწყეთ მუშაობა. მსოფლიო ბანკის ექსპერტი ორჯერ გვყავდა მოწვეული, რომელსაც ნამუშავარი აქვს ამ საკითხზე სხვადასხვა ქვეყნებში. ამ ეტაპზე ველოდებით მსოფლიო ბანკის ექსპერტის კონკრეტულ რეკომენდაციებს, თუ რომელი უწყება უნდა იყოს პასუხისმგებელი მონიტორინგზე, ეს იქნება ჩვენი საჯარო სამსახურის ბიურო, თუ სხვა უწყება და რა ტიპის ინფორმაცია უნდა გადამოწმდეს. ამჟამად, მთლიანად საჯარო სამსახურის რეფორმაზე მიმდინარეობს მუშაობა და პროცესი ცოტა შეჩერდა. თებერვლის შუა რიცხვებისთვის, ალბათ გვეცოდინება, რა მიმართულებას ავირჩევთ. მონიტორინგის განხორციელება არ არის პატარა საქმე, ამ უწყებას უნდა დაეკისროს ფართო უფლებამოსილებები, აღიჭურვოს სპეციალური ტექნიკით და უნდა იყოს ეფექტური და გამჭვირვალე სისტემა. ეს არის ძალიან მაღალი პოლიტიკური ნების საკითხი, რაზეც საჯარო სამსახურის ბიურო აგრძელებს მუშაობას. მზაობა არის, როგორ უნდა დაინერგოს სისტემა, მაგრამ როგორ უნდა განხორციელდეს, ეს ძალიან დიდ სამუშაოს მოითხოვს და ორ თვეში ამას ვერ გადაწყვეტს. ამასთან, მონიტორინგის სისტემა რომ დაინერგოს სამთავრობო უწყებებიც არიან დაინტერესებული, მაგალითად, იუსტიციის სამინისტროს ანალიტიკური დეპარტამენტი, პერსონალურ მონაცემთა დაცვის ინსპექტორი, ფინანსური მონიტორინგის სამსახური, აუდიტის სამსახური, უზენაესი სასამართლო და ა.შ. ბიუროს ვალდებულება აქვს 2014 წლის ბოლომდე წარადგინოს კონკრეტული გეგმა. ასე რომ, სამუშაოდ წინ თითქმის ერთი წელი აქვს,” _ აღნიშნავს ცოცხალაშვილი.