გასული 2020-2021 წლის ზამთარში, საქართველოს სუბტროპიკების ზოგიერთი რაიონში, ციტრუსოვანთა პლანტაციებში ჰაერის ტემპერატურის მკვეთრად დაცემამ (-8, -9 გრადუსი) და ჩრდილოდასავლეთის ცივი ქარების მოქმედებამ, მნიშვნელოვნად დააზიანა ლიმონის და მანდარინის ნარგავები. ყინვების გავლენით დიდი ზიანი მიადგა ლიმონის პლანტაციებს. მანდარინები შედარებით ნაკლებად, მაგრამ მაინც დაზიანდა.
აღნიშნულიდან გამომდინარე, ციტრუსოვნები გამუდმებით მოითხოვს შესაფერისი აგროტექნიკური ღონისძიებების გატარებას მთელი გაზაფხულის და ნაწილობრივ ზაფხულის განმავლობაში, რომ უზრუნველვყოთ დაზიანებული მცენარეების აღდგენა და შეიქმნას ხელსაყრელი პირობა უხვი მოსავლის მიღებისთვის.
ზოგადად კი, შექმნილი ვითარების გამო, მეტ-ნაკლები ყურადღება ციტრუსოვანთა აღდგენით სამუშაოებს სულ სჭირდება.
დაზიანებული ციტრუსების მოვლა-აღდგენას უნდა მივუდგეთ თითოეული ჯიშის და მცენარის მდგომარეობის მიხედვით, რაც განპირობებულია მათი ბიოლოგიური თავისებურებებით, ყინვაგამძლეობით, ადგილმდებარეობით და ასაკით.
აპრილის პირველი დეკადიდან, როცა იწყება გაწმენდა-აღდგენითი სამუშაოები, რომლის ჩატარებაც, ზოგიერთ რაიონსა და ადგილებში უფრო გვიანაც, მაისში შეიძლება _ მცენარეების დაზიანების ხარისხის მიხედვით. ამაზე მცენარე, ასე ვთქვათ, უფრო თვითონ მიგვანიშნებს. მცენარის დაზიანების ხასიათი და სიძლიერე შესაძლებელია, გაირკვეს მცენარეზე კვირტების გაღვივებისას, რომელიც ჩვენს პირობებში, ძირითადად აღინიშნება აპრილისა და მაისის პირველ დეკადაში. დაკვირვება დასაშვებია და ზედმეტი არ არის მომდევნო თვეებშიც.
როცა პლანტაციებში აღდგენით სამუშაოებს ვიწყებთ, ტრადიციულად, ჯერ ვახდენთ დაზიანებული და ხმელი ტოტების გამოტანას. რომელსაც ფოთლები აქვს; ისეთ ტოტებს, რომელიც დაზიანებულია ნაწილობრივ, ვარჯზე ვამაგრებთ. ამის შემდეგ პლანტაციაში ვამუშავებთ ნიადაგს და შეგვაქვს სასუქები. თუ სტიქიური მოვლენები მოხდა, რა სიძლიერისაც უნდა იყოს, მაინც უნდა დავათვალიეროთ პლანტაციები _ ციტრუსოვნებს სერიოზული აღდგენა ჭირდება!
როცა გამოვლინდება, რა ზომაზეა დაზიანებული ტოტი, უნდა დავაკვირდეთ მცენარეში წვენთა მოძრაობის დაწყებას. ამის შემდეგ ვახდენთ მცენარეთა დაზიანებული ნაწილების საბოლოოო გასხვლა-გაწმენდას.
მცენარეს უვარგისი ნაწილები უნდა მოვაშოროთ ცოცხალ ნაწილში, გამხმარის საზღვრიდან სამი-ოთხ სანტიმეტრს ქვემოთ და არა ზედვე. გადაჭრა აუცილებლად ოდნავ ირიბულად უნდა მოხდეს, ზედა მოზარდი კვირტიდან. მსხვილი ტოტების გადანაჭერს უნდა წავუსვათ ბაღის მალამო ან ეს გადანაჭერი დავფაროთ ზეთიანი საღებავის ფენით.
დაზიანებული მცენარეების გასხვლისას, აუცილებელია მათ შეუნარჩუნდეთ ვარჯის სწორი ფორმა. შემდგომში კი დიდი ყურადღება სჭირდება, ასევე, დიდი რაოდენობით წარმოშობილ ყლორტებს _ ზედმეტი უნდა მოცილდეს. ვარჯის ძირითადი ჩონჩხის აღსადგენად, ტოტზე მხოლოდ ორი-სამი ძლიერი ყლორტი უნდა დავტოვოთ. ხოლო მცენარეებს, რომლებსაც ვარჯი მთლიანად მიეყინათ ან სტიქიის დროს დაუზიანდათ და ღერო შეინარჩუნეს, უნდა დავუტოვოთ 4-5 ძლიერი ამონაყარი ყლორტი, რომელიც საჭიროა ახალი ვარჯის აღსადგენად.
როცა ყლორტები მიაღწევენ 50-80 სმ სიმაღლეზე, უნდა მოხდეს პინცირება _ წვეროს წაჩქმეტა. ეს საჭიროა მათი ახალგაზრდა ყლორტების და გვერდითი ტოტების წარმოქმნის თვალსაზრისით. ასეთი ღონისძიების დროული და ხარისხიანი ჩატარება (თუნდაც მოგვიანებითაც) ხელს შეუწყობს მჭიდრო ვარჯის შექმნას, რომელიც აუცილებელი პირობაა მოსავლიანობის ამაღლებისთვისაც.
როგორც ზემოთ აღვნიშნეთ, დაგვიანებული არ არის მცენარეების გასხვლა-აღდგენითი ღონისძიებების ჩატარება. თუ რომელიმე ფერმერს ან ციტრუსის მეპატრონეს გამორჩა ან დააგვიანდა ციტრუსების გასხვლა, შეუძლია გასხვლის ოპერაციები ყვავილობის დაწყებამდე ცოტა ხნით ადრეც გააგრძელოს. ასევე, ყველა აგროტექნიკური სამუშაოები ჩაატაროს აგროწესების სრული დაცვით, რაც გარანტია იქნება ციტრუსოვანთა მსხმოიარობის დაჩქარებისა და მაღალმოსავლიანობისთვის.
ზემოთ აღნიშნულიდან გამომდინარე, აგროტექნიკური ღონისძიებების დროული და თანმიმდევრული ჩატარება საშუალებას მოგვცემს, სწრაფად აღვადგინოთ დაზიანებული ციტრუსების პლანტაციები და ბაღები. ეს პროცესი მოსავლიანობის ამაღლების საფუძველს წარმოადგენს და შემდგომში უხვი მოსავლიანობის გარანტიას ჩაეყრება საფუძველი.
ვახტანგ სურგულაძე,
სოფლის მეურნეობის მეცნიერებათა აკადემიური დოქტორი
