ის, რაც უნდა ვიცოდეთ _ ტყვიის მაღალი შემცველობა ბავშვების სისხლში

ზოგჯერ ბავშვები მიწის ან დაზიანებული კედლის ჭამას ცდილობენ. მშობლები კი ამას, როგორც მავნე ჩვევას, ან სულაც არაადეკვატურ ქმედებას, უშლიან და წარმოდგენაც კი არ აქვთ, თუ რა პრობლემის წინაშე შეიძლება იდგნენ. როგორც შპს “ოზურგეთის ბავშვთა სამკურნალო ცენტრის” ხელმძღვანელი დავით მდინარაძე ჩვენთან საუბრისას აღნიშნავს, მსგავსი ქმედება იწვევს ეჭვს ბავშვის სისხლში ტყვიის მაღალი შემცველობის შესახებ.

“ყაბზობა, მუცლის ტკივილი, თავის ტკივილი _ სისხლში ტყვიის შემცველობის დროს ყველაზე ხშირი სიმპტომებია, მაგრამ ეს სიმპტომები სხვა ინტოქსიკაციის დროსაც ვლინდება. ყველაზე მთავარია, რომ ანალიზით დადგინდეს არის სისხლში ტყვია მომატებული თუ არა”, _ ამბობს დავით მდინარაძე.

ტყვია წარმოადგენს კარგად ცნობილ მაღალტოქსიკურ მეტალს, რომლის ფართო გამოყენებამ საფრთხე შეუქმნა ადამიანის ჯანმრთელობასა და გარემოს, ამიტომ მისი არანაირი კონცენტრაცია დასაშვებ ნორმად ადამიანის ორგანიზმში არ განიხილება.

გაეროს ბავშვთა ფონდისა და Pure Earth-ის ანგარიშის მიხედვით, მსოფლიოში ყოველი მესამე (800 მილიონამდე ბავშვის) სისხლში ტყვიის შემცველობა 5 მიკროგრამია დეცილიტრზე, ან უფრო მაღალია.

2012 წლის შემდეგ ტერმინი „ტყვიის მაღალი შემცველობა“ გამოიყენება, თუ სისხლში ტყვიის დონე მეტია 5 მკგ/დლ-ზე, როდესაც საჭიროა შესატყვისი ღონისძიებების დაგეგმვა, კერძოდ, ტყვიით ინტოქსიკაციის წყაროს მოძიება, მშობლის/კანონიერი წარმომადგენლის ინფორმირება ტყვიით დაბინძურების შემცირების თაობაზე.

ტყვიით ინტოქსიკაციის შესაძლო გზებია: საღებავი, რომელიც შეიცავს ტყვიას;  სახლის მტვერი ან ნიადაგი, რომელიც შეიცავს ტყვიას; ტყვიის შემცველი სამშენებლო მასალა; დაბინძურებული გარემო, საოჯახო მტვერი;  ტკბილეული/სანელებლები, თუ მასში გამოყენებულ საღებავში მაღალია ტყვიის შემცველობა; სათამაშოები, პარფიუმერია, რომლებიც შეიცავენ სხვადასხვა საღებავ ელემენტებს; ტყვიის შემცველი წყლის მილები; საწვავი.

ოზურგეთის მუნიციპალიტეტში, სისხლში ტყვიის შემცველობის შესახებ ანალიზის აღება სოფელ ოზურგეთის ამბულატორიაშია შესაძლებელი.

“ჩვენ ვიღებთ ანალიზს და ვაგზავნით თბილისში. იქ ხდება კვლევა სისხლში ტყვიის რაოდენობის შესახებ და პასუხები მოდის იქედან”, _ ამბობს დავით მდინარაძე ჩვენთან საუბრისას.

მდინარაძის თქმით, ამ დროისთვის ათასზე მეტი ანალიზია გაკეთებული ბავშვებში და პასუხების მიხედვით, ტყვიის შემცველობა სისხლში მაღალია. მათ შესაბამისი მკურნალობა უტარდებათ.

_ რაზეა დამოკიდებული სისხლში ტყვიის მაღალი შემცველობა?

_ ჯერჯერობით, უცნობია, რა იწვევს. იკვლევენ, თუ რა არის ამის მიზეზი. სრული ინფორმაცია ამის შესახებ არ არსებობს.

_ სისხლში ტყვიის შემცველობის სიჭარბეს რა პრობლემების შექმნა შეუძლია ჯანმრთელობისთვის?

_ მძიმე მეტალები მნიშვნელოვან გავლენას ახდენენ ორგანიზმში ნივთიერებათა ცვლაზე, ზოგადად, განვითარებაზე. შეუძლია გამოიწვიოს სხვადასხვა სისტემების დაზიანება, როგორიცაა: ნერვული სისტემა, ენდოკრინული სისტემა, საჭმლის მომნელებელი სისტემა. ამიტომ არ არის სასურველი სისხლში ტყვიის ჭარბი რაოდენობა.

როგორც ცნობილია, ტყვიის ძალიან მაღალმა კონცენტრაციამ (>100–150 მკგ/დლ) შესაძლოა, გამოიწვიოს მწვავე სიმპტომები, როგორიცაა ანორექსია, ატაქსია, კრუნჩხვა, ცნობიერების დაბინდვა და სიკვდილიც კი. შედარებით დაბალი კონცენტრაცია (>10 მკგ/დლ) დაკავშირებულია განვითარებისა და ქცევის პრობლემებთან და კოგნიტურ დეფიციტებთან. ტყვიის ზეგავლენით ფერხდება ბავშვის მიერ ნიშანსვეტების მიღწევა (ამიტომ აუცილებელია განვითრებაზე სრულყოფილი მონიტორინგი და სკრინინგი/ტესტირება), ქვეითდება ინტელექტუალური კოეფიციენტი, მცირდება ყურადღების კონცენტრაცია, იზრდება ანტისოციალური ქცევა.  ორგანიზმში ტყვიის მოხვედრამ შეიძლება გამოიწვიოს ანემია, ჰიპერტენზია, თირკმლის დაზიანება და რეპროდუქციული ორგანოების პრობლემები. ორსულის ორგანიზმში ტყვიის მაღალი შემცველობა შეიძლება გახდეს სპონტანური აბორტის, მკვდრად შობადობის, ნაადრევი მშობიარობისა და ახალშობილის დაბალი წონის მიზეზი.

ტყვიის ზეგავლენის შემდგომ დასწავლის უნარების დაქვეითებასთან კავშირი ყველაზე ხშირად ნანახია 12-36 თვის ასაკობრივ ჯგუფში.

სისხლში ტყვიის შემცველობის განსაზღვრა ნაჩვენებია შემდეგ ჯგუფებში  24-84 თვის ბავშვები; ბავშვები, რომელთაც აქვს კლინიკური ჩვენება; ექიმის მოთხოვნით, როდესაც ბავშვის საცხოვრებელი გარემოს შეფასებისას ვლინდება ტყვიის დონის მატების მაღალი რისკი, კვების დეფიციტი, ანემია, ფიზიკური განვითარების აუხსნელი პრობლემები, დაბინძურებულ გარემოში ცხოვრება (საბურავების საამქრო, საწყობი, ბინა მანქანების სახელოსნოსთან ახლოს).

_ ბავშვების შემთხვევაში, რის გამო ჩნდება ეჭვი, რომ შეიძლება სისხლში ტყვიის რაოდენობა მაღალი იყოს?

_ გამორჩეული სიმპტომატიკა ტყვიის მაღალი შემცველობის დროს დამახასიათებელი არაა. ძალიან ჩუმად მიდის ეს პროცესი. მოქმედებს ნერვულ სისტემაზეო რომ გითხარით, ვლინდება მენტალობის დაქვეითებით, მუცლის ტკივილი საჭმლის მომნელებელი სისტემის მხრივ. მაგალითად, ბავშვები ეტანებიან მიწას, უნდათ მიწის ჭამა ან დაზიანებულ კედელს ეტანებიან საჭმელად. ასეთ ბავშვებს აქვთ მომატებული სისხლში ტყვიის შემცველობა. თუმცა, გამოკვეთილი სიმპტომები მაინც არ ახასიათებს.

კვლევა ხდება ყველა პოპულაციაში და განსაკუთრებით, ბავშვებში 0-იდან 7 წლამდე.

რაც შეეხება რეკომენდაციებს, იმ შემთხვევისთვის, თუ ანალიზის შედეგად სისხლში ტყვიის მაღალი შემცველობა დადგინდა, ასე გამოიყურება:

ექიმმა, ექთანმა ან საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის დაცვის მუშაკმა ოჯახს უნდა გააცნოს ლაბორატორიული კვლევის შედეგები და იმსჯელოს მათთან ტყვიის სავარაუდო წყაროების თაობაზე;

2. ბავშვებს, რომლებიც ტესტირებული იყვნენ <24 თვის ასაკში, განმეორებით უნდა ჩაუტარდეთ ტესტირება, ზემოაღნიშნული ტესტირებიდან 3-6 თვის შემდეგ, რადგან სისხლში ტყვიის შემცველობა შეიძლება გაიზარდოს ბავშვის მობილურობის გაზრდასთან ერთად;
3. უნდა შეფასდეს ბავშვის კვებითი სტატუსი, ფიზიკური და გლობალური განვითარება (სტრუქტურირებული, ვალიდური კითხვარები, სკრინინგული ინსტრუმენტი ან განვითარების შესაფასებელი ტესტები) და რკინის დეფიციტის რისკი;
4. ექიმმა, ექთანმა ან/და საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის სპეციალისტმა უნდა უზრუნველყოს მშობლის ინფორმირება შემდეგი საკითხების თაობაზე: ტყვიის შესაძლო ექსპოზიციის წყაროები და ტყვიის შემცველი საღებავები;  ტყვიის გავლენა პრენატალურ პერიოდზე და ბავშვის განვითარებაზე 3, 6 და 12 თვის ასაკში; ქმედებები, რომლებიც ხელს შეუწყობს ექსპოზიციის შემცირებას. მაგალითად, სველი წესით დალაგება, მტვრის მოშორება ზედაპირებიდან, ჩამოშლადი ტყვიის შემცველი საღებავების ელიმინაცია კედლებიდან და ზედაპირებიდან, ბავშვისთვის, რეგულარულად, რკინითა და კალციუმით მდიდარი საკვების მომზადება.
5. თუ ბავშვი ტყვიის ზემოქმედების მაღალი რისკის ქვეშ იმყოფება [ძველი სახლი, კვების დეფიციტი, დაბინძურებულ გარემოში ცხოვრება (საბურავების საამქრო, საწყობი, ბინა მანქანების სახელოსნოსთან ახლოს)], რეკომენდირებულია მათი გარემო ფაქტორების დეტალური შესწავლა. ასევე, რეკომენდირებულია ჩაუტარდეთ განმეორებითი ტესტირება 3-6 თვის შემდეგ. თუ სისხლში ტყვიის კონცენტრაცია იკლებს, განმეორებითი კვლევა 9-12 თვის შემდეგ და შემდეგ ყოველწლიურად, თუ რისკი არ მცირდება
6. მკურნალობის ნებისმიერი სახის (მათ შორის ქელატიზაციის) დანიშვნამდე დადგენილი უნდა იქნას მოწამვლის წყარო.

როგორც unicef-ის გვერდზე ვკითხულობთ: ოჯახებისათვის მიწოდებული რჩევები მოიცავს: ბავშვების წახალისებას, რომ ხშირად დაიბანონ ხელები, ბავშვის სათამაშოების რეცხვას, ყურადღების მიქცევას, სად და რა გარემოში თამაშობენ ბავშვები; ერთ-ერთი რეკომენდაციაა სიფრთხილის გამოჩენა ტყვიის ზემოქმედებისა და ტყვიით დაბინძურებული იმ პოტენციური წყაროების მიმართ, რომლებსაც სათანადო ყურადღება არ ექცეოდა.