საქართველოს ტყეების დღევანდელ მდგომარეობას დარგის ექსპერტები კატასტროფულად აფასებენ _ საქართველოში, ტყეების ინვენტარიზაცია გასული საუკუნის 80-იანი წლების შემდეგ არ ჩატარებულა, თუმცა, ყველაზე პესიმისტური მონაცემებითაც კი, ტყეს ქვეყნის ტერიტორიის 35% უკავია. ბოლო წლების განმავლობაში, ტყის სექტორი განიცდიდა სერიოზულ რეგრესს, რაც გამოიხატება იმაში, რომ არ არსებობს მასთან დაკავშირებული პოლიტიკური დოკუმენტი და სატყეო სექტორის მართვის გამართული ინსტიტუციური სისტემა, კონტროლის მექანიზმები ძალზე სუსტია, ადგილობრივი მოსახლეობის ხელმისაწვდომობა ტყის რესურსებზე _ მეტად შეზღუდული, სექტორში დასაქმებული არიან არაპროფესიონალი, შესაბამისი ცოდნისა და გამოცდილების არმქონე პირები. ექსპერტები ასკვნიან, რომ მეზობელ სომხეთში და აზერბაიჯანში ბევრად უკეთესი მდგომარეობაა.
2007 წლიდან, საქართველოში დაიწყო გაუგებარი სატყეო რეფორმა, რომელსაც მოჰყვა ტერიტორიული სტრუქტურის მოშლა, ხოლო ხანგრძლივვადიანი ლიცენზიები გაიყიდა რესურსების ინვენტარიზაციისა და ყოველგვარი გარემოსდაცვითი ზემოქმედების შეფასების გარეშე. მას შემდეგ, ფაქტობრივად, არაფერი შეცვლილა. პრაქტიკულად, ტყით სარგებლობისას ჩამოყალიბდა მონოპოლისტური კომპანიები, დაკანონდა ხის მერქნის გადამეტებული მოპოვება, რისი კონტროლიც პრაქტიკულად არ მიმდინარეობს და შეუძლებელიცაა, ვინაიდან ლიცენზიების გაცემამდე არ ხდებოდა რესურსების ზუსტი დადგენა. შედეგად გვაქვს დიდი მასშტაბის სამეურნეო ჭრები, რომელსაც არანაირი საერთო არ გააჩნია მდგრად გამოყენებასთან. ექსპერტებისვე დაკვირვებით, ასეთ ფონზე, კიდევ უფრო გაიზრდება სტიქიური მოვლენების მასშტაბი აჭარაში, სვანეთში და სხვა რეგიონებში.
რა მდგომარეობაა საქართველოს ტყეებში, რამ განაპირობა ამ სექტორში რეგრესი და რა უნდა შეიცვალოს ამ საკითხისადმი მიდგომებში, ამის შესახებ, “მწვანე ალტერნატივას” ბიომრავალფეროვნების პროგრამის კოორდინატორი ირაკლი მაჭარაშვილი გვესაუბრა. ექსპერტის თქმით, საქართველოს ტყეები იმით არის ღირებული, რომ დედამიწის ზომიერ სარტყელში შემორჩენილი ბოლო ხელუხლებელი ტყეებია. არსებული დაცული ტერიტორიები იმდენად მცირეა, რომ, ფაქტობრივად, ვერ უზრუნველყოფს ტყის ეკოსისტემების სერვისების სრულად ფუნქციონირებას:
_ პირველ რიგში, ტყის ეკოსისტემები კანონმდებლობით უნდა იყოს დაცული, ჩვენთან კი ასე არ არის. ოფიციალურად, საქართველოში დაცულია ქვეყნის ტერიტორიის 7%, მაშინ, როდესაც ევროპაში, საშუალოდ, ქვეყნების ტერიტორიის საერთო ფართობის 17-18% პროცენტს დაცული ტერიტორიები შეადგენს. რაც შეეხება ეკოლოგიურ ღირებულებას, საქართველოს ტყეები ბიომრავალფეროვნების თვალსაზრისით, მეტად ძვირფასია, შესაბამისად, მისი მნიშვნელობაც დიდია, არა მარტო ჩვენთვის, არამედ, მსოფლიოსთვისაც.
_ რა მდგომარეობაა საქართველოს ტყეებში ამჟამად?
_ რეალური მდგომარეობა უცნობია მონიტორინგისა და კონტროლის სისტემის არარსებობის გამო. ბუნდოვანი კანონმდებლობა და გაუმართავი ინსტიტუციური სისტემა ხელს უწყობს იმას, რომ ტყის რესურსებზე გვაქვს დაშვებულთან შედარებით ორჯერ-სამჯერ მეტი დატვირთვა. კონფლიქტების გარკვეული მაგალითები უკვე არსებობს საქართველოში, როცა ადგილობრივმა მოსახლეობამ არ შეუშვა ლიცენზიანტები ტყეში. ეკოსისტემებზე ასეთი პრესი გამოიწვევს ბუნებრივი რესურესების სწრაფ ამოწურვას და ეკოსისტემების დეგრადაციას. ასეთი პოლიტიკისა და მიდგომის შედეგად, მოხდება ადგილობრივი მოსახლეობის გაღარიბება და იძულებით მიგრაცია სოფლებიდან.
_ საქართველოში ძალიან ცოტა იციან ტყის ეკონომიკურ მნიშვნელობაზე.
_ ჩემის აზრით, და ამ აზრს ჩემთვის ცნობილი ყველა სპეციალისტი იზიარებს, საქართველოს მთავრობის ეკონომიკურ გუნდს გადაჭარბებული გეგმები აქვს საქართველოს ტყეების ეკონომიკურ სარგებელთან დაკავშირებით. საქართველოს ტყეებს, უპირველეს ყოვლისა, აქვთ ეკოლოგიური, სოციალური და მხოლოდ ამის შემდეგ, ეკონომიკური მნიშვნელობა. ეკოლოგიურ ღირებულებაში იგულისხმება ის ეკოლოგიური სერვისები, რომელიც გააჩნიათ ტყის ეკოსისტემებს _ კლიმატის რეგულაცია, წყლისა და ჰაერის ხარისხის კონტროლი, ნიადაგის დაცვა, რეკრეაცია და ა.შ. ეს ღირებულება მონეტარულადაც შესაძლებელია რომ გამოისახოს და გაცილებით გადააჭარბებს მერქნის გაყიდვით მიღებულ ღირებულებას. გასათვალისწინებელია, რომ მერქნით ვაჭრობისთვის ტყის ეკოსისტემების გამოყენების შემთხვევაში, ძირითადი შემოსავალი აქვს მხოლოდ ლიცენზიის მფლობელ კომპანიას, ხოლო ეკოსისტემების სერვისებით გაცილებით მეტი ადამიანი იღებს სარგებელს.
_ ამბობთ, რომ საქართველოს ტყეები და მასთან მიმართებაში არსებული პოლიტიკა, კატასტროფულია. რამ მიგვიყვანა ამ მდგომარეობამდე?
_ ამის უამრავი მიზეზი არსებობს. ბოლო პერიოდში, შვიდი მინისტრი გამოიცვალა სატყეო სექტორმა და ყველა მათგანი მოღვაწეობას იწყებდა ამ სექტორის რეფორმით. საბოლოო ჯამში, მივიღეთ სისტემა, რომელსაც მთავრობის სხდომაზე საქართველოს პრეზიდენტმა “ჩაფლავებული” უწოდა და აღიარა, რომ გვაქვს სისტემური კორუფცია, ხოლო რეგულაციის სისტემა _ უვარგისი. ამ მიზეზების გამო, პრეზიდენტის დავალებით, გახორციელდა მთავრობის სტრუქტურის რეორგანიზაცია და შეიქმნა ენერგეტიკისა და ბუნებრივი რესურსების ახალი სამინისტრო, რომელსაც დაუქვემდებარდა სატყეო სექტორი. სამწუხაროა, რომ ახალი სამინისტროს ხელმძღვანელობამ, ჯერჯერობით, ვერ გამონახა დრო, რომ შეხვედროდა სატყეო მეურნეობისა და გარემოს დაცვის ექსპერტებს და მოესმინა მათი თვალსაზრისი. პრობლემის ერთ-ერთი სათავე ისაა, რომ გადაწყვეტილებები სატყეო სექტორში, ტრადიციულად მიიღება გაუმჭვირვალედ, დაინტერესებული საზოგადოების ინფორმირებისა და მათი რეკომენდაციების გათვალისწინების გარეშე, კორუფციის წინააღმდეგ უნივერსალური წამალი კი გამჭვირვალობაა. როდესაც მთავრობა ამ ინსტრუმენტს არ იყენებს, ჩნდება ეჭვი, რომ კორუფცია ისევ ძლიერი იქნება ამ სექტორში. სამწუხაროა, რომ არ დაადგა საშველი ეროვნული სატყეო პოლიტიკისა და სტრატეგიის შემუშავებას, რაც განაპირობებს კანონმდებლობისა და ინსტიტუციური მოწყობის უსისტემო და ხშირ ცვლილებებს.
