“მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანებების შესახებ” ორგანულ კანონში შეტანილი ცვლილებები წინააღმდეგობაში მოდის საქართველოს კონსტიტუციით გათვალისწინებულ ადამიანის ძირითად უფლებებთან, გაეროს “ადამიანის უფლებათა საყოველთაო დეკლარაციასთან” და ევროკონვენციით გათვალისწინებულ გამოხატვისა და გაერთიანების თავისუფლების უფლებებთან.
ამ საკითხებსა და კანონში შეტანილ ცვლილებეზე “გურია ნიუსი” საპარლამენტო ფრაქცია “ქრისტიან-დემოკრატების” ერთ-ერთ ლიდერს, ლევან ვეფხვაძეს ესაუბრა.
_ ბატონო ლევან, თქვენ თუ მიეცით ხმა საქართველოს ორგანულ კანონში ამ ცლილებების შეტანას?
_ ჩვენ ერთადერთი ფრაქცია ვიყავით, რომელიც ძალიან აქტიურად ეწინააღმდეგებოდა ამ ცვლილებების შეტანას. ის პოლიტიკური გუნდები, რომლისთვისაც კეთდებოდა ეს შესწორება, ამ კანონის განხილვას საერთოდ არ ესწრებოდნენ. მიუხედავად იმისა, რომ ჩვენ ძალიან მყარი პოზიცია გვქონდა, მარტონი ვიყავით ამ წინააღმდეგობის გაწევისას.
_ რა იყო თქვენი მთავარი არგუმენტები და ყველაზე მეტად რომელ ნორმას აპროტესტებდით?
_ ასეთი რამდენიმე თემა იყო. პირველი შეეხებოდა იმ შეზღუდვებს, რომელიც უკავშირდებოდა არა მხოლოდ საარჩევნო კამპანიის დროს, არამედ, ზოგადად პოლიტიკური პარტიების მხრიდან ნებისმიერი ტიპის მომსახურეობის ან დახმარების გაწევას მოქალაქეების მიმართ. ამ ცვლილების მიხედვით, ნებისმიერი ასეთი დახმარება ითვლება მოსყიდვად და პარტიაც ისჯება და მოქალაქეც. ეს რომ საარჩევნო პერიოდში აკრძალულია, გასაგებია, მაგრამ სხვა შემთხვევაში კომიკურ სიტუაციასთან გვექნება საქმე. მაგალითად, მშიერი ქალბატონი მოვიდა ჩემთან და მთხოვს 5 ლარით დახმარებას, ფაქტობრივად შემწეობას ითხოვს. მე ერთლარიანიც რომ მივცე, ეს შეიძლება ჩათვალონ მოსყიდვად. ეს კანონი ძალიან არათანაბარ პირობებში აყენებს პარტიებს. მოსყიდვად მხოლოდ ის დახმარება არ ითვლება, რომელიც მოქალაქეებს ბიუჯეტიდან გამოეყოფათ. ბიუჯეტთან წვდომა კი მხოლოდ ერთ პარტიას აქვს. თუ პრეზიდენტი, მინისტრები, მთავრობის წევრები არიგებენ ვაუჩერებს და სხვადასხვა ტიპის დახმარებას, რომელიც ბიუჯეტის ხარჯიდანაა, ეს არ ითვლება მოსყიდვად, მაგრამ თუ მე 5 ლარით დავეხმარე გაჭირვებულს, ეს დანაშაულია!
ეს ნორმა, რომელიც სისხლის სამართლის კანონმდებლობაში გადავიდა და საკმაოდ გამკაცრდა _ 3 წლამდე პატიმრობას ითვალისწინებს, ჩვენთვის აბსოლუტურად მიუღებელი იყო. ვფიქრობდით, შესაძლებელი იყო, გარკვეული დათქმა გაკეთებულიყო, მაგალითად ყოფილიყო იმის შესაძლებლობა, რომ ყოველწლიურად, პარტიებს 300 000 ლარამდე საქველმოქმედო დახმარება გაეწიათ. ამ წინადადებაზე პირველი მოსმენის შემდეგ თითქოს დაგვთანხმდნენ, მაგრამ ბოლო მომენტში მაინც გადაიფიქრეს და ეს ნორმა აღარ შევიდა კანონპროექტში.
_ “იურიდიული პირი, რომელიც რომელიც პირდაპირ ან არაპირდაპირ არის დაკავშირებული პარტიასთან ან სხვაგვარად იმყოფება პარტიის კონტროლის ქვეშ, ან აქვს გაცხადებული პოლიტიკური მიზნები, ისევე იზღუდება, როგორც პარტია”… განხილვის დროს ხომ არ გიკითხავთ, რას გულისხმობს ტერმინი პირდაპირ და არაპირდაპირ დაკავშირებული, ან მისი კონტროლის ქვეშ მყოფი იურიდიული პირი?
_ რა თქმა უნდა, ეგ კითხვაც იყო დასმული და ისიც, თუ ვინ უნდა გააკეთოს ამ ნორმის შესაბამისად დაკავშირებული იურიდიული პირების იდენტიფიცირება, მაგრამ კონკრეტული პასუხი ვერცერთ კითხვაზე ვერ მივიღეთ. საბოლოო ჯამში აღმოჩნდა, რომ კონტროლის პალატაა ის უწყება, რომელსაც შეუძლია დაკავშირებული იურიდიული პირების რეესტრის წარმოება. ბუნებრივია, კონტროლის პალატა არ არის ის უფლებამოსილი ორგანო, რომელსაც ეს შეუძლია. მაშინვე ვამბობდით, რომ ამ ფუნქციის შეთავსებით, კონტროლის პალატა დამოუკიდებელი, მიუკერძოებელი არბიტრიდან იქცეოდა პოლიტიკურ სადამსჯელო ორგანოდ.
სხვათაშორის, “დაკავშირებული იურიდიული პირების” გამო, ძალიან ბევრი საერთაშორისო ორგანიზაცია, რომელიც საქართველოში საქმიანობს, საგონებელშია ჩავარდნილი. მათ ცენტრალური ოფისებიდან მიიღეს დავალება, რომ დროებით შეაჩერონ საქმიანობა, სანამ გაირკვევა რა ნორმაზეა საუბარი, ვის ეხება და ვის _ არა.
_ შეგიძლიათ, კონკრეტულად დაგვისახელოთ ეს საერთაშორისო ორგანიზაციები?
_ მაგალითად, ჩვენ ვთანამშრომლობდით “ჰოლანდიის პოლიტპარტიული განვითარების დემოკრატიულ ინსტიტუტთან” და იანვარში რამდენიმე ღონისძიება გვქონდა დაგეგმილი, რომლებიც დღესდღეობით გაჩერებულია. ამის მიზეზი ის გახლავთ, რომ ჰააგის ოფისი თბილისისგან ითხოვს კონკრეტულ სამართლებრივ შეფასებებს. თვითონაც გამოითხოვეს ეს პროექტი და მისი შესწავლის შემდეგ მიიღებენ გადაწყვეტილებას, გააგრძელონ თუ არა საქმიანობა.
_ რაც შეეხება პარტიების ფინანსურ აუდიტს, აღნიშნული ცვლილებების თანახმად, პარტიას შეუძლია მხოლოდ იმ დამოუკიდებელ აუდიტორს მიმართოს, რომელიც კონტროლის პალატის მიერ დადგენილ სტანდარტებს აკმაყოფილებს. ზღუდავს თუ არა ეს პარტიების თავისუფლებას?
_ ჩვენ გამოვთქვით მოსაზრება, რომ შემოწმების გარკვეული ფუნქცია უნდა დარჩენოდა ცენტრალურ საარჩევნო კომისიას. ბუნებრივია, მას შეუძლია მოიწვიოს ნებისმიერი კომპეტენტური საერთაშორისო აუდიტორული კომპანია და მას შეუკვეთოს პარტიების შემოწმება. სწორედ ცესკო ურიცხავს ფულს პარტიებს და მასვე უნდა ჰქონოდა ამ ფულის კონტროლის საშუალება. ჩვენი შეთავაზება არ გაიზიარეს და ეს ფუნქცია მაინც კონტროლის პალატას შეუთავსეს, რაც იმას ნიშნავს, რომ ეს უწყება პოლიტიკური ზეწოლის ინსტრუმენტად იქცევა.
_ კონტროლის პალატას კიდევ უფრო მკაცრი სანქციების დაწესება შეუძლია, მაგალითად პარტიის, ფიზიკური ან იურიდიული პირის ქონებაზე, მათ შორის საბანკო ანგარიშებზე ყადაღის დადება. ანუ მან შეითავსა სასამართლოს პრეროგატივა. არღვევს თუ არა ეს ნორმა კონსტიტუციურ სამართლებრივ პრინციპებს?
_ რა თქმა უნდა, არღვევს. პირველი მოსმენის შემდეგ, ყადაღასთან დაკავშირებით გამოვედი და განვაცხადე, რომ ეს იყო სრული აბსურდი. კონტროლის პალატა დაადებს ყადაღას ანგარიშებს და მერე ჩვენ, პოლიტიკურმა პარტიებმა უნდა ვირბინოთ სასამართლოებში ყადაღის მოხსნის მოთხოვნით. როგორ შეიძლება კონტროლის პალატას ერთპიროვნულად ჰქონდეს ამის უფლება? კი ბატონო, მას შეუძლია მიმართოს სასამართლოს, მაგრამ მხოლოდ სასამართლოს აქვს უფლება მიიღოს გადაწყვეტილება ყადაღის დადება-არდადებაზე. ამ შემთხვევაში, კონტოლის პალატა არის მხარე და თავისი შეხედულებისამებრ იღებს გადაწყვეტილებებს, რაც სრული აბსურდია.
_ კონტროლის პალატას, კანონში შეტანილი ცვლილებების შედეგად, უფლება აქვს საბანკო სექტორიდან ინფორმაცია გამოითხოვოს არა მხოლოდ პარტიების, არამედ ნებისმიერი იმ ფიზიკური თუ იურიდიული პირის შესახებ, რომელსაც ის პარტიასთან რაიმე ფორმით დაკავშირებულად ჩათვლის. ხომ არ ნიშნავს ეს იმას, რომ ხელისუფლება ტოტალურ ფინანსურ კონტროლს იწყებს?
_ ზოგადად, ინფორმაციის გამოთხოვა ფულის წარმომავლობის შესახებ საერთაშორისო ორგანიზაციების რეკომენდაცია გახლავთ, მაგრამ ამის გაკეთება ამ მომენტში და კონტექსტში, ბუნებრივია, გარკვეულ ეჭვებს აჩენს. ეს რეკომენდაცია ფულის ლეგალიზების შესახებ უკვე ორი წელია დევს, მაგრამ რატომღაც ახლა გაახსენდათ.
გარდა ამისა, კონტროლის პალატამ ეროვნულ ბანკთან ერთად, გარკვეული ინსტრუქცია გამოსცა, რომ ამოწმონ პოლიტიკურ პარტიებთან დაკავშირებულ ფიზიკურ პირთა ანგარიშებიც. ბუნებრივია, კომერციულ ბანკებს ასეთი ტიპის შეფასებების ანუ “პოლიტიკურ პარტიებთან დაკავშირებული ფიზიკური პირის” ცნებას ვგულისხმობ, გაკეთება გაუჭირდებათ. ეს იმას ნიშნავს, რომ ისინი დაელოდებიან მითითებებს, რაც თავისთავად გულისხმობს ბანკების ჩართვას პოლიტიკურ პროცესში. ანუ ბანკმა უნდა განსაზღვროს ამა თუ იმ ფიზიკური პირის ანგარიშზე მოძრავი თანხა შეიძლება თუ არა გახდეს ვიღაცისთვის ხელმისაწვდომი. თუ ეს გააკეთა ბანკმა, იმას ნიშნავს, რომ ის იღებს საკმაოდ სერიოზულ პოლიტიკურ გადაწყვეტილებას, რაც აბსოლუტურად მიუღებელია საბანკო სფეროში. ეს დაარღვევს ბანკების მიმართ სანდოობას და პირველ რიგში, მათ დააზარალებს. ბანკები მკაცრი რეგულაციის ქვეშ იმყოფებიან, მათ მიეცათ უკვე ინსტრუქცია და უნდა შეასრულონ, მაგრამ მთავარი ისაა, როგორ უნდა გააკეთონ ეს? ან კონტროლის პალატამ როგორ უნდა შეაფასოს და გადაწყვიტოს ვინ არის “დაკავშირებული იურიდიული თუ ფიზიკური პირი”? ამის განმსაზღვრელი კრიტერიუმები კანონშიც არ არსებობს და ბუნებრივია, არც კონტროლის პალატას აქვს წარმოდგენა იმაზე, როგორ აწარმოოს რეესტრი. ეს ძალიან რთული ამოცანაა როგორც კონტროლის პალატისთვის, ასევე კომერციული ბანკებისთვის. ასე რომ, ნებისმიერი გადაწყვეტილება მათი მხრიდან დაკავშირებულია რისკებთან, რომ პოლიტიკაში იქნებიან ჩართულები.
“პარტიებთან დაკავშირებულ იურიდიულ პირებთან” ჩვენ შეგვიძლია მოვიაზროთ არასამთავრობო და მედია ორგანიზაციები და მომგებიანი კომერციული იურიდიული პირებიც, მათ შორის ბანკები.
მაგალითად, ბანკი “ქართუ” სავსებით შესაძლებელია ამ ნორმაში მოხვდეს, რაც იმას ნიშნავს, რომ მასზე გავრცელდება ყველა ის შეზღუდვა, რაც ვრცელდება პარტიაზე. თუკი ბანკს “დაკავშირებული იურიდიული პირის” სტატუსს მიანიჭებენ, ეს ავტომატურად გულისხმობს ამ ბანკის გაუქმებას. ასეთი ტიპის გაუგებრობები უკვე არის და კიდევ უფრო მეტი იქნება.
_ ამ ყველაფერთან დაკავშირებით ხომ არ აპირებთ რაიმე ახალი საკანონმდებლო ინიციატივის წამოყენებას?
_ პირველ რიგში, ჩვენ ველოდებით ამ ბოლო ცვლილებების შეფასებას საერთაშორისო ორგანიზაციების მხრიდან. ჯერჯერობით, შეფასებები მხოლოდ იმ ნორმებთან მიმართებაში გაკეთდა, რომლებიც გადაიგზავნა ვენეციის კომისიაში გადაიგზავნა, თუმცა გარწმუნებთ “დაკავშირებულ იურიდიულ პირთან” და სხვა ახალ მცნებებთან დაკავშირებული ნორმები ვენეციის კომისიაში არ გადაგზავნილა. ამიტომ, ძალიან საინტერესო იქნება მათი შეფასება. ამის შემდეგ, ბუნებრივია, გარკვეული საკანონმდებლო ინიციატივა მომზადდება, რომელიც დაეფუძნება ვენეციის კომისიის ახალ რეკომენდაციებს.
_ ამ კანონს ექსპერტებმა რეპრესიული უწოდეს, ეთანხმებით ამ მოსაზრებას?
_ ეს არის შემზღუდავი ნორმები, რომელიც უკავშირდება კონკრეტულ პოლიტიკურ გარემოს. ამ შემთხვევაში კი, ეს კანონი ნამდვილად იძლევა რეპრესიების გახორციელების საშუალებას.
