Guardian–ის ინტერნეტ გამოცემის სტრატეგიული მიმართულების ხელმძღვანელი New York Times–ის, Al Jazeera–ს და Huffington Post–ის ექსპანსიას აანალიზებს: “ევროპას სჭირდება ერთობლივი ინგლისურენოვანი გამოცემა, თუკი მას უნდა, რომ არ დაკარგოს ხმა ინფორმაციის სამყაროში”
გაზეთები წყვეტენ არსებობას არა რედაქტორების უუნარობის ან არასასურველი ეკონომიკური კონიუნქტურის გამო, არამედ იღუპებიან იმიტომ, რომ აღარ თამაშობენ მათთვის ისტორიითა და დროით განსაზღვრულ როლს და საზოგადოების
სარკეს აღარ წარმოადგენენ.
ინტერნეტმა შეცვალა კომუნიკაციის და ინფორმაციის მიღების მეთოდები, ჩვენი ურთიერთობა დროსა და სივრცეში. მან შეცვალა საინფორმაციო ეკოსისტემა და ეკონომიკური მოდელი, რომელსაც ეს უკანასკნელი ეფუძნებოდა: ახალ ამბებს ჰქონდა ფასი, რადგან იყო მნიშვნელოვანი, “არასრული” და იშვიათი. ინფორმაციით გადატვირთულმა ქსელმა, ახალი ამბები დაბალი მატერიალური ღირებულების პროდუქტად აქცია, რადგან მისი მიღება შეიძლება ყველგან და ეკონომიკური დანახარჯების გარეშე. მარტივად რომ ვთქვათ, ინტერნეტმა ჩვენი ცხოვრება შეცვალა. იმავდროულად, ეკონომიკური კრიზისი ძირს უთხრის საწარმოთა საქმიანობას, რომლებიც სულ უფრო იშვიათად აბანდებენ ფულს რეკლამაში.
46 წლის ვოლფგან ბლაუ, ინტერნეტ–გამოცემების “ვუნდერკინდი”, ბრიტანული გაზეთის Guardian–ის სტრატეგიის განყოფილებას ხელმძღვანელობს, Guardian News and Media –ს ადმინისტრაციის წევრი და გამომცემელია. Guardian–ი ევროპული დონის გავლენიანი გაზეთია, მას აქვს ამერიკული და ავსტრალიური ფილიალები. ის წარმატებით უწევს კონკურენციას New York Times–ს და სხვა იმ გლობალურ მოთამაშეებს, რომლებსაც პრეტენზია აქვთ ლიდერობაზე ინგლისურენოვანი ახალი ამბების სამყაროში. ჩვენ ვესაუბრეთ ვოლფგანგ ბლაუს ქაღალდის ბეჭდური გამოცემების კრიზისზე და იმაზე, თუ როგორ ხედავს ის ამ სექტორის მომავალს.
_ ახლახან, “მასობრივი ინფორმაციის ძველი საშუალებების” კრიზისსა და იმაზე ლაპარაკისას, რომ რედაქტორებს არ აქვთ უნარი ააწყონ ახალი სარედაქციო, კულტურული და ეკონომიკური სისტემა, რომელიც მათი საქმიანობის ეკონომიკური საფუძველი იქნება, თქვენ თქვით: ძალიან რთულია მენტალიტეტის შეცვლა, ასევე სტრატეგიის შეცვლა საქმის მიმდინარეობის პროცესში, მაშინ როდესაც შენ უამრავი რამის სწავლა გიწევს, და როდესაც გიჩნდება განცდა, რომ ძალიან ბევრი რამ შეიძლება დაკარგო”. რამდენად რთულია?
_ ინოვაციების ბუნება ისეთია, რომ უფრო იოლია დაიწყო ნულიდან, ვიდრე იძულებული გახდე დაიცვა არსებული ეკონომიკური სისტემა. ინოვაციების დანერგვის აუცილებლობა უკვე არსებული “ბიზნეს მოდელისათვის” ზიანის მიყენების გარეშე – ეს არამხოლოდ საგაზეთო საქმის მახასიათებელია. საკმარისია, გავიხსენოთ Google. ამ კომპანიის უზარმაზარი შემოსავლები ჯერ კიდევ დამოკიდებულია AdWords–ის სარეკლამო სისტემაზე, ანუ ოცდაათი წლის წინანდელი ბიზნესის წარმოების იდეაზე.
“საინჟინრო კულტურის” კონტექსტში Google–ის პრობლემები განიხილება, როგორც შეკითხვები, რომელზეც პასუხების გაცემა ალგორითმის დახმარებით შეიძლება. ეს მენტალიტეტი კომერციული თვალსაზრისით წარმატებული აღმოჩნდა, მაგრამ შეზღუდულიც. ამ მიზეზის გამო ხომ არ თქვა Google–მა უარი სოციალური ქსელების ათვისებაზე და სამოქმედო ველი Facebook–ს დაუტოვა? ხომ ცნობილია, რომ საქაღალდე ვერსიაში “განუმეორებლებად მოქცევის” სურვილის გამო ბევრი გაზეთის online ვერსიებმა არ ივარგა? ორივე შემთხვევაში ეს მეწარმის ან მისი მხრიდან კეთილი ნების არარსებობის ბრალი არ არის: ბეჭდური ვერსიები მოწყვლადი ხდება ინოვაციების დანერგვის კანონების გამო, განსხვავებით ახალბედების წამოწყებებთან, რომლებსაც დასაკარგი არაფერი აქვთ, მაგრამ ბევრის შეძენა კი შეუძლიათ. ბაზარზე ლიდერობისაკენ სწრაფვის პროცესში შენი სისუსტე შეიძლება ძლიერ მხარედ იქცეს, როგორც საგაზეთო საქმეში, ასევე საძიებო სისტემების შექმნისას.
_ Google News–ის დირექტორი რიჩარდ ჯინგრასი ლაპარაკობს “პერმანენტულ რევოლუციაზე”: რას ნიშნავს ეს, და რა დოზით ეხება ის ინფორმაციის სამყაროს ციფრულ ან ბეჭდურ ფორმატში?
_ ინტერნეტის განვითარების კვალდაკვალ ჩვენ შევეჩვიეთ ციფრულ რევოლუციაზე ლაპარაკს. როდესაც სიტყვა “რევოლუციას” ვიყენებთ, ჩვენ ბუნებრივად ვგულისხმობთ იმას, რომ ტურბულენტურ პერიოდს კვლავ წონასწორობა შეცვლის. მაგრამ ეს ტურბულენტობა და ბუნდოვანება რომ ნორმად იქცეს? დღევანდელ დღეს იმის არანაირი ნიშანი არ არსებობს, რომ ნებისმიერმა შესაძლო ახალმა წესრიგმა შეიძლება აღადგინოს მაღალი ხარისხის ინფორმაციის “სიმწირე” ან მისი გავრცელების შეზღუდვა, რაც ოდესღაც საგაზეთო გამომცემლობებს მაღალი შემოსავლებით უზრუნველყოფდა.
მათგან ინტელექტუალური თვალსაზრისით უფრო “კონსერვატიულები” დღესაც ცდილობენ მწირი ცნობების გამოქვეყნებას, ერთიანდებიან რა საზოგადოებრივი ტელემაუწყებლების მიერ შემოთავაზებული საინფორმაციო online სამსახურების წინააღმდეგ, რითაც ზეწოლას ახდენენ სხვა გამომცემლებზე, რომ მათ ქსელში ინფორმაციის გაყიდვის სისტემები შემოიღონ, ან ცდილობენ პოლიტიკური გზით რეფორმების მიღწევას, რომელიც ნაწილობრივ მაინც შეზღუდავდა ისეთი გაერთიანებული ვებგვერდების საქმიანობის სფეროს, როგორიცაა Google News. როგორი შედეგიც არ უნდა გამოიღოს ამ ძალისხმევამ, ის მაინც ვერ შეძლებს უფასოდ ხელმისაწვდომი ჟურნალისტური ინფორმაციის მასშტაბების მნიშვნელოვნად შემცირებას, ახალი ამბების წარსული შეზღუდულობის აღდგენას და მისი გავრცელების სისტემის აღორძინებას, რაც წარსულში საგაზეთო გამომცემლობების დიდი შემოსავლების მთავარი საფუძველი იყო.
_ ამ “პერმანენტული ჟურნალისტიკის” პროცესში რა შენარჩუნდება ტრადიციული ჟურნალისტიკის ღირებულებათა სისტემიდან და ეთიკიდან, რომელსაც ახასიათებს სანდოობა, აკურატულობა, სიმამაცე, გამჭვირვალეობა?
ვფიქრობ, არცერთი ეს ღირებულება თავის მნიშვნელობას არ დაკარგავს, მაგრამ ჟურნალისტის მუშაობის მეთოდები იცვლება. მაგალითს მოგიყვანთ. online-გაზეთების “პასუხიმგებლიანი” რედაქციები რეგულარულად აწყობენ კურსებს, სადაც ჟურნალისტებს ასწავლიან Facebook-დან და სხვა სოციალური ქსელებიდან აღებული ინფორმაციის გადამოწმებას. ეს შეესაბამება სანდოობის პრინციპს, რომელსაც ქადაგებენ ძველი ბეჭდური გაზეთების რედაქციები.
გარდა ამისა, დღეს, როდესაც ბევრი მოქალაქე ინფორმაციას სოციალური მედიის პლატფორმებიდან იღებს, ჟურნალისტის საზოგადოებრივი ვალია არამხოლოდ გადაამოწმოს ინფორმაციის წყაროები, არამედ გააბათილოს და უარყოს მცდარი ფაქტები, როდესაც ის სოციალურ ქსელში ზედმეტად გაბატონდება. გაზეთის სანდოობის და აკურატულობის ვალდებულება დღეს იმ ფაქტის გაცნობიერებასაც ნიშნავს, რომ, მკითხველების რაღაც ნაწილი მაინც შეიძლება იყოს ჟურნალისტებთან შედარებით უფრო ინფორმირებული ზოგიერთ სფეროში. ჩვენი დამატებითი ვალდებულება მოიცავს ჩვენ “ხელმისაწვდომობას” მკითხველებთან, როგორც მოცემული თემის ექსპერტები, ჩვენ უნდა განვიხილოთ მათი ცნობები, გადავამოწმოთ და ხელახლა შევთავაზოთ მკითხველებს, შესაბამისად წარმოვადგინოთ ის კორექტული ფორმით. საუკეთესო რედაქციები – ის რედაქციებია, რომლებიც არ წყვეტენ თავიანთი ტრადიციული მეთოდების დახვეწას, თანამშრომლობენ მკითხველებთან და სხვა ჟურნალისტურ ორგანიზაციებთან, რადგან დღევანდელ დღეს ეს შესაძლებელია და ჟურნალისტების სამუშაოს გაუმჯობესების შესაძლებლობას ქმნის. თუკი საგაზეთო რედაქციები არა, მათ მაგივრად ამას სხვა გააკეთებს.
_ თქვენ თქვით, რომ მომდევნო ათი წლის განმავლობაში ბევრი მედია-ინსტიტუტი გაქრება. უნდა ვღელავდეთ…
_ როდესაც რომელიმე გაზეთი არსებობას წყვეტს, არამხოლოდ საზოგადოება რჩება სამუშაო ადგილების გარეშე, არამედ უშემოსავლოდ რჩებიან ჟურნალისტთა ოჯახები. როდესაც რომელიმე ქალაქის ან რეგიონის გაზეთი იხურება, ირღვევა ამ გაზეთის მიერ ათწლეულების განმავლობაში შექმნილი სოციალური ქსოვილი, ეს კი უმძიმესი დანაკარგია.
თუკი, ყველა ამ სოციალური ურთიერთობების გრაფიკას წარმოვიდგენთ, ურთიერთობებისა, რომელიც გაზეთის წყალობით ჩნდება მკითხველებს, კლუბებს და ასოციაციებს, საწარმოებს, პოლიტიკურ, არასამთავრობო და სპორტულ ორგანიზაციებს და კულტურის ინსტიტუტებს შორის, აღმოვაჩენთ სოციალურ კვანძს ისეთი რაოდენობის კავშირებით, რომელიც არცერთ სხვა ურბანულ ორგანიზაციას არ აქვს.
თუკი, ერთი წუთით დავივიწყებთ ინოვაციებს, მაშინ შეგვიძლია წარმოვიდგინოთ, რომ გაზეთები სოციალური ქსელების ბუნებრივ შემქმნელებად იქცნენ. თუმცა, ისინი ასეთები არ გახლდნენ, რადგან ამის მიზეზები არ გააჩნდათ. დროს უკან ვერ დააბრუნებ. არა, ჟურნალისტიკის მომავალზე მე დიდად არ ვნერვიულობ. მე მაღელვებს ინტერნეტის მომავალი და ჩვენთვის, როგორც მოქალაქეებისათვის მისი მოხმარების უფლებები. ყველაფერს, რასაც ჩვენ ქსელში ვაკეთებთ, ჟურნალისტების თუ რიგითი მოქალაქეების სახით, მთავრობები უთვალთვალებენ. ნელ-ნელა საზოგადოება შეიძლება დაიხრჩოს თავისუფალი კომუნიკაციისა და ქსელში თავისუფალი ძიების არარსებობის გამო.
_ გერმანიაში გაზეთებს სერიოზული კრიზისი აქვთ. თქვენ ამ ქვეყანაში დაიბადეთ, გერმანულმა კულტურამ თქვენზე გავლენა იქონია. რა გამოსავალი აქვთ გერმანელ გამომცემლებს?
_ გერმანია ახლახანს აღმოჩნდა კრიზისის წინაშე, რომელიც გაზეთებიდან დაიწყო. სტრუქტურული ცვლილებები მასაც შეეხო, რომელიც სხვა ქვეყნებზე გვიან გამოვლინდა. გერმანიის ეკონომიკური სიძლიერე ბევრი გაზეთის სარეკლამო შემოსავლების რაოდენობას განსაზღვრავს. გამომწერთა რიცხვი მცირდება. ისინი ხარჯების ამ მუხლს აუქმებენ, რათა საჭმელი იყიდონ და საცხოვრებლის ქირის ფასი დაფარონ.
სტატია გამოქვეყნდა 2013 წლის 14 ნოემბერს