იგი რამოდენიმე დღეა ლანჩხუთში იმყოფება. როგორც თავად ამბობს, გუშინ მას დაუკავშირდნენ და გლდანის ნომერ მერვე საპყრობილესთან მისვლა სთხოვეს. მაგრამ რადგან ლანჩხუთშია, გადაწყვიტა აქ დაეფიქსირებინა საკუთარი მკვეთრად უარყოფითი დამოკიდებულება მიმდინარე მოვლენებისადმი.
“გურია ნიუსმა” ცნობილ უფლებადამცველს რამოდენიმე კითხვით მიმართა:
_ მე დღეს თბილისში ყველას გავაგებინე, რა ხდება გურიაში და კერძოდ, ლანჩხუთში. თქვენ შეიძლება შეეჩვიეთ ამ საპროტესტო განწყობას და ისე მძაფრად ვეღარ აღიქვამთ, მაგრამ ეს შორიდან სულ სხვანაირად ჩანს. თბილისის გარდა, სადაც ადამიანები დაუფარავად გამოხატავდნენ რეჟიმის მიმართ უკმაყოფილებას, მხოლოდ გურიაშია მკვეთრად ოპოზიციური მუხტი. დარწმუნებული არ ვარ, რომ სხვა რაიონებშიც იგივე ხდება. ამიტომ ყველამ უნდა გაიგოს ეს ამბავი.
მსგავსი ფაქტების შესახებ დიდი ხანია ვიცოდი, მაგრამ რაც გუშინ ვნახე, ჩემს მოლოდინსაც კი გადააჭარბა. საზოგადოებამ უნდა იცოდეს, რომ სასამართლო აღარ ფუნქციონირებს. ციხე უპატრონო ადამიანებითაა სავსე, რომლებმაც ვერ გადაიხადეს გირაოს და საპროცესო შეთანხმების თანხა. ისინი ხელისუფლების მიერ სასიკვდილოდ არიან განწირულნი. ის 25 000 პატიმარი, რომლებიც ჩვენ გვყავს საპყრობილეში, არის წამების ტოლფასი მოპყრობის მსხვერპლი. ასეთი დანაშაულის ჩამდენი მთავრობა, მინისტრი, საპყრობილის ადმინისტრაცია აუცილებლად უნდა მიეცეს პასუხისგებაში.
_ ქალბატონო ლია! მე ერთი კონკრეტული საქმის შესახებ მინდა გკითხოთ _ თქვენ იყავით წამებით გარდაცვლილი პატიმრის, ესე ბარამიძის ადვოკატი. რა ხდება დღეს ამ საქმის ირგვლივ? დადგინდა თუ არა, რომ იგი არაადამიანური მოპყრობის და სამედიცინო დახმარების გაუწევლობის გამო, დაპატიმრებიდან უმოკლეს დროში გარდაიცვალა ბათუმის საპყრობილეში?
_ ჩვენ ესე ბარამიძის საქმე სტრასბურგის სასამართლოში გავასაჩივრეთ. მომჩივანია მისი მეუღლე და შვილები. ეს ადამიანი დაპატიმრებიდან 58 დღეში გარდაიცვალა. სრულიად ჯანმრთელი, ახალგაზრდა კაცი შევიდა ციხეში. ჩვენ ვცდილობთ დავამტკიცოთ, რომ მის მიმართ მოპყრობა იყო ევროკონვენციის მესამე მუხლის საწინააღმდეგო _ ეს არის წამება და არაადამიანური მოპყრობა, რასაც მოჰყვა მისი გარდაცვალება. ეს არის კიდევ კონვენციის სხვა მე-2 მუხლის დარღვევა _ სიცოცხლის უფლების ხელყოფა. ეს საქმე განხილვის პროცესშია და ჩვენ დარწმუნებული ვართ, რომ მოვიგებთ.
_ რამდენი საქმეა მოგებული ევროსასამართლოში საქართველოს მოქალაქეების მიერ? არსებობს ამის სტატისტიკა?
_ ჯერჯერობით, მე რამდენადაც ვიცი, 38 საქმეა დასრულებული, რომლებიც მომჩივნების გამარჯვებით დასრულდა. მაგრამ პრობლემა არის იმაში, რომ აღსრულება არ ხდება. საქართველოს მთავრობა მხოლოდ იმით იფარგლება, რომ დაკისრებულ კომპენსაციას გადაუხდის მსხვერპლს. მაგრამ ეს არის ყველაზე მინიმალური აღსრულება. აღსრულების გახორციელება ნიშნავს იმას, რომ მსგავსი ფაქტები აღარ მოხდეს საქართველოს ციხეებში. აუცილებლად გამომჟღავნებულნი და იდენტიფიცირებულნი უნდა იყვნენ პირები, რომლებიც უშუალოდ მონაწილეობდნენ წამებაში ან უკვეთდნენ წამების ფაქტებს და აუცილებლად უნდა მოხდეს მათი სისხლის სამართლით პასუხისმგებლობა. სამწუხაროდ, არაფერი მსგავსი, ჯერჯერობით არ ხდება. ჩვენმა ორგანიზაციამ, რომელსაც “ადამიანის უფლებათა დაცვის პრიორიტეტი” ჰქვია, დაიწყო მუშაობა აღსრულების გახორციელების შეცვლის მიმართულებით. ჩვენ შევეცდებით ამაზე გავაკეთოთ აქცენტი.
_ ფულადი კომპენსაციის გარდა, კონკრეტულად, რა იგულისხმება აღსრულების გახორციელებაში?
_ ახლა, როცა მიმდინარეობს რეფორმა ევროსასამართლოში, სასამართლო უპირატესობას ანიჭებს ისეთ საქმეს, რომელშიც თავმოყრილია სისტემური პრობლემა. ეს მხოლოდ ერთი ადამიანის მიმართ გახორციელებული უკანონობა კი არ არის, არამედ ეს არის ქვეყანაში დანერგილი და გავრცელებული პრაქტიკა. თუ, მაგალითად, ესე ბარამიძის საქმეს მოვიგებთ, ეს ნიშნავს, რომ საპყრობილეში უნდა შეიცვალოს გარემო, ატმოსფერო, სამედიცინო მომსახურების წესები და სისტემა. აუცილებლად უნდა გამოვლინდეს დამნაშავე ექიმები, უნდა შეიცვალოს მიდგომა პატიმრების მიმართ. თქვენ ნახეთ კადრები, თუ როგორ ცხოველურად ექცევიან ადამიანებს. ეს დამოკიდებულება განსაკუთრებით მტკივნეულია ავადმყოფი პატიმრების შემთხვევაში. ამიტომაცაა კატასტროფულად გაზრდილი გარდაცვალების ფაქტები. 2010 წლამდე ციხეებში გარდაცვლილი პატიმრების რიცხვი 100-ს არ აჭარბებდა, შარშან კი 146 -ს მიაღწია. ეს ციფრი საგანგაშო მდგომარეობაზე მეტყველებს. ქალბატონი კალმახელიძე კი თავს უფლებას აძლევდა ეთქვა, რომ პატიმრები მხოლოდ ასაკის გამო კვდებოდნენ. თურმე, ჩვენს ციხეებში მხოლოდ ხანდაზმული პატიმრები კვდებიან.
_ დღეს გავრცელდა ინფორმაცია, რომ სასჯელაღსრულებისა და პრობაციის მინისტრი გადადგა. ეს საკმარისი იქნება მდგომარეობის შეცვლისთვის?
_ ეს ფაქტი არაფერს არ ცვლის. აუცილებლად უნდა ჩატარდეს გამოძიება. ეს ვიდეოკადრები საკმარისად ავლენს, რომ ეს არის დამკვიდრებული, სისტემურად დადგენილი პრაქტიკა, რომელშიც მონაწილეობენ, როგორც ციხეების უფროსები, ისე რიგითი თანამშრომლები. აუცილებლად უნდა დაისაჯონ, არა მხოლოდ შემსრულებლები, არამედ ამ არაადამიანური აქტის დამკვეთები. და ბოლოს, რაც ყველაზე მთავარია, უნდა დადგეს ძალოვანი მინისტრების პოლიტიკური პასუხისმგებლობის საკითხი.